Sunday, July 29, 2012

Khualzin

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Mon Sep 6, 2010 7:42 am (PDT)

Khualzin
Tu sungteng khualzinna thu tampi kiza hi. Sia Rev. Pau Khan Khai zinna thu, a tuah thu, a lungdamna thu, a theihthak thu, a ettehhuai asakte hong pulakna thu, ei leh mikangte kizopna leh mabun khopna thu (missionary te sulnung pan) cih pan a dang tuamtuam i za den hi. Lungsim hong phawng in, lungsim hong nuamsak kawm a, meetna tampi hong pia in, theihna tampi hong behlap hi. Tua mah bangin i lasiam neih lakpan a minthang vangvang lasiam Sia Sangpi leh lasiam Sia Thawn Kham te khualzinna leh lasak pawi (concert or stage show) neihna leh a khualzinna te uh i za hi. Angtan huai in hong lungnuamsak a, nakpi takin i lungdampih hi. Sia Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau a omna USA pan India ah Masters degree sinte laihilh in pai cih i za a, visiting Professor acihte uh ahi pah hi. Laihilh a zin, sangsia cihna hi. Sia Rev. Dr. Chin Do Kham leitung mun tuamtuam ah i mipihte kiangah thapia, hanthawn leh kikholhna fellowship ban ah Pasian thu leh leitung thu tawh
sinsakna tuamtuam Seminar leh Talks a neihpihte i za hi.

I siate leh makaite khual a zin uh ciang tu laitak i tuah thu ah a lian mahmah leh a kisam mahmah ahi 'gamdang i tun ciang bangci nuntak ding, bangci gamtat ding, survival skills, dos and dons, etc cih te pawl amau thugen kawmkawm hong helh zeuhzeuh uh nakpi takin kiphattuampih hi. Ei a zin nailo, a zinlai dingte in zong i theihkholh, i zakkholh ding a hoih na hi gige hi. It is educative and enlightening.

Mimal leh sepna vai tawh khualzin zong nisim in kipemat ta hang i ci thei ding hi.

Khualzin cih pen i zat ciang koi bang lian in kizang hiam ka thei kei a, khua pan khuadangah (eima tenna khua pan khua dang cihnopna) zinkhia te khualzin kici hipen dingin ka um hi. Tua banga khualzin ciang it leh ngaih kiangah zin ihih leh lah 'hiangkawm' kici leuleu a, nek ding dawn ding zonga kuankhia ihih leh sumzong, sumbawl i ci leuleu hi. Pawlpi kimuhkhopna ahih leh kikhoppi ahih kei leh sivuai/siuai/ conferences i ci leuleu hi. Thukhat ngaihsun khawm ding, thu gina khat kikum ding ihih leh lah thukupna ahih kei leh committee/consultat ion i ci leuleu hi. Zi la dinga zinkhia te mopui kici a, annek tawm ding pua a paite antaw kici leuleu hi. A dang zong kammal hoih nono i neih ding ka um hi. Hih lai ah genkhin pak zo kei ni.

Tu hun ciang ei zong minam khangtote mah bangin leitung gam tuamtuam ah i teeng kawikawi ta a, Pasian in lem hongsakpih leh khualzin mawkmawk bek hilo in hiangkawm, khoppi, thukikum, mopui, sumzong, antaw, thusin, holim, etc cih bangin i zin kawikawi theita ding hi. Tuate khempeuh khualzin cih sungah kihel a, a khangto minam peuhmah khual tam zit uh hi. A hau mimal peuhmah mun tam ah zin uh a, a pil peuhmah in khualzin thupi ngaihsut uh hi. Khualzinna pan i mit tawh i muh teekteekna tawh theihna tampi kibehlap a i theihloh kal in, khatveivei i theihtang pipi mah in i phattuampih hanhan hi. Neutung pan khualzin khia hizen leng tuni sang i theihna i khuamuhzia, i thungaihsutzia tampi kilamdang ding hi. I nu leh pate in hong zinpih den na himawk leh bel ei zong themkhat ki polite zaw deuh ding na hih tuak hi.

Khualzin ciang mi tampi in zin mah kido tangtanga, a tuabang nawnlo zong om tham hi. Innkuan khat hi napi zinbuk mah ah a kitungsak om uh a, kingaihloh man, ki it loh man hipeuhmahlo in ngeina in a neih man uh hizaw thei hi. Suahtakna a neihzawkna ding uh deihna zong hithei hi. Mun tampi ah tua bang a kizangzaw hi a, zatdan zuih dan a kibanglo hizaw hi. Inn ah kitungsaka kisuanglah tuak cih sangin zinbuk ah kitungsak, tun man kipiaksak kisuanglah hetlo leh kinopmawh hetlo a om zong a sialo veve khat hi. Tu hun ciang mimal khantohna kilim thupisak mahmah ahih manin mi tawh kitam ho leng ka nasepna ding hun hong guksak, ka laisimna ding hun hong guksak cih bangin kideihpha mello thei hi. Tua saangin suakta taka om theihna tuak ah om in i zatkhop theih teng bek zangkhom zekkhawm leng -- ann, sum, mawtaw, etc. Zinte in lah nuamsalo, inntekte in lah kisuanglah a hih theih tawp hih, a kuamah lah lungkimzaw cih omloh se saang in giahna zinbuk khawngah kikoih
ziau pen a hun leh a mun ah ngaihsut theih ding kisam thei hi.

Khualzin pen tualte tawh theihna kikupna hoih mahmah khat ahi hi. Tualte omdan, nuntakzia khempeuh dongin kikum leng zinte omdan zatdan tawh kibang om a, kibanglo zong om hi. Hunlui laiin ko khua lam bangah zin a om nak leh zinpa kibuanpih ding ciin zin omna ah tangvalte kihawh hi. Zinpa tawh kibuan in a hatzawk leh akgawh, a lelh leh bangmah cih tuanlo. Tua pan kiholim in khantawn kilawmtatna piangsak in unau sanggam pianpih sang zong ki itzaw om mawk uh hi. Inn mun logam kipia in neih leh lam na ngawn a kikhen om hi. Tuazahta in zin leh tual kilawmtatna piangsak hi. Mun pawlkhat ah lah zin ahih peuhmah leh thusimlo pah malam uh hi.

Leitung zinsuk zintoh baih semsem ah i teen laitak in kuamah khualzinlo cih bang omlo pah ta ding hi. A ut kei uh leh thutuam. Zin ut peuh leng zin baih mahmah in hong om toto ding hi. Tua bang hun ah zin hih hun om dinga, teek hih hun om ding hi. Zin kihi kinkenlo dinga, tual zong kihi kinkenlo ding hi. Zin leh leeng hong tam semsem dinga, ei zong zin leh leeng in i panna hong tam semsem ding hi. Khua khat ah om khawm bangin leitung kiu  khat leh khat ah omte ikikhawl pahta ding hi. Inn 30 khawng i phak lai i khua hun mah bangin leitung i zat hun hong piang ding hi. Tun zong i tenna nisuahna kiu khat pan nitumna leitung langkhat na ngawn ut hunhun in i tungta hi. Leitaw lam Australia hi aw, leilu lam England hi aw i tung ziauziau ta hi. Vangam i sak Jerusalem khawng ah pilgrimage in a kipai ziauziau ding hita hi.


Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
[Ka lai at dangte ka blog pan kisimthei hi]

Gainesville

Tulai hih khua min in leitung zel hi. US gam sungah tenna dingin a kideih mahmah khuapi lian hi hetlo Gainesville kihel ngei zel hi. A khua siangtho a, a vom sang a kang tamzaw in a san tiuteu zong om a, University of Florida omna khuapi hi. Hih UF pen laisimna lam ah a minthang lua ahih loh hangin a sia hetlo pawla kigen ahi hi. US gamsung kimawlna lam American Football bang diakdiak ah UF te hat mahmah zel uh hi. A khua lianlo hi mah leh akhua hun hoih in a khuasung siangtho a, a mihing teeng tamlo ahih manin tenna dingin mikangte deihte pawl ahi hi.

Ahi zongin tua nung sung teng leitung ah hih khua in min hong neih mahmah na pen a hoih lam hi masa khollo hi. Muslim te biakna laibu Quran (Khuran ciin sim ding) pen Dove World Outreach Center Church, Florida pastor Rev. Terry Jones in halsak ding a cihna pan hi. Terry in Quran bu 200 peuhmah a tawmpen haltum ding cih gelna nei hi. Ama biakinn tual ah hal ding ci lai hi. Quran te pen a deihsakte in halding ngiat in a piakkhop uh hih tuak hi.

Ki itna Pasian a biate in ki huatna lak khia ding cih peuhmah pen a lamdang hi. Terry Jones genna ah Muslim te hangin September 11, 2001 in World Trade Center siatna kituak a, tu'n tua siatna bawlte mah in tua siatna mun ah innpi khat lam ding cih peuhmah pen America mite deihna hilo hi, a ci hi. Tua 9/11 thupiang hangin America gamsungah buaina tampi kibehlap a, America zong tua ma hun bang thei nawnlo hi. Tua bek hilo in nisim in siatna pung deuhdeuh a, ki itna sangin kisiatna tam piang semsem hi kici hi. Tua khempeuh pen hih Quran a zangte hang hi ciin tua laibu a haltum nuam ahi hi.

Ahi zongin tua laibu haltum leh kilemna sangin kisiatna piangzaw dinga, America galkap Afghanistan leh Iraq ah omte adingin lauhhuai ding ciin ngaihsun uh hi. Tua manin US President nangawn in a kihallohna ding hanciampih hi.

Leitung pen a thupi khempeuh pan na thupi piang tuanlo a, a kithupisaklo, a kithupi muhlo mun pan zong thu lianpipi piang thei hi. US gam adingin Gainesville pen khuata khat hi lel a, ahi zongin a khua lianzaw Orlando, Tampa, Atlanta, LA, NY, DC, etc cihte pan hilo in a khuaneu pan hih thu lianpi - leitungbup a zelzo hong piang hi. Gainesville koi ah om cih zong a theilo tampi in hih khua mintheihlawh a, hih thu hangin a khua min bek zong hamphatna ngah hi. Minthanna thupina i cihte Topa a hi a, Topa zong minthang semsem ding ahi hi. Christian tampi in itna hong nei kik dinga, lungsim liansak in midang khualna hong neihlawh ding hi. Radical christian a om hangin rational christian pen tamzaw thamtham a, a hoih a deih zong mihing tamzaw thamtham hi. Tua dingin Gainesville in 'Phulum phul nang Leikha nasep' hong sem hi. Pastor Jones in zong a langkhatte a muhdah man hikhin pah tuanlo dinga, a gamsung vuah thudik thuman leh ki itna siangtho a omna ding a
deihluat man hizaw ding hi. Ama ngaihsutna ah 'dai dide a om pen a langlamte in a meidawi hong sa kha hi' cihna hang hih tuak a, Gandhi in zong 'non-violence cih mana meidawi hong kicih sangin violence zangzaw in na ci ngei hi. Pastor Jones zong Muslim te in Christian te meidawi, thukkik ngamlo ci a amuh ding a utloh man hih tuak hi. Kisam sa ahih manin Quran halsawm ahi hi.

America adingin zong ngaihsut huai hiveve hi. Amau gamsung mahmah pan gitlohna kipanpan ta, (9/11 zawh) ahih manin banghiam khat ahih uh bel kisam maithei mah hi. Amau gama biakna dang a zui pawlkhat in a Christian teng susu leh a tawpna ah a Christian te zong a lungduai zawh nawnloh hun om thei mah ding hi. Khasawm a suak tektek' cih mai pen a haksa mahmah hihtuak lo hi. A hoih ding deih, thukhual man hi kei leh mihing pen pasal tektek pen kuamah akilau cih bang om hi tuanlo takpi hi.

Thankik banga a kilumlet ziauziaulo Pastor Terry Jones bang Christian thupi i neih pen a ettehtak mahmah hi. Defender of the Faith ahi hi. A upna hung ngam, a upna mite bawlsiat den ding deihlo, lungduaizo khin tuan nawnlo ahi hi. Truth and Justice must prevail and we are not afraid to take the next step a ci ahi hi. Hero!

Khuaneu Bethlehem a hong suakpa a gum ding khuaneu Gainesville mah ah na om hi.


Hau Za Cin
Phuitong Liim


Zasan

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Fri Sep 10, 2010 12:12 am (PDT)



Zasan

Thak seisai napi lim kisa mahmah hi. A lut leh a pusuah ciang zasan ahihna lak tawntung hi. Sun khat zankhat thu in a hihna kheklo hi. Ann nekkhat pakan khat tawh a hihna zuaklo hi. Tui buak in sathau tawh kikang taleh zasan mah hilai veve hi. A pianpih hihna mah a tawpdong kengsuak hi. Thankik bangin a lut lam thak, a pusuah ciang dau' cih bang hilo hi. 
 
A min mahmah zong lamdang hi. Pawlkhat in thaksik ci, pawlkhat in malta ci; kala te'n mircha ci, mikang ten chilli ci, a dang min zong omlai inteh. Thaklua kisa lei bang tawnsak zalzal thei ahih manin 'hot and spicy' ciin ahihna kigen a, nungak lawphuai deuhte zong laigelhte in tua mah na ci thei uh hi. 
 
Meh ah khah leng mehtui limsak in, nek kawmin i lei so sak a, i cilphul in i kamlim hi. I kham ding nangawn hong khamlo sak thei a, i duhloh nangawn hong duhsak thei hi. Nene phot leng alo in ki omtheilo a, a om ciang ong lungdamsak hi. A ne ngeilote adingin lah thaklua leuleu in annek ding nawngkaisak in i kam so sak hi. A lut ngeilohna theilua ahih manin zingsang hong phong baih mahmah a, a om ngeilohna room sungah sawt om nuamlo in khuavakma in pusuak nuam in hong kiko gamgam thei hi. Amah bek pusuak ding maizum ahih manin a kim a kianga teng tawh tonkhawm dingin zawn hi. A pusuak uh ciang lungdamlua in paikhia ngeungeu cih omlo a, phurrr... ciin lenkhat suah uh hi. Tamnek pian leng a pusuak masa ding kituh in a lengkhia masa ding kituh thei laizang uh a, "lawhpi dawh leng malkhat zong tulo" kici hi. Tua zahta in kimeltheih neisak uh a, a theih ngeilohna uh pan lah nawh pusuak nuam uh hi. 
 
America pan hong kipan hi kici hi. Tua ahih leh ei kiang hong tun pen American missionary te hong tunzawh hikha thei hi. Missionary masate amau tenna khua peuh ah mehteh mehgah ciing den uh ci ahih teh tua lai a hong puak uh hikha ding hi. Missionary masate hong puak ahih kei leh zong amau maia hong pai masa gamkekte hong puak hikha ding hi. Tua ahih kei leh zong tuate ma-a sumbawl, tembaw tawh a zinte hong puak, hong zuak hikha ding hi. European mi lak ah Christopher Columbus in America a tun ciang a mu masa pen hilai kici hi. America ah tua hun in kinene ta hihtuak hi. 
 
A hoihna zong tampi om kici hi. A sungah om chemicals namte pen capsaicinoids kici a, tua sungah 8-methyl-N-vanillyl -6-nonenamide pen a thaksak pen hi. North-East India pan Sap Malta/Naga Jolokia/Raja Mircha akici pen leitungah a thak pen hi a, a thakna pen 1,000,000 SHU ahi hi, Guiness World Record. A thakna pen in thagui nasep hatsak kici hi. Nek khit phet in khuak ah a thakna hilhpah a, manlangsak mahmah hi. Filipines, Korea, Japan gamte ah zasan teh, a gah hilo a teh (leaves) pen mehtui in kihuan hi kici hi. Ne ngei nai keng. 
 
Cidamna ding in luna, cithak, thabei cih bangte in ne leh hoih ci a, tam nek luat leng lah gilpi in lel ahih manin gilpi meima sak thei hi. Khuak ihmusaklo (alert) ahih manin khualzin ciang tawmtawm nek sialo hi. Vitamins A, B, leh C ban ah electrolytes Magnesium, potassium leh Iron hong pia hi. Iron tam ahih manin sisan siangthosak lai hi. Si-ha... 
 
Mihing in lim i sak mahmah hang ganhing in duh mello a, vasa hunna, lungno hunna cih bangin kizangthei hi. Mehteh mehgah tungah zasan vui theh leng lungno in a teh ne nuamlo kici hi. 
 
A ne photte lah zongsang, a ne ngeilo te lah 'thaksa lua' zel. A limna a thei photte'n annek sim meh nuam, a thei nailo leh a duhlote'n lah ngillah se lo. Ne leng lah sialo, ne kei lenglah sia tuanlo. A lamdang meh, zasan meh bel himawk ei. Sing leh zasan gawi meh leng lim, a gei ah aksa Zohuan  khat kilui tuah leh lim diak, Tonsim lam pai lamto kheng khin lian, nitak annek hun pawl hilai leh a limdan kigenzo nawnlo. 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim

Thopuan

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Fri Sep 10, 2010 12:11 am (PDT)



Thopuan

Portland ah omte kiholimna video ka et leh ka mangngilh theihloh, hi kasak mahmah khat om hi. I pau sungah a kituaklo nasak bang hiam a kicih ciangin "Thopuan" ci lian hi. Hi kasa lua a, ka nuihdan ding ka thei pak kei hi. Tho in lah silh ngeilo a 'Thopuan' a kici hi takpi hi. Exam hi leh full marks plus bonus marks ka pia ding hi. 
 
Pilna i cih pen tua banga critical thinking ciimtak a neite pan kipan hiden himawk hi. A ciim mahmah critical thinking nei peuh leng a hoihpen hun ah zong a hoihzaw sem kimu ding a, a siapen hun ah zong a hoih ding khat kimu kik thei ding hi. I pau sungah en leng i silh puan pen puansilh, puanak, puantungsilh, etc kici hi. Ahi zongin a silh ngei hetlo tho adingin thopuan i omsak pen a kituak hetlo tawh kibang takpi hi. Tho te silh den puan hileh thopuan cih ding himah hi, ahi zongin a silh ngeilo, puan silh ngei kikeuhlo khat pen thopuan i neihsak/minvawh pen a lamdang hi veve  mawk hi. Ahi zongin 'its only a name' cih mi khempeuh in tel lel hi. Mi khat i pilna kilahkhiatna dinga thopuan min na om hi gige lel hi. 
 
Thopuan pen tho lak pan zong thokang lak pan kidalna ding dial khai hizaw diak hi. Tho nam tampi om a, tua lak pan thokang dalna hi. Thopi dalna in kizang mello hi. Thovai dalna zong hi kawm hi. Thomi lak pan kidalzo khollo hi. Thopuan vang pen thomi te adingin lian lel ahih manin lut thei veve uh hi. A tamzaw ah thopuan pen cilingnatna Malaria a piangsak thokang pan kidalna hi pen hi. Thodangte'n hong pet taleh malaria kingah lo a, thokang in hong pet leh malaria kingah hi. Hong peh a sisan i sup sangin hong piak Malaria natna pen siahuai zaw ahih manin tua pan kidal ding i hanciam hi. Tua pen thopuan thupina hi. 
 
UNICEF leh WHO ah a semte lam pan thopuan leh thokang thu i sim theih ding eima lai in zong tampi kigelh khin ding ahih manin hizah hisak ni. Ei lai tawh a kigelh kei zong tu hun ciang midangte pau tawh akigelhte i sim theih tamta a, ei pau pen a zatna ding om nawn melmello ahih manin thu tampi gelhgelh zong kisamlo tawh kibangta hi. 
 
Tho i silhloh thopuan!  
 
 
Hau Za Cin

No comments: