Wednesday, July 25, 2012

Keimah Zomi bawmpuapa (chin)


Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Sun Jun 20, 2010 4:47 am (PDT)



Keimah Zomi bawmpuapa (chin):

Kei pen Zomi ka hi hi. Chin cih pen 'bawmpua' , 'sengpua' cihna ahih leh kei zong Chin mah ka hikik hi. Ka pianna kim leh pam ah midang ka muh masakte zong bawm na puaciat uh hi. Ka khualzinna Sen gam ah zong bawmpua mu kha ka hih manin tuate zong Chin hi ding uh hi. I sanggamte ahih kei uh leh i minam kinaihpih mahmahte hi ding hi. Tangthu kante cih bang in gen ding hileng i pianna pu leh pate hi ding uh hi. Sen gam ah bawmpua tam mahmah a, patauh huailo hi, ei bek bawmpua hi kei hang. Mawtaw tai theihna ding lampi omlohna ken kawm, mualtung leh khamlak ah teeng ihih manin Sakol leh Lawi, Bawng leh La cihte kizang khin theilo a mihing mah in i van kisap teng i puak pahpah kei leh lemlo hi. Tua manin bawmpuak pen i ut masak zong hi tuanlo a, i guallelh man leh i niam man zong hi tuanlo in i tenna mun leh mual in a siam hizaw hi. Bawm puaklohna ding mun ah i tennopna sawtnailo a, bawm puaklohna ding mun i zuat sawt nailo hi.

Banghanga bawmpuakna mun leh gam ah teng i hiam cih leh i ut man hi masa khollo ding hi. Ka upmawh dan in koi pan hiam kipemkhia, kigaltai, kihemkhia in mun nuam leh zangsung mite utna mun ah en mun kitang nawnlo hi kha ding hi. Tua manin Sen gam pan a kilalkhia, a kitaikhia hi a kicih pen a dik mai diam ka ci hi. Sen gam pan taikhia i hih cianga galtai, pemta pen khuasung laizangah teng pah ding cih hi thei ngeilo hi. Neih leh lam sum leh pai kicing takin Zomi te ki tailo hi peuhmah cihna hi lai hi. Mun leh gam leihoihna leh zangsung ah pemta leh galtai pen kitengsak deksuailo ding hi. India ah Assam buailai in pawlkhat Mizogam ah hong galtai a, khuasung ah tengsak cih thadah, gamlak, maulak, kuamah ten noplohna mun leh thosi thovai tamna ah kitengsak, kikoih hi. Tua dan in Zomi te zong Sen gam pan i taikhiat a Kabaw Valley khengsuk a, galmuang ta ciin Chindwin gun dung ah i ten laitak pemta leh mithak ciin a teng masa Kawlte in mualtungah hong sawlto,
hong hawlto hi kha ding hi. Zomi nungak melhoih Lengtonghoih zong a mipih Zomi mah ci tinten in Kawlmangpa zi ding a utloh ciang Zomi te tenna  mun ding pen mualtung hong kisehsak hi kha ding hi.

Mualtung i tun ciangin, i tuncil hi kawm, i theihngei lah hilo, i van i neih lah tamlo ahih manin gamsung gua saat ziau in naangphan in bawmlang kibawl ziau a, tua tawh i vanteng kipua ziauziau hi ding hi. Nek ding dawn ding leh van khat peuh a puak kawikawina dingin lemsi, naangphan lah Sen gam i omlai in gua tam lel ahih cianga kisiamsa hi ding hi. Tua manin i tunna gam, i pemna gam, kawlgam gamthak ah hong mu ciil te in CHIN ciin 'no bawmpua te' ciin hong ciamteh hi ding hi. Minam min i theihsa lote eima muhna (observation) tawh i ciamteh a ngeina hi. Tua bangin ei zong hong kiciamteh hi kha ding hi.

Phamawh kei, i hihna hi kei peuhleh. Ei leh ei kicihna thupizaw. Zomi ihih lam kitel peuh leng. Bawm pua hive hang. Kei bang bawm pualua kisa vaimim pua, sa man a om ciang gamsungah sa puakna in bawm zang, bal pua, kawlkai pua, Manipur pan Mizogam ka pem lai un zong bawm neu khat hong puasak uh a, ka pi Tuibuk van khempeuh ka pua hi. Tua manin kei pen bawmpuapa ka hi hi. Bawmpua ngeipa ka hi hi. Ka zumna ding omlo, ka zahtak ding omlo, ahi mah hiven. Mawtaw lampi omlo, vanleng lah omlo, meileng lah omlo, bawng leh sakol lah ken kawm, suangkawm ah kihawl theilo, a van uh tawh kitalo hiven. Ka bawmpuak pen kei mawhna hiloa, a kisapna ah ka zat van puakna hi lel hi. Tulai ciang khual ka zin ciang suitcase, air bag, thungip, etc cih bang ka zangta hi. Tun bel Pasian huhna tawh mawtaw lampi omta, vanleng zong kizang theita, mualdawn gampalak, suang kawmlak hi nawn samlo hiven.

Tua manin i vanzatte tungtawn in mite in hong ciamteh ahih leh phamawh lo hi. Ei hihna hi tuanlo hi. I minam min Zomi hi ciin mipilten hong gen uh a, tua mah hipah lel hi hang. Chin, bawmpua te hong cih pen hong muh cillai a hong ciamtehna uh Kawlkam hilel ding hi. En zong amau Bama hi nginge napi Kawlte i ci hi. Chinese hi napi Sente i ci hi. Tua bang kiciamtehna hi lel hi.

Bawm puakna gam ah i om laitak in leitung khuavak leh civilization in hong pha a, Lungdamna Thu Gospel zong i ngah a, tua laitak mah in pilna sinna, laisimna, lai theihna i ngah a, tua pan in tuni a i dinmun i tungto hi. Tu in bawmpua i hi nawnkei a, mawtawhawl, vanlenghawl ihizaw ta hi. Pilna siamna delhte ihi ta a, sazuk sakhi sulzuih in a ni tumtum nawnlo te ihi hi. Tuni i tun theihna dingin hun haksa mahmah leh hun kawcik mahmah khat kituak a, tua pen mualtung, khamtung, singnuai gammual ah haksa taka i tenlai hun ahi hi. Khawhsa khol theilo, a zu a va tawh kituh, ankuang sawk khawm, buhbel suangkhawm a i om hun ahi hi. Tu in mihing munkhat a, ganhing mun khat ah cih bangin kuamah kinawngkaisak lo in ki tuam teen dimdiam ta hi. Khantohna a cih uh tua hi ding hi.

Khangthak hun ah Zomi te in bawm pua nawnlo dinga, Zogam ah zong bawmpuak kul nawnlo dingin kihanciam ta ding hi. Mawtaw vanleng meileng kizangta ding a, mihing tektek bawmpuak kul nawnlo ding hi. Tua bang hun ah i tungta a, tua bang hun ah kuamah in bawmpua te hong ci thei nawnlo ding hi. Mihaute, mipilte, misiamte, thu leh la theite hong kici zaw phet ding uh hi. I hanciam naak leh. Zomi te hanlung ciam khangto diam!


Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
"He knows how you feel"


Zomi khat Vanlenghawl ah ka tuangkha hiam?

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Tue Jun 22, 2010 4:52 am (PDT)



Zomi khat Vanlenghawl ah ka tuangkha hiam?:
 
 
Kawlgam nuam ah vang ngaihno tawh ka zin laiin Zangkong pan Kawlpi ka tuanna uh vanlenghawlpa pen Zomi hi ngel dingin ka um hi. Kawlpi ka tun uh ciang ka pusuak uh leh amah zong hong pusuak a, pasal zunbuk lam ah hong pai phei in, a pusuah kik ciang a pua ah om nungakno nih tawh Zokam in hong kiho uh hi. "Eheu, i vanlenghawlpa lah Zokam a siam mawk a," ciin ka ngaihsun a, Zomi hi ngel ding aive maw, ka lungsim in ka ci hi. Pasal melhoih, thacing, a tun sau, kum 40 kiim a pha tam maw, a pau hiathiat, midik tuak mahmah khat hi a, vanlenghawl puanak paak silh in khedap vom taih khedap bulh in sitai (smart) takin pai zatzat hi. Zomi ahi ding sa leng, "Na vanlenghawl ah tuan nuam mahmah ei," ciin hopih mah ding hi veng. A Zokam pau uh ka zak ciang ama'n lah hong khengpheita, kihopih ban nawnlo. Maan beek kilakpih kha leng hoih ding hi a. 
 
Ahih kei leh Zomi hilo Zokam thei ahi kha tam maw. 
 
Zomi ahih leh bel ka pianzawh Zomi vanlenghawl ah ka tuancilna, ka khatvei tuankhak na hi dinga, April 19, 2010 ni hi ciin ka ciamteh ding hi. Ka kik lam uh ciang Zomi Diamond zuak khat tawh ka tuangkhawm kha leuleu uh a, a tapa Zomi siavuan (Physician, Medical Doctor) tawh zong ka tuangkhawm kha uh hi. Tua ni pen April 21, 2010 ni hi leuleu hi. Ka zinna peuh ah Zomi mi thupi tawh kituak kha ka hih manin Topa thupha hi ka ci hi. Kuate hiam cih dan leh, "Mi mawkmawklo" vive ka tuakkha hi. 
 
[Ka lungnuamlo khat bel nungakno nih ka kiangvua tute pen kawlpau bekbek tawh kiho uh a, tua vanlenghawlpa tawh a kiho ciang bekin Zokam zang se uh hi. Zomi hi napi Zokam zanglo pawl ahi tam ka ci ngiaunguau hi. Tua nungakno te Zomi ahi tam? Zomi hi gige napi Zopau paulo, Zokam zanglo ahi uh tam. Ahih kei leh Zokam siam, Zopau thei uh ahih manin Vanlenghawlpa Zomi tawh akiho uh ciang Zokam zang uh ahi tam. Ahih kei leh nungakte Zomi hi in vanlenghawlpa Zomi hilo in Zokam tawh akihopih uh ahizaw tam? 
 
Zomi a hi - Zokam a paulo, amau leh amau kiho ciang zong Zokam a zanglo om cihna hi. Zomi hinapi ei leh ei kiho ciang zong namdang pau i kawm leh i pau i ham hong dau ding ahih manin ka lungnuam kei.  Zokam Zopau a theilo hileng phamawh kei, thei napi zanglo... ka lungnuam kei.] 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
"He knows how you feel"

No comments: