Monday, July 23, 2012

Vang Ngaihno Tawh Kawlgam Nuam Ah - 1 & 2



Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Sat May 8, 2010 9:41 am (PDT)

Vang Ngaihno Tawh Kawlgam Nuam Ah - 1:
 
Vang ngaihno khut len kawm in leitung kimvial a ka zinpih ka American Tourister suitcase tawh Zangkong vanlengtual ka tuk suk deda leh Zangkong khuapi lut phei na ding ah, “Welcome to Yangonâ€� na kici pah a, a langlam ka et leh “Welcome to Myanmar, The Golden Landâ€� cih na kisuang hi. Vanlengtual lah Ronald Reagan International Airport, Washington DC zahin na siangtho kilkel ahih manin kei zong ka kiim ka kianga vak hialhial mikang khualzinte bangin nuam kasa hiaihiai pah hi. 
 
1. Pagoda tam: Lamdang ka sak khat pen vanlentung pan zong kimu pah, khuapi sung lut leng zong kimu sem, khuadak tam leng kitam muh semsem – pagoda. Kawlte pen a tamzaw Buddhist hi a, kawlgam zong ‘the land of pagoda - Burma’ kici mah hi. Mun khempeuh ah kham tawh kizut pagoda kimu a, Buddhist siampi zong kimu kawikawi hi. 
 
2. Sai kang en: ‘The land of white elephant – Siam’ kici hi napi Kawlgam ah Sai kang ka va mu kha hi. Siam (Thailand) pen Sai kang omna gam ciin a kiciamteh hi a, Kawlgam ah Sai kang om cih kiza ngeilo hi. Ahi zongin Zangkong khuapi laizang ah Sai kang khat kikhawi a, a nu (female) hi in, ta khat neita a, a pi suakta cihna hi. Rakhine gam pan kum 2002 kuma kila hi a, gamsung kimkot hawlpih in vanleng tawh kipua kawikawi zo kici hi. Maan zaih kiphallo a, kamphatna a deihte in tua mun ah va bia uh, ann va pia uh kici hi. Kumpi in, “Hih Sai kang om hangin gamsungah kilemna om ding, nek leh dawn kicing ding, sum leh pai kihau ding, hamphatna hong pia ding hi,â€� ci uh hi, kici hi. Et taak veve thong. 
 
3. Ngapik lim lua: Kawlgam sungah a kine ngapikte pen gampua ah hong kizuak ngapik tawh kibang vetlo in na lim mahmah mawk hi. Nidang India lam khawngah hong kizuakte pen uih cihtak uih, vom dia dua, kihhuai phial ahih manin ngapik ka ne nuam kei a, a nete zong lamdang kasa hi. Ahi zongin amau nek leh hong kizuak ngeite kibang vetlo a, ‘ba i theem’ a cihte uh na hi bilbel hi. Laphettoh zong Tonsim omlai ka nekte uh sang Singapore omlai ka nekte uh limzaw pekpek hi. Kawlgam ah zong a lim penpente kimu leuleu hi. Nidang, tun zong hilai in um ing, Aizawl te in ‘Shillong bawngsa lim’ ciin bawngsa ciatciat a tam man zaw in a leinop uh tawh kibang hi. 
 
4. Zomi hizah pha maw?: Kawlpi ka tun ciang ka vakna peuh Zomi, lam gei khempeuh inn min en leng Zomi min kisuang, ‘Zomi hihzah om hitazen maw’ ka ci a, ka inntek pah hi. Ka suah ka khan Zomi hih zah ka mu ngei kei hi. Nidangin saklam pan khualzinte in, No mizogam ah Zomi om maw? Hong cih ciangin na’ kasa pian a, ei tam kisak simsim laia ‘om maw’ hong cih pen tawm hongsa pian cihna ahih manin hong tawm muh si e ka ci hi. Ahi zongin amau hong kipatna tawh tuat lehang ahi lua ding na hi mawk hi. Zomi hong bawl Pasian min ka lungsim in ka phawk velval hi. 
 
5. Siangtho sitset: Nung kum lamin India pan siate khat khualzinna thu a gelhna ah, “Zangkong khuasung siangtho mahmah hi,â€� acih pen lamdang sa, a taktak in ci leng umlah sim, a kamsiam a hizaw kha tam ci nuam sim hi ing. Ahizongin keima mit mahmah tawh ka va muh ciang ‘siangtho takpi’ a, lamdang kasakna double (kibehlap) hi. ‘Air con Taxi’ a cih zong lamdang kasak sim leh US, Singapore khawng mah bangin car sungah Air Con om na zang vial uh hi. 
 
India khuapi Delhi zin sangin Kawlgam khuapi Zangkong zin pen a nuamzaw na himawk hi. 
 
6. Nitumna lam ‘Saklam’ ci uh: Kawlgam pan India hong zinsuk peuhmah in a paina lam uh nitumna lam hita mah leh ‘saklam’ ci den uh hi. Geography theilo na hi uh hiam? cihnop huai phial hi. Ahi zongin Kawlzang ah teng lehang India lam zin ding pen mualtungah kahtoh kul, a niam pan a sangzaw ah kahtoh kisam ahih manin ‘saklam’ cih pen a olno cik ding himah hi. Khuadak leng zong taikua khen lam pen mualtung vive himawk a, kahtoh ding kihtakhuai sim hi. Tua hi a, nitumna lam hong zinsuk uh ciang ‘saklam’ a cih uh leh zong amau tenna zanggam pan mualtung kahto ahih manuh hi ciin theisiam ni. ‘Khua nuam icih peuhmah a sangna lam ah om hi’ kici a, mualtung khua pen zanggam khua sangin nuamzaw den hi. Tua manin Zomi tampi tenna khua pen mualtung ahi hi. 
 
Aw ka tenna vangkhua mualdawn Zolenmui kai, 
Nun a nuam lunta vangkhua ka ngai tuanlo, 
Zomi in kei ka piang, Zomi bang ka nungta, 
Zomi bangin tu in la ka sa. 
 
7. An lim peuhmah: Gam khangto leh anlim neta kei phak ngeina gam pawlkhat - Sen, Singapore, Hong Kong, US, Japan khawng mah bangin nek leh dawn kicinga, mehteh mehgah ban ah singgah theipuam leh dawn ding tuivot tuamtuam lim mahmah hi. India omlai masala spicy food leh niangtui sa mahmah tawh lungkim mahmah hun khawng kingai ngaungau khollo hi. Tua hunte tawh teh in kawlgam pen nek leh dawn ah a kiningcing mahmah, a nuamsa mahmah uh himawk hi. Sensai lah tam, Kalasai lah om, Kawlsai lah thupisem. 
 
Zo-ann mah limpen sa ing icih bel a limzaw dang itam nek nailoh man hikha thei ding hi. Zo-ann mah cidamhuai pen sa ing ci leng bel umzawta ing; Zohuan bel tuiso sungah mehteh mehgah kikhahsuk ziau in – sathau, ci, cikhum kihelse lo; a thuk, a uih, a hiing cih lah kihel selo ahih manin siangtho, cidamhuai penpen bek hi. 
 
Cidam na ut leh Zo-ann tam nek inla, anlim na duh leh namdang ann zong ciam in. 
 
(zop lai ding)
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim

Vang Ngaihno Tawh Kawlgam Nuam Ah - 2

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Sat May 8, 2010 10:53 pm (PDT)



Vang Ngaihno Tawh Kawlgam Nuam Ah - 2
 
Zodamtui Dawn: Upate kammal kawm pak leng ka suah ka khana ka theih ngeiloh Taung Za Lat Zodamtui ka dawn kha hi. Hih Zodamtui pen a bawlkhia Zomi mahmah hi a, Kawlpi pan kibawl hi kici hi. A bawlna kava muh loh hangin a kizuakna mu kawikawi ka hih manin thupi kasa hi. Mi khempeuh dangkeuna a kamsak, Zomi, Kawlmi, Vaimi, leh a tuamtuamte in zong dawn in lungtai taka dangkeu pha sak Zodamtui hi. 20 litres bung tawh a kizuak, a tungah Taung Za Lat ZODAMTUI cih kigelh, kizopna ding address zong a kigelhpah hi. A siin tungah a dawnna hai koihna ding kikuaksak a, dawn khit ciang a hai senna ding kilem mahmah hi. Zomi khutsuak Zodamtui ka dawn khak hampha kisa ing. 
 
Zo Sian Muang melmu: Zomi Christian Literature Society (ZCLS) zumpi inn min ZO SIAN MUANG cih kigelh inn mel in kava mu a, lungsim hong lawng mahmah hi. Shillong ah Magazine ka bawl ding lai un article hong gelh in ciin ka cial Sia Rev. Paul Thuam Thang tutna zum hi ding ciin ka ngaihsun a hunlui hong phawksak vangvang hi. Khatvei mah Sia Rev. Khoi Lam Thang in email hong khak a, “ZCLS ah meeting ka neih khit ciang khua lam phaksawm laitak, email a en hi ing,” acihna mun hi ngelveh cih khawng ka phawk velval hi. Murlen ah Sunday School ka kah lai un laibu khempeuh ZCLS pan kibawl hi cih ka laibu tung vuah kigelh hi. Zomi khempeuh angtanna dinga Zolai zuunna zumpi miu kha ka hih manin hampha himawk ing. 
 
Taung Za Lat Hotel: Ngeisok a cihna Taung Za Lat min tawi in Zomi Hotel hoih mahmah khat vanlengtual mai ah na kiciang viatvuat a, et lel in zong Zomi hih hong angtangsak hi. A kongkhak tungah WELCOME cih kigelh a, a lutna ding gate mai ah TAUNG ZA LAT HOTEL cih kham tawh kigelh a, a lutna gate ah pak hoihtak kisuan in, a compound siangtho in, a inn zong gol in etlawm a, Saiha pak bangin paak liatluat hi. Zomi neihsa hih bang inn gol ka muh ngeiloh ban ah Zomi Hotel diakdiak mu ngeilo ka hih man in Zomi ka hih ka angtang semsem hi. I muh ngeiloh Zomi te neih leh lamte in Zomi hong lamto, hong pahtawi, hong zem na hi gige hi. Tua banga hong zem tampi lak ah Taung Za Lat Hotel khat ahi hi. 
 
Saihka Tuang: A min bek mah ka zakzak Saihka tungah ka tu kha hi. Saihka kici pen Siksakol (tri-cycle), setbing pei thum nei hi a, a hawlpa tutna pangah mi nih tuan theihna dingin tutphah nih a kilehngat in kipaai sak a (attached two opposite chairs), khat in mailam nga, khat in nunglam nga in tuang uh, a hawlpa bicycle tuanna ngei bangin tuang in a sik leh a hawl khempeuh aman si hi. Khuahekna nuam mahmah a, ahi zongin lawm ngaihte bang tuanpih leng kimulo ding hivetse hi. A saihka tungah hong tusak Pa Mang tungah lungdam ing. 
 
Niin kibua lo: India lam banglo in Kawlpi Zangkong khawngah lamgei ah niin kibua viatvuat cih bang muh ding omlo hi. Lamgei uih henhan, hing henhan, thuk nam lela cihte omlo a, siangtho in huihdik nuam mahmah hi. Kuhva (Betel nut, pan) nekna ciltui kisia ziazua leh lam gei zun tha, lam gei ek tha cih bang omlo ahih manin, zunhing, ekhing nam kiza lo a, nak hum, kam humsa a lamsiauh kisamlo hi. 
 
Kongzing Tang zitzet: Lamzikpi, lamzikneu leh inn zuatna lampi khempeuh mawtaw hekna zat kisamlo bang phial in tang zitzet a, lampi zuih nuam in, vaksuk vaktoh nuam mahmah hi. 
 
Minuamsa Video Sai mu: Zomi video hong bawlkhia zel Minuamsa Video sai gei ka tot khak lai un Cingpi lasakna khawng mitkha ah hong kilanga, Lengtong Pauno kum 25 cinna lasak pawi khawng hong phawksak hi. 
 
Inn min tuamtuam: Lamdung lamgei a inn khempeuh a min dingin Lai Siangtho sunga min khat hiam, LS mun khat siksan hiam, nu leh pa pahtawina hiam, lungdamkohna kammal khat hiam in kiphuakzel a, inn  min tuamtuam bek zong sim kawikawi lehang Pasian kiangah lungdamkoh ding tam ineihzia leh Ama hong kepziate kiphawk mahmah hi. 
 
Kiniamkhiatna leh Kizahtakna: Kawlgam koi mun peuhah ka pai zongin ka tuakthu leh ka phutkhak thu pan ka lungsima hong lian mahmah pen Kawlmi te in kiniamkhiatna leh kizahtakna thupi bawl penpen, thupi simsim pen hi cih hi. Zomi te bangin kihaiphatsak phenphan lo, kisial gamgam khollo uh hiam cih ka muhdan hi. Civilized or cultured mahmah ta uh hi. 
 
(zop lai ding)
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim

No comments: