Wednesday, July 25, 2012

CULTURE SHOCK!

CULTURE SHOCK!
 
Taipei ka tun ciangin ciangkang tawh an ka nekpah kisam ahih manin ‘lamdangsakna’ tawh ka kidim hi. Ann nekman ka lawmte in hong piaksak lel inteh ci-a ka ngaihsut leh deksuai, ei nek man tek piak ding himawk, ‘lamdangsakna’ tawh ka kidim leuleu hi. A nitak ciangin ka lawmte in nitak ann ne dingin hong zawn kik ding uh ka sak leh amau na pai ziau in kei bek, kei leh kei ka kizontawm kul in ‘lamdangsakna’ mah tawh ka kidim kik hi. Naseppihte khat birth-day ahih manin ‘ann nekhawm ni’ ciin hong zawn uh a, a nekman ama’n pia ding kasak leh ko nek man tek mah kipiak kul ahih manin ‘lamdangsakna’ mah tawh ka kidim leuleu hi. Taiwan ka tun ciil in mi thum in vanlengtual ah hong dawn uh a, hong pakta, hong khutlet ngeingai ding kasak leh ka min hong dong in ka van likkhia uh a, Bus khawlna hong zuatpih pah lel uh hi. Ticket ka lak ding uh ciang ‘sum nong pua hiam?’ hong ci uh a, ‘India sum nei ing’ ka cih leh ‘hih lai ah India
sum khekna om kei in, ko hong piaksak phot nungin, dam in hong loh kik in,’ hong ci ziau uh a, ‘hong piaksak lel nung’ hong ci deksuailo uh hi! Khuasung ka tun uh ciang ‘na gilkial ding ahih ciang anne ni’ hong ci uh a, ‘na ann nekman koh hong piaksak phot nungin damin hong loh kik in,’ hong ci leuleu uh hi. 
 
India hileh hih khempeuh ‘tuni nang mithak na hih ciang ken hong si ning’ kici dia, zong kisi khin takpi ding hiven! Nai thum sung khawngin ‘lamdangsakna’ (shocked, embarrassed, surprised) tawh ka kidim hi. Aw! Gamdang a cih uh hi bang hizen maw!’ cih hong ngaihsunsak pah hi. 
 
USA ka tun ciangin annek khop cih mahmah om ngeilo a, a bangci dan ale, banghanga a tung masa in ne masa, a tung nunung in ne nunung… ciin lamdangsakna mah tawh ka kidim kik hi. Annek ding ciang “anne ta ni” ci a kisapsap omse lo, ei leh ei kizontawm ding hiden mai, ei adingin en kingaihsut ding cihdan na hi miau, lamdangsakna tawh ka kidim leuleu hi. Nek leh dawn ciangciang ah USA nuamsa lua, kicing lua mahmah lel ahih manin kingakngak kullo, kisiahsiah kullo, kinekngaih cih khawng thupi nawnlo ei leh ei kigilvahsak ding thupizaw, tua dan na hita a, ei gam, Zogam sang themkhat ‘vaimim leh gatam’ sang zong a limzaw ‘buhsih leh aksa’ na khamzaw thamtham uh hi. Tua manin tuncil pen annek hun ding kingakngak kha a, gilkial ta leh gilkiallo bangin ki-om kha mawk hi. Ann a om kei leh kihuantawm ding, meh a om kei leh kihuantawm ding na hiziau hi. 
 
Hih banga theih ngeiloh mun ah gamtat dan kibanglo a tuakkha te mikangpau in “Culture Shock” kici hi. Culture cih ciangin eima khankhiatna mun ah nisim nuntakzia ngeina dan khempeuh ahi hi. Gamtat luhek holim pan nek leh dawn zatzia, lawm leh gual kholhzia, zin leh leng dozia, a sia a pha tehna leh thupisim leh thupisimloh cihte khempeuh kihelkim hi. Pawlkhatte in ‘ko khua zatdan’ acihte uh ahi hi. Ko khua cih dan na cih kei leh mi cih dan a theilo na hi cihdan lungsim neih pen tua khuate culture tua bang hi cihna hipah hi. Zomi lakah a tualbual khat in Zomi ngeina a zuih loh ciang Zomi Culture a theilo, a ciinglo cihna hi. Tua banga Zomi ngeina a zui theilo khat pen lamdang kisa a, ei lamdangsak sangin amah leh amah lamdang kisa zaw lai ding hi. Cope Topa Zogam hong tuncil in Zomi ngeina tawh kituak in gamta pah theilo ding ahih manin lamdangsakna tawh kidim den ding hi. Tua pen Culture Shock icih pen hi. 
 
Taipei ka kikhop ciil in English Service ah la makaipa pheituamsiing (short pant) leh kaihseeng (slipper, chappal) tawh ding hi. T-shirt silh lel a, khualum tateu zong innkim innkiang vakpak, sumbuk ah vanlei pak hilo ahih ciang ‘gentlemen’ taka kizem ding hihtuak hi. Ahi zongin a mipi lakah zong numei tutna lam leh pasal tutna lam ka et pianpian leh kihelh neunau, numei pasal tukhawm neunau lel uh ahih manin kei zong munkhat ah ka tusuk mai hi. Nupa hilo lawm kingaite zong tukhawm lel uh a, kikhop sung khempeuh khut kilen, thugenpa thugen thangah deuh leh kitawp cih bang zangse uh hi. Ka mitkham mahmah a, lamdang kasa mahmah hi. Ehe, kei zong ka tutpih ding kisam veh e, ka ci phialta hi. Kikhop tawp ciangin biakinn kong ah niangtui dawn khawm, tua lai ah muh peuh tawh kiho, khut kilen, tha kipia cih bangin hun nuamtak kizang hi. Mikangte bang diakdiak hong liak phial leh kilawm uh, ahih hang kimuh kik ciang ‘theihngeilohte’ bang vialse uh hi.
Tua pen lamdang kasak mahmah khat hi leuleu hi. 
 
Nipini leh Ninoni nitak kikhop tawp sim in khangnote in ann kinekhawm a, eima duh bang ciat kivaikha a, tam duh leh vaikhak beh lel ding hi. Ngahkim ciang ne pan ding, thungetna khawng nei ding isak leh a ngah masa ne masa, ngah nunung ne nunung hilel a, kuamah kingak kikhual cihte omse lo hi. Nekkhit ciang zong a utte ciahpah lel a, hihkhop liailiai a bat hang hikhollo hi. Ei-a tek hih ding, ahih hang ihihna mun kibangsak ding cih dan himai hi. Lamdang kasa leuleu hi. 
 
Nasepna ah ka siapa uh Prof. Lin in ka tun tuung in Dinner hong neihpih a, ann hong nekpih, tua lai ah zusan kiukiau maanhai zawl kikkek tawh na kitung viuviau se hi. Limtuak mahmah naven kei hitepawl ciam ngei kei veng aw ka cih leh lawmpa khat in, na ne kei zong siapa in ‘toss ding’ a cih masiah kilakhia theilo hi, dawn teitei ding cihna hilo hi, hong ci hi. Ka toss zawh uh ciang kei ading apple juice hong ngetsak a, aman tua a ciim kiukiau pen kilaka, khasia khollo hi. 
 
Tua bangin mundangah zatngeiloh, hihngeiloh, gamtatngeiloh dan kituak kha zel hi. Bangcih ding?
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com

No comments: