Sunday, August 1, 2010

Cikha kum 50 phazo hi

Cikha pen Tuivai lui leh Cikha lui kituntuahna mun zang teng hi-a, Tuivai
> lui gal ah Khuadam zang leh Kansau zang omin Cikha lui khanglam Tuivai lui
> tawh kikalah Mauvom zang om hi.
>
>
> Mauvom zang lamah Mikangte in Vanlengtual khat to uh aa galpi nihna hun
> sungin vanleng tu zelzel hi. Cikha zang lam teng ah kumpi te camp (giah
> phual) tuamtuam sat uha, Khuaivum gam sunga taak sing haam teng phukin set
> singatna tawh at ziahziah uh hi. Singat sate India gam lamah zuak to hi.
> Set singat sate zan ciangin meivakin zang uha amau omna teng mei tang
> zihziah hi.
>
>
> 1943 kum Japan ten hong sim toh uh ciangin Cikhacamp a om khempeuh zong a
> mawtaw te uh nusia in India gam ah tai to uh hi. 1945 kum galpi nihna hong
> ven ciangin, Cikha zang lam hong paipai uh ciang in zang lo khawh ding hong
> lung lutin Pu Cin Za Thawng makai in a maakte Pu Gin Suan leh Pu Gin Zam te
> tawh zang lo khawh ding hong kipan uh hi. Mauvom khua pan tai 5 tai 6 bang
> gamla a vaikuanna haksa lua ahih manin buk lamin hong teeng uh hi.
>
>
> Tua banga a ten hun sungun Khuaivum khua hausaten nawngkai sak den a hih
> manin, Cikha pen khua kip khat a suah theih nadingin 1956 kum ciangin Tedim
> a om a naupa Pu Tuan Khaw Kham (assistant public relation officer - APRO)
> panpihna tawh Tedim vuandok zum ah ngetna lai khia uh hi.
>
>
> Khua kip suah nading ngetna lai khia cih thu a ki zak ciangin a gam nei
> Khuaivum khua hausate in kankuatna lai 1957 kum ciangin Tedim Vuandok zum
> mah ah na khia uh hi. 1958 kum ciangin khua kip piak tham maw piak tham lo
> cih thukan mi pawl khat hong pai uh hi.
>
> Tua kum mahin palik hong kikoih ding cih thu om a hih manin, palikte hong
> om theih nading inn lam dingin hong kisawla, Cikha, Kansau, Khuaivum khua te
> pan kihuan hi.
>
>
> Khua kip suah theih nading inn phazah zong kicinga, palikte om nading innte
> zong kizo ta hi. Tua hi a 1959 kum kipat lamin khuakip ngahna laipi tawh Pu
> Cin Za Thawng Tedim pan Cikha hong ciah hi. Tua hunin Cikha khua pen
> Khuaivum khua pai tohna taak mual dung nuai ah kitenga inn 20 khawng tawh a
> dim hi pah hi.
>
>
> Kumpi in khua khantoh nading a tuamtuam hong vaihawm saka, khuata zato,
> kumpi tan 7 sang, ATO-Myo-UK, kumpi vanzuakna, lo kho zum cihte zong hong
> koih sak pah hi. Ahi zong in Pu Cin Za Thawng pen khua kip a ngah nading
> gimna tawlna tampi a thuak khit zawh 1964 kum November ni 4 ni-in a it a
> ngaih a zi a ta, a u a nau, a khua a tui nusia-in hong sihsan ta hi.
>
> Cikha khua tuahna:
>
>
> ATO Kham Khan Pau a om lai in Mauvom gam taangpi a kici kuama teen lohna
> ngalbulo hompi lakah ATO zum, a inn, laiat pa inn leh peon pa inn kilam
> hi. 1969 kum ciangin ATO Kham Khan Pau te Kaptel transfer in ATO Thawng
> Cin Suan hong tung to hi.
>
>
> Cikha ATO zum leh innte, Pa Cin Khaw Zam, Pa Thang Khan Dal, Sia Langh Sawm
> Mang te kikumin Cikha khua lui teng Cikha sanginn leh tualpi gei Tedim leh
> Imphal lam dung ah tuah dingin ni khat, ATO Thawng Cin Suan leh police
> station officer Kham Khan Dal te ki hopiha, hong thukimpih uh a hih manin
> 1970 kim sungin inn 10 kituah pah in, a kumkumin inn tampi kituahtuah hi.
>
>
> Ni khat, Pu Cin Za Thawng tawh khua sat khawm Pu Gin Suan in, nang, Langh
> Sawm Mang ka khuasatna ah bang hong zong na hiam, na khua Kaptel ah ciah suk
> mengmeng in ci'n ong tawng ngei hi.
>
>
> Tua hun pan kipan Cikha khua zong khang to mahmah a, tan sawm sang zong om
> ta, lupna 16 zato, sikkhau zum, phone, khuaphia mei cihte zong om ta hi.
>
> Khuasatpa khangthu a tom; Mauvom khua Pu Hau Tuan in tapa 4 a neih sung pan
> a nautum pen Pu Lal Khan Thang hi a, Pi Dim Khaw Niang tawh tapa 7 a neih sa
> sung pan Pu Cin Za Thawng a u pen a hihi. Amau unau sung pan a neu pen
> nihna Pu Tuan Khaw Kham bek mah nungta lai-a kum 85 pha ta hi.
>

Kum thak ah Zomi thak

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com suante2002
Sat Jan 10, 2009 12:48 am (PST)


Kum thak ah Zomi thak:


Zomi kumkhen pawi Khuado 2008 i zat khit pek ciangin mikang kum thak hong tung a tua mah leitungbup in kum thak, hun thak simna in kilimzat pen hileh kilawm hi. Zomi kum thak hi in, mikang kum thak hita leh tu kum pen Zomi khempeuh adingin HUN THAK khat ah kilutto, HUN THAK khat kiphu, HUN THAK khat kinawk kha hilo hiam ka ci hi.

Tua HUN THAK i lut laitak pen Pu Hang Khan Lian in "salu hawm kituh" ciin hong gen a, mipi lungsim hong zo mahmah hi. America te in 'Khapi tungah kah mah ung' a cih ngam nawnloh mah bangin, Zomi sungah zong 'ka sa lu suan pen kei mat teekteek hi' a ci ngam nawnlo ki-om ta ding hi. Hih HUN THAK i lut in mikang kumpi in Zogam leh Zomi lungsim nusia khin pekpek a, 'vom ka cih leh vom, kang ka cih leh kang' ci-a zawhthawhthu tawh hihgawp hun leh kihai khem gawpgawp hun kipelta; thudik, thumaan, a taktak bek kideihta; a diklo, a maanlo kinawlkhinta. Khuavak sunga nungta in thu dik gum in kalsuan kipanta hi. Tua bang HUN THAK ah i lut pen kumlui pan kum thak 2009 sungah i lut sangin a manpha zaw ZOMI KUM THAK hilo hiam ka ci hi.

A ni, a kha sangin tua HUN THAK sungah i lut pen Zomi khempeuh adingin manpha zaw thamtham hi.

Mi sa mat khat peuh ah hanla sa, thau lawn a eima kongbiang tungah a lu hawm suan viauvuau hunin hong kheng taktakta cihna hi. Tua bang maimai a zawhthawhbawl theih hi nawnlo hi -- Zomi te. Move on Zomi... Saipi pai in pai in...

Guai, tua bang ahih leh hih HUN THAK sungah leitung mipil, minam khangto leh civilised, cultured te nuntak bangin Zomi a kinungta ding hita cihna hilo hiam? Tua ahih mawk leh mipil masa te nuntak dan bangci hiam? Minam khangto i cihte nuntakzia bangci hiam? Ngaihsut dan, gamtat dan, sep dan, bawl dan, kampau dan, lasak dan leh biak dan, ngeina leh innsung khuasung kivaipuakzia dongin a thak i top, a hoih lama i kihei, i kipuah semsem kisam lai lo diam?

Ka upmawh mawkmawk ah, tu laitak Zomi sungah makai sem pawlkhat lungsim pen mikang kumpi ong omlai lungsim kipua ahi tam ka ci hi. Mikanggam pan Kumpinu vaihawmna a om laiin a vaihawmte peuhmah khial cih om ngeilo, diklo cih om ngeilo, thumanlo cih om ngeilo; tua bang hi kha ta leh tungsiahte in gum in a diklohna, a maanlohna gum in kimaisak a, a mawhlozaw pa mawhsak hi tawntung hi. Tua bang "hun" sungah Zomi leh Zogam sawtpi na kidiah ahih manin tuni tan in tua tui niin ah a kidiah i puansilhte keu zo nailo a, Ni tang Kha tang kisam lai hi. Tua bang tui niin in i Zogam a kawtsak leh a pho keu ding Zomi hilo ding hiam? Tuma, tuhun, mailam ah zong!

Tua man in 'vai' hawmlo a, 'vai' na buplak leh hih Zomi HUN THAK ah hihkhial ding hiteh. Vaihawm dinga hong kitel makai na hih leh 'vai' na buplak loh a, na hawm diamdiam ding thupi mahmah ding hi. Kei a bu, kei a uk, kei a lu, kei a thunei pen na cih khak leh hih HUN THAK ah mite nuihsan na hi ding hi. Kei a thunei pen, no ka nungzui cih hun in Zomi leh Zogam nusia ta a, THUDIK THUMAN bek mah thunei pen, a lian pen hun hita hi.

Tua ahih manin TO leh SAL bek om banga na lungsim ah ngaihsutna na neih den pen na khek hong kisam ding a, mi khempeuh liangko kikim hi cih na zat theih, na nuntakpih hong kisamta hi. Na na' hong seppih peuh 'hong mai et hi' ci nawn ken la, na kamsawl theih khempeuh 'ka thu thu a gamta ka sal, ka sila hi' ciin ngaihsun nawn ken. Mihing khat na hihna tawh huhtuak, panpih tuak hongsa ahih manin hong huh, hong panpih, hong seppih hilel a, TO KAI hi lo hi. [Hih TO leh SAL lungsim i neih luatna pen Zomi sang milip tamzaw minam dang lakah i teen pan ki lak (copy, adopt) hi dingin um mawh ing. Zomi sungah tua bang lungsim a kipat ding um kei mawk ing... more research needed].

Tua ahih leh 'makai' pen mikang kama 'leader' i cih hi a, thuzeek, thukhen (executive) hilo ding hi. Vai tuamtuam i neihte a hawm dingpa cihna hi lel hi. BU lungsim lakah kidiah kha i hiam BU kisa kha den hizaw hi hang. Tua bang hunlui pan tu in HUN THAK ah lutta i hih manin 'a khangto minam' hilo i hi hiam, ka ci hi.

Tua ahih leh thudik, thumaan i gen ding, i gup ding hun hong tung a, ka beh, ka phung, ka innkuan, ka pawlpi, ka khua, etc... cih banga lungsim toi neih hun kikhengta cihna hi. Ka nu ka pa in mikang kumpi - ngapik masala namsia na lim diik lua mahmah ahih manin kei zong BU za hong kipia ahih ciang tawmkhat ka BU hihna ka zat kisam veh aw.... cihte pawl HUN THAK ah kideih nawnlo hi. Ka sung ka makte BU sem ahih ciang ka ut ka dah ci leng kua mah in hong nial ngamlo ding hi cihte pawl zong kizang thei nawn hiaulo hi.

Zomi bup lak ah a tamzaw pilna sang a kikah hiam ka thei kei a, ahi zongin THUDIK leh ZUAU a khentel thei honpi khat ki-omta hi cih hih HUN THAK i lut laitakin kitel sitset hi. Hun lui ah zong THUDIK leh ZUAU a khentel sitset mi om tham dingin ka um hi. A om leh bang hanga mipite hong hilhlo uh hi ding hiam....???? Dotna tulsawm ka dong nuam hi...

HUN THAK sungah i lut laitak in ei sanga pilzaw, hauzaw, melhoihzaw, lawm leh gual huaizaw leh thu khat peuhah ei sanga kivazaw hong om ding hi (hun lui ah zong a omsa hi). Tua banga ei sanga kivazaw khatpeuh a om ciangin ei hong el, ei hong nuaisiah sawm leh ei hong SAL bawl ding hipah tuanlo uh hi (kei ngaihsutna hi). Unau laigui zom khat zong kivakna lam kibanglo hi. I phak lohte etteh in ei leltak makaih kisamte makaih in domsang leng i vekpi in minam khangto i suak ding hi a, ni khat ni ciangin a vang uh i tangh kha veve ding hi. Saipi zong amah bek lianlo hi, kici hiven.

Kum Thak, Zomi HUN THAK sungah MI THAK -- a pil, a hau, a lian, a khangto, mite a huh a panpih, thudik thuman a gen a gum, mite laamsangin a pahtawi, thuhoih thupha a puak.... hi dingin Topa in hong makaih hen.

Kum Thak Thupha!


Hau Za Cin

Zo Lai siangtho Gold Colour ki ngah thei!?

Posted by: "Khoi Lam" khoithang@gmail.com
Fri Jan 9, 2009 6:45 am (PST)

(1) Tedim Lai Siangtho Gold Colour tawh a kibawl om ngei nai lo hi.
(2) Full-life Study Bible pen Gold Colour tawh kibawl mah hi. Ahih hangin a
deih kicing zo lo dan hi in teh. Yangon ah zong hong tung suk lo hi.
Mailam ah Lai Siangtho format a tuamtuam, a hoihdan zong a tuamtuam tawh
deih zahzah i neih theih nadingin thungetna tawh hong huh ciat ta un.

NB:Adiakin ei Chin, Kuki, Lushei kici minamte sungah 'min' zanga kideidanna pen i sungthu taktak i theihloh man, lungsim zai taka et ding i utloh hang hi ka ci hi. Minam leh gam khat a i om/bit ut leh laigelh leh kamkupna khatpeuh a neiten a lianzaw, a zaizaw leh a thukzaw a laigelh in kamkup ikisin ding zong hong kisam semsem dingin ka ngaihsun hi.

Awlmawhna tawh,

Suan
============
Dr H Kham Khan Suan

2008 DELHI KHUA KHUADO PAWI ETKIKNA

Khuado pawi ni 13 Dec 08 in kizang thei ahih manin Pasian tungah lungdam thu ko hang. Banner tungah ZOMI KHUADO PAWI kigelh hi. A mun pen MDC Community Hall Uttam Nagar ahi hi. Vaihawm kipat tuung panin maapai mahmah in, a vaihawm hih zong nuam mahmah hi. Pawi zatna panin keima ngaihsutna hong gen ning.

1. Vikaspuri a om Zomite(Vikaspuri Zomite) pen Zongeina ana kemcing zawte ahih manin a pau zatzia, a kihozia, a kilungtuakziate uh etteh huai mahmah hi. Tedim pau satsat mah tawh hun hong uk uh a, thugenten zong Tedim pau ngiat zang se uh hi.(Ei pau tuamtuamte zang se lo ka cihna hi). Delhi a om India gam Zomite(Delhi Zomite) bel tua cipah sam loin, i khankhiatna pau tek mah zangin, T-Tedim pau eima pau zuih ding zuun ding puah ding a ngaihsun lailaite kihi hi.

2. Pawi nuam tak akizat theihna dingin a giakkuan bang zong kiom a, Vikaspuri Zomite in vai khempeuh saisa in koih uh a, ahunhunin nasem uh ahih manin kicinglah bangmah omsak sese lo uh hi. Buai lua in sem man lo cih zong om lo hi. Delhi Zomiten huh nuam mahmah leng zong huh kulsak selo uh a, aipeng ngaihin, i minam adingin a kipia ngiat uh hi. A vaihawm siamna uh pen etteh huai mahmah hi. Mi 300 ading ann kihuan a, mi 600 valin kikham hi. Mehtui beel khat bek mah kihuan a, kicingsak veve se uh hi.

3. Biakna lamah BCA, ZCF Vikaspuri, Seventh Day, RC & ZCD cih bangin a om tek hang un, Khuado Pawi 2008 ciangin kibeel pawl uh a, vanzat khempeuh thawhkhawmin, pangkhawm diamdiam uh a, hong nusia khin ka Pa Khup Za Go in Minam khat Lai khat Pau khat acih pen hong phawksak mahmah a, Minam vai ahih nak leh pangkhawm diamdiam uh hi. I kilamdanna thu tawmcikte sangin i kibatna thu tampite thupi bawl zaw uh cih kimu thei hi.

4. Khuado Pawi zat ding akikhensat ni a kipanin khangnote om khong loin, sum dong pawl, laam sin pawl leh vaisai pawl kiseh a. Thanuam takin tavuan kipia bangbang eipeeng neih ciatna in hih Pawi nuam sak a, lawhcing sak mahmah hi. A kisam tuamtuam lukhu ding, badge ding, banner ding nampuan kawm ding etc ngaihsun uh a, akisam bangin lei akulte makaite kiangah gen loin na lei lel uh a, supna in ngaihsun lo uh hi. Makaite muan lohna hilo in mimal aangtanna hi in ka mu a, thupi kasa mahmah hi.

5. K-Khuado pawi kum khen pawi ci a Zolai simbu sunga kigelh mah bangin, kum khen pawi pen Zomi sinsen Delhi a mi 600 val ten i zat zihziah pen nuam lua himai. A kihel khalo te bel asumh mahmah hi mate! Kilaam ziahziah a, la zong kisa ziahziah hi. Ei pau Tedim pau in kipau ciat hi. Hall ah tutna ngahlo alang val bang kiom mawk a, minam dang hong kihel om hetlo ahih lamlah i theihsa hi a, tua ahih manin kum 2009 ciangin bel vaihawmten theih huai sa mahmah ing. Minam dang kampau dangte kihel lo in zong ei Tedim kampau teng bek Delhi-ah kihunkhop mahmah ta hi. Mi i huai sawm luatna lamah i Zomi Namnite Delhi ah kizang thei tak nawn lo a, ki-innteek thei nawn lo a, nuam nawn lo hita hi. Theihhuai sa mahmah ing. Pil hun sa mahmah ing.

6. Ei sung puah phot ding hoih kisa ahih manin 2007 bang lo takin ei Tedim kam pau teng bek in hun a kizat pen nuam mahmah mawk hi. I laam ciangin zong nuam deuh se hi. Inn gua hah lo gam gua i hah sawm ciangin ei sung mahmah ah kitheihsiam lohna hong om thei zel hi. Tua hi a, ei sung puah phot ding leh ei pawi Khuado Pawi pen hoih taka i kep cing ding hi.

I Khuado Pawi pen kum 2009 ciangin zong kizang kik dingin ka um a, vaihawm dingte zong deihsakna ka pia hi. Tua tawh kitonin hih anuai a bang teng kei ngaihsutna kong gen nuam lai hi.

a) Nam dang pau zangte welcome khol kei phot leng. Ei sung mahmah ah thugensiam kiom a, lasa siam kiom a, ikitheih tuah loh man leh i zawn manin nam dang lak ah a dawk zolo kihi bek a hi hi

b) Vikaspuri mun lam pen kibub om zaw ahih manin hua lam mah naih leeng, a sep a bawl a vaihawm ding khempeuh amau siam pha mahmah hi. Sum tawmno cik bei a Pawi hong zosak pen Vikaspuri Zomite kipiak zohna ahih lam mangngilh loin, amau mah beel phot leng.

c) Milian milal hong pai le zong a kiu khatah na tu mai le uh, a zawng a daipaam mahmah eite lakah hong kihel uh ciangin ei mipi te lakah a maitai pha lo khong kiom pahpah se hi. Hih Kum khen pawi pen mimal kipahtawi sawmna lam saangin, i vekpi a nuam taka i zattheihna dingin vaihawm ni. Officer khat iva dinsaksak sese khong pen ahoih mahmah hangin a daipaam akisa mahmah tampite adingin nuamlo hi..
d) Laamngui kaih ciangin maik kizang hen la, i vekpi mahin laam in, la sa diamdiam leeng. Zola tampi kigelhkhia henla, siam zong sawm leng.

e) Security lam sang zong hoih deuh in kibawl hen. Mi nam dang te khong hong lut mawkmawk in i pawi khong ong et dekduk uh ciang a nuam lo thei om hi. Nitak lam hong hih ciangin tangval zukamnam zong om thei zel hi.

f) Solo zong kiseh hi mai hen la, Delhi Zomi te in la 3, BCA ten la 3, ZCD ten la 2, Seventh Day ten la 3, etc kigual henla, Solo lasa bekbek 3 sangin a tamzaw kizom kei leh. Lasak bekbek zong a cimtaak kiom thei hi. Minam ngaih la(Gam ngaihla) lam mah kisa pian leh mate!

g) Thugenna hun zong tam deuh hen la, tom cikcik hizaw leh.
Zomi Zogam khantohna dingin ma pangkhawm ni. JK Kam in ala phuakna ah:
Sunmangin na geel zel ing Sak le khang laitual leeng Zomite
Lungdeihin na suut zel ing Laizom ciin le tuaite tui bang gawmna ding
Phungcing nailo Zotate, Phungcing Singta laiah lungtuak thei leng cing e
Unau beelkaang kituh bang ei le ei kikhual kei leng kuan hong khual nawn ding hiam ci kawmkawmin Kumkik Khuado anop ding zia ngaihsunin ka lum pah hi.....