Sunday, July 29, 2012

Khualzin

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Mon Sep 6, 2010 7:42 am (PDT)

Khualzin
Tu sungteng khualzinna thu tampi kiza hi. Sia Rev. Pau Khan Khai zinna thu, a tuah thu, a lungdamna thu, a theihthak thu, a ettehhuai asakte hong pulakna thu, ei leh mikangte kizopna leh mabun khopna thu (missionary te sulnung pan) cih pan a dang tuamtuam i za den hi. Lungsim hong phawng in, lungsim hong nuamsak kawm a, meetna tampi hong pia in, theihna tampi hong behlap hi. Tua mah bangin i lasiam neih lakpan a minthang vangvang lasiam Sia Sangpi leh lasiam Sia Thawn Kham te khualzinna leh lasak pawi (concert or stage show) neihna leh a khualzinna te uh i za hi. Angtan huai in hong lungnuamsak a, nakpi takin i lungdampih hi. Sia Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau a omna USA pan India ah Masters degree sinte laihilh in pai cih i za a, visiting Professor acihte uh ahi pah hi. Laihilh a zin, sangsia cihna hi. Sia Rev. Dr. Chin Do Kham leitung mun tuamtuam ah i mipihte kiangah thapia, hanthawn leh kikholhna fellowship ban ah Pasian thu leh leitung thu tawh
sinsakna tuamtuam Seminar leh Talks a neihpihte i za hi.

I siate leh makaite khual a zin uh ciang tu laitak i tuah thu ah a lian mahmah leh a kisam mahmah ahi 'gamdang i tun ciang bangci nuntak ding, bangci gamtat ding, survival skills, dos and dons, etc cih te pawl amau thugen kawmkawm hong helh zeuhzeuh uh nakpi takin kiphattuampih hi. Ei a zin nailo, a zinlai dingte in zong i theihkholh, i zakkholh ding a hoih na hi gige hi. It is educative and enlightening.

Mimal leh sepna vai tawh khualzin zong nisim in kipemat ta hang i ci thei ding hi.

Khualzin cih pen i zat ciang koi bang lian in kizang hiam ka thei kei a, khua pan khuadangah (eima tenna khua pan khua dang cihnopna) zinkhia te khualzin kici hipen dingin ka um hi. Tua banga khualzin ciang it leh ngaih kiangah zin ihih leh lah 'hiangkawm' kici leuleu a, nek ding dawn ding zonga kuankhia ihih leh sumzong, sumbawl i ci leuleu hi. Pawlpi kimuhkhopna ahih leh kikhoppi ahih kei leh sivuai/siuai/ conferences i ci leuleu hi. Thukhat ngaihsun khawm ding, thu gina khat kikum ding ihih leh lah thukupna ahih kei leh committee/consultat ion i ci leuleu hi. Zi la dinga zinkhia te mopui kici a, annek tawm ding pua a paite antaw kici leuleu hi. A dang zong kammal hoih nono i neih ding ka um hi. Hih lai ah genkhin pak zo kei ni.

Tu hun ciang ei zong minam khangtote mah bangin leitung gam tuamtuam ah i teeng kawikawi ta a, Pasian in lem hongsakpih leh khualzin mawkmawk bek hilo in hiangkawm, khoppi, thukikum, mopui, sumzong, antaw, thusin, holim, etc cih bangin i zin kawikawi theita ding hi. Tuate khempeuh khualzin cih sungah kihel a, a khangto minam peuhmah khual tam zit uh hi. A hau mimal peuhmah mun tam ah zin uh a, a pil peuhmah in khualzin thupi ngaihsut uh hi. Khualzinna pan i mit tawh i muh teekteekna tawh theihna tampi kibehlap a i theihloh kal in, khatveivei i theihtang pipi mah in i phattuampih hanhan hi. Neutung pan khualzin khia hizen leng tuni sang i theihna i khuamuhzia, i thungaihsutzia tampi kilamdang ding hi. I nu leh pate in hong zinpih den na himawk leh bel ei zong themkhat ki polite zaw deuh ding na hih tuak hi.

Khualzin ciang mi tampi in zin mah kido tangtanga, a tuabang nawnlo zong om tham hi. Innkuan khat hi napi zinbuk mah ah a kitungsak om uh a, kingaihloh man, ki it loh man hipeuhmahlo in ngeina in a neih man uh hizaw thei hi. Suahtakna a neihzawkna ding uh deihna zong hithei hi. Mun tampi ah tua bang a kizangzaw hi a, zatdan zuih dan a kibanglo hizaw hi. Inn ah kitungsaka kisuanglah tuak cih sangin zinbuk ah kitungsak, tun man kipiaksak kisuanglah hetlo leh kinopmawh hetlo a om zong a sialo veve khat hi. Tu hun ciang mimal khantohna kilim thupisak mahmah ahih manin mi tawh kitam ho leng ka nasepna ding hun hong guksak, ka laisimna ding hun hong guksak cih bangin kideihpha mello thei hi. Tua saangin suakta taka om theihna tuak ah om in i zatkhop theih teng bek zangkhom zekkhawm leng -- ann, sum, mawtaw, etc. Zinte in lah nuamsalo, inntekte in lah kisuanglah a hih theih tawp hih, a kuamah lah lungkimzaw cih omloh se saang in giahna zinbuk khawngah kikoih
ziau pen a hun leh a mun ah ngaihsut theih ding kisam thei hi.

Khualzin pen tualte tawh theihna kikupna hoih mahmah khat ahi hi. Tualte omdan, nuntakzia khempeuh dongin kikum leng zinte omdan zatdan tawh kibang om a, kibanglo zong om hi. Hunlui laiin ko khua lam bangah zin a om nak leh zinpa kibuanpih ding ciin zin omna ah tangvalte kihawh hi. Zinpa tawh kibuan in a hatzawk leh akgawh, a lelh leh bangmah cih tuanlo. Tua pan kiholim in khantawn kilawmtatna piangsak in unau sanggam pianpih sang zong ki itzaw om mawk uh hi. Inn mun logam kipia in neih leh lam na ngawn a kikhen om hi. Tuazahta in zin leh tual kilawmtatna piangsak hi. Mun pawlkhat ah lah zin ahih peuhmah leh thusimlo pah malam uh hi.

Leitung zinsuk zintoh baih semsem ah i teen laitak in kuamah khualzinlo cih bang omlo pah ta ding hi. A ut kei uh leh thutuam. Zin ut peuh leng zin baih mahmah in hong om toto ding hi. Tua bang hun ah zin hih hun om dinga, teek hih hun om ding hi. Zin kihi kinkenlo dinga, tual zong kihi kinkenlo ding hi. Zin leh leeng hong tam semsem dinga, ei zong zin leh leeng in i panna hong tam semsem ding hi. Khua khat ah om khawm bangin leitung kiu  khat leh khat ah omte ikikhawl pahta ding hi. Inn 30 khawng i phak lai i khua hun mah bangin leitung i zat hun hong piang ding hi. Tun zong i tenna nisuahna kiu khat pan nitumna leitung langkhat na ngawn ut hunhun in i tungta hi. Leitaw lam Australia hi aw, leilu lam England hi aw i tung ziauziau ta hi. Vangam i sak Jerusalem khawng ah pilgrimage in a kipai ziauziau ding hita hi.


Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
[Ka lai at dangte ka blog pan kisimthei hi]

Gainesville

Tulai hih khua min in leitung zel hi. US gam sungah tenna dingin a kideih mahmah khuapi lian hi hetlo Gainesville kihel ngei zel hi. A khua siangtho a, a vom sang a kang tamzaw in a san tiuteu zong om a, University of Florida omna khuapi hi. Hih UF pen laisimna lam ah a minthang lua ahih loh hangin a sia hetlo pawla kigen ahi hi. US gamsung kimawlna lam American Football bang diakdiak ah UF te hat mahmah zel uh hi. A khua lianlo hi mah leh akhua hun hoih in a khuasung siangtho a, a mihing teeng tamlo ahih manin tenna dingin mikangte deihte pawl ahi hi.

Ahi zongin tua nung sung teng leitung ah hih khua in min hong neih mahmah na pen a hoih lam hi masa khollo hi. Muslim te biakna laibu Quran (Khuran ciin sim ding) pen Dove World Outreach Center Church, Florida pastor Rev. Terry Jones in halsak ding a cihna pan hi. Terry in Quran bu 200 peuhmah a tawmpen haltum ding cih gelna nei hi. Ama biakinn tual ah hal ding ci lai hi. Quran te pen a deihsakte in halding ngiat in a piakkhop uh hih tuak hi.

Ki itna Pasian a biate in ki huatna lak khia ding cih peuhmah pen a lamdang hi. Terry Jones genna ah Muslim te hangin September 11, 2001 in World Trade Center siatna kituak a, tu'n tua siatna bawlte mah in tua siatna mun ah innpi khat lam ding cih peuhmah pen America mite deihna hilo hi, a ci hi. Tua 9/11 thupiang hangin America gamsungah buaina tampi kibehlap a, America zong tua ma hun bang thei nawnlo hi. Tua bek hilo in nisim in siatna pung deuhdeuh a, ki itna sangin kisiatna tam piang semsem hi kici hi. Tua khempeuh pen hih Quran a zangte hang hi ciin tua laibu a haltum nuam ahi hi.

Ahi zongin tua laibu haltum leh kilemna sangin kisiatna piangzaw dinga, America galkap Afghanistan leh Iraq ah omte adingin lauhhuai ding ciin ngaihsun uh hi. Tua manin US President nangawn in a kihallohna ding hanciampih hi.

Leitung pen a thupi khempeuh pan na thupi piang tuanlo a, a kithupisaklo, a kithupi muhlo mun pan zong thu lianpipi piang thei hi. US gam adingin Gainesville pen khuata khat hi lel a, ahi zongin a khua lianzaw Orlando, Tampa, Atlanta, LA, NY, DC, etc cihte pan hilo in a khuaneu pan hih thu lianpi - leitungbup a zelzo hong piang hi. Gainesville koi ah om cih zong a theilo tampi in hih khua mintheihlawh a, hih thu hangin a khua min bek zong hamphatna ngah hi. Minthanna thupina i cihte Topa a hi a, Topa zong minthang semsem ding ahi hi. Christian tampi in itna hong nei kik dinga, lungsim liansak in midang khualna hong neihlawh ding hi. Radical christian a om hangin rational christian pen tamzaw thamtham a, a hoih a deih zong mihing tamzaw thamtham hi. Tua dingin Gainesville in 'Phulum phul nang Leikha nasep' hong sem hi. Pastor Jones in zong a langkhatte a muhdah man hikhin pah tuanlo dinga, a gamsung vuah thudik thuman leh ki itna siangtho a omna ding a
deihluat man hizaw ding hi. Ama ngaihsutna ah 'dai dide a om pen a langlamte in a meidawi hong sa kha hi' cihna hang hih tuak a, Gandhi in zong 'non-violence cih mana meidawi hong kicih sangin violence zangzaw in na ci ngei hi. Pastor Jones zong Muslim te in Christian te meidawi, thukkik ngamlo ci a amuh ding a utloh man hih tuak hi. Kisam sa ahih manin Quran halsawm ahi hi.

America adingin zong ngaihsut huai hiveve hi. Amau gamsung mahmah pan gitlohna kipanpan ta, (9/11 zawh) ahih manin banghiam khat ahih uh bel kisam maithei mah hi. Amau gama biakna dang a zui pawlkhat in a Christian teng susu leh a tawpna ah a Christian te zong a lungduai zawh nawnloh hun om thei mah ding hi. Khasawm a suak tektek' cih mai pen a haksa mahmah hihtuak lo hi. A hoih ding deih, thukhual man hi kei leh mihing pen pasal tektek pen kuamah akilau cih bang om hi tuanlo takpi hi.

Thankik banga a kilumlet ziauziaulo Pastor Terry Jones bang Christian thupi i neih pen a ettehtak mahmah hi. Defender of the Faith ahi hi. A upna hung ngam, a upna mite bawlsiat den ding deihlo, lungduaizo khin tuan nawnlo ahi hi. Truth and Justice must prevail and we are not afraid to take the next step a ci ahi hi. Hero!

Khuaneu Bethlehem a hong suakpa a gum ding khuaneu Gainesville mah ah na om hi.


Hau Za Cin
Phuitong Liim


Zasan

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Fri Sep 10, 2010 12:12 am (PDT)



Zasan

Thak seisai napi lim kisa mahmah hi. A lut leh a pusuah ciang zasan ahihna lak tawntung hi. Sun khat zankhat thu in a hihna kheklo hi. Ann nekkhat pakan khat tawh a hihna zuaklo hi. Tui buak in sathau tawh kikang taleh zasan mah hilai veve hi. A pianpih hihna mah a tawpdong kengsuak hi. Thankik bangin a lut lam thak, a pusuah ciang dau' cih bang hilo hi. 
 
A min mahmah zong lamdang hi. Pawlkhat in thaksik ci, pawlkhat in malta ci; kala te'n mircha ci, mikang ten chilli ci, a dang min zong omlai inteh. Thaklua kisa lei bang tawnsak zalzal thei ahih manin 'hot and spicy' ciin ahihna kigen a, nungak lawphuai deuhte zong laigelhte in tua mah na ci thei uh hi. 
 
Meh ah khah leng mehtui limsak in, nek kawmin i lei so sak a, i cilphul in i kamlim hi. I kham ding nangawn hong khamlo sak thei a, i duhloh nangawn hong duhsak thei hi. Nene phot leng alo in ki omtheilo a, a om ciang ong lungdamsak hi. A ne ngeilote adingin lah thaklua leuleu in annek ding nawngkaisak in i kam so sak hi. A lut ngeilohna theilua ahih manin zingsang hong phong baih mahmah a, a om ngeilohna room sungah sawt om nuamlo in khuavakma in pusuak nuam in hong kiko gamgam thei hi. Amah bek pusuak ding maizum ahih manin a kim a kianga teng tawh tonkhawm dingin zawn hi. A pusuak uh ciang lungdamlua in paikhia ngeungeu cih omlo a, phurrr... ciin lenkhat suah uh hi. Tamnek pian leng a pusuak masa ding kituh in a lengkhia masa ding kituh thei laizang uh a, "lawhpi dawh leng malkhat zong tulo" kici hi. Tua zahta in kimeltheih neisak uh a, a theih ngeilohna uh pan lah nawh pusuak nuam uh hi. 
 
America pan hong kipan hi kici hi. Tua ahih leh ei kiang hong tun pen American missionary te hong tunzawh hikha thei hi. Missionary masate amau tenna khua peuh ah mehteh mehgah ciing den uh ci ahih teh tua lai a hong puak uh hikha ding hi. Missionary masate hong puak ahih kei leh zong amau maia hong pai masa gamkekte hong puak hikha ding hi. Tua ahih kei leh zong tuate ma-a sumbawl, tembaw tawh a zinte hong puak, hong zuak hikha ding hi. European mi lak ah Christopher Columbus in America a tun ciang a mu masa pen hilai kici hi. America ah tua hun in kinene ta hihtuak hi. 
 
A hoihna zong tampi om kici hi. A sungah om chemicals namte pen capsaicinoids kici a, tua sungah 8-methyl-N-vanillyl -6-nonenamide pen a thaksak pen hi. North-East India pan Sap Malta/Naga Jolokia/Raja Mircha akici pen leitungah a thak pen hi a, a thakna pen 1,000,000 SHU ahi hi, Guiness World Record. A thakna pen in thagui nasep hatsak kici hi. Nek khit phet in khuak ah a thakna hilhpah a, manlangsak mahmah hi. Filipines, Korea, Japan gamte ah zasan teh, a gah hilo a teh (leaves) pen mehtui in kihuan hi kici hi. Ne ngei nai keng. 
 
Cidamna ding in luna, cithak, thabei cih bangte in ne leh hoih ci a, tam nek luat leng lah gilpi in lel ahih manin gilpi meima sak thei hi. Khuak ihmusaklo (alert) ahih manin khualzin ciang tawmtawm nek sialo hi. Vitamins A, B, leh C ban ah electrolytes Magnesium, potassium leh Iron hong pia hi. Iron tam ahih manin sisan siangthosak lai hi. Si-ha... 
 
Mihing in lim i sak mahmah hang ganhing in duh mello a, vasa hunna, lungno hunna cih bangin kizangthei hi. Mehteh mehgah tungah zasan vui theh leng lungno in a teh ne nuamlo kici hi. 
 
A ne photte lah zongsang, a ne ngeilo te lah 'thaksa lua' zel. A limna a thei photte'n annek sim meh nuam, a thei nailo leh a duhlote'n lah ngillah se lo. Ne leng lah sialo, ne kei lenglah sia tuanlo. A lamdang meh, zasan meh bel himawk ei. Sing leh zasan gawi meh leng lim, a gei ah aksa Zohuan  khat kilui tuah leh lim diak, Tonsim lam pai lamto kheng khin lian, nitak annek hun pawl hilai leh a limdan kigenzo nawnlo. 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim

Thopuan

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Fri Sep 10, 2010 12:11 am (PDT)



Thopuan

Portland ah omte kiholimna video ka et leh ka mangngilh theihloh, hi kasak mahmah khat om hi. I pau sungah a kituaklo nasak bang hiam a kicih ciangin "Thopuan" ci lian hi. Hi kasa lua a, ka nuihdan ding ka thei pak kei hi. Tho in lah silh ngeilo a 'Thopuan' a kici hi takpi hi. Exam hi leh full marks plus bonus marks ka pia ding hi. 
 
Pilna i cih pen tua banga critical thinking ciimtak a neite pan kipan hiden himawk hi. A ciim mahmah critical thinking nei peuh leng a hoihpen hun ah zong a hoihzaw sem kimu ding a, a siapen hun ah zong a hoih ding khat kimu kik thei ding hi. I pau sungah en leng i silh puan pen puansilh, puanak, puantungsilh, etc kici hi. Ahi zongin a silh ngei hetlo tho adingin thopuan i omsak pen a kituak hetlo tawh kibang takpi hi. Tho te silh den puan hileh thopuan cih ding himah hi, ahi zongin a silh ngeilo, puan silh ngei kikeuhlo khat pen thopuan i neihsak/minvawh pen a lamdang hi veve  mawk hi. Ahi zongin 'its only a name' cih mi khempeuh in tel lel hi. Mi khat i pilna kilahkhiatna dinga thopuan min na om hi gige lel hi. 
 
Thopuan pen tho lak pan zong thokang lak pan kidalna ding dial khai hizaw diak hi. Tho nam tampi om a, tua lak pan thokang dalna hi. Thopi dalna in kizang mello hi. Thovai dalna zong hi kawm hi. Thomi lak pan kidalzo khollo hi. Thopuan vang pen thomi te adingin lian lel ahih manin lut thei veve uh hi. A tamzaw ah thopuan pen cilingnatna Malaria a piangsak thokang pan kidalna hi pen hi. Thodangte'n hong pet taleh malaria kingah lo a, thokang in hong pet leh malaria kingah hi. Hong peh a sisan i sup sangin hong piak Malaria natna pen siahuai zaw ahih manin tua pan kidal ding i hanciam hi. Tua pen thopuan thupina hi. 
 
UNICEF leh WHO ah a semte lam pan thopuan leh thokang thu i sim theih ding eima lai in zong tampi kigelh khin ding ahih manin hizah hisak ni. Ei lai tawh a kigelh kei zong tu hun ciang midangte pau tawh akigelhte i sim theih tamta a, ei pau pen a zatna ding om nawn melmello ahih manin thu tampi gelhgelh zong kisamlo tawh kibangta hi. 
 
Tho i silhloh thopuan!  
 
 
Hau Za Cin

Na lungsim zuiin, Maxine (Follow your heart, Maxine)

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Fri Sep 3, 2010 3:37 am (PDT)

By Maxine Morarie, Retired Missionary to Bolivia

Unau lakah a 11-na ding ka pian ciangin ka innkuanpihte in min phuah ding thei nawnlo uh ahih manin ka sanggamnu phuaksak uh a, tua manin ka min Maxine Evon Bailey hi. Ka pa in a tate hong ciammuihpih zel a, ka u pasalte gukte in hong nono in, ka u numei lite in hong ngekbawl zo lua ahih manin ka naupan hun nuam kasa mahmah hi.
Â
Tan guk ka sim laitak in Lungdamna Thu ka za pan hi. Ka innveng vuah Bible club om a tua ah kihel dingin hong kizawn a, kihel mawkmawk ding ka sawm manin ka pai hi. Kei bek utlo ka hih  man leh bang thu kigen ding cih theilo ka hih manin ka zumselna in ka lawmnu Leona ka zawn hi.
Â
Ka nih un Pasian thu ka khatvei zakna uh hi a, Jesu kici pa in Christmas ciang simloh in bang kisapna om hiam cih ka thei kei uh hi. Ahi zongin Mrs. Abel in ka telsiam ding un milim tawh lak in la tawh hong sakpih den ahih manin damdam in ka tel semsem uh hi. Jesu ka gumpa leh honpa dingin ka san ma un bangzah vei tua Bible club ah ka kihel uh hiam ka theihloh hangin ka san ni (Christian suahni) pen lungsim hong lawng mahmah hi. Tua ni pan Mrs. Abel in ko veng a biakinn hoih khat ah hong tonpih in muanhuai taka kikhop den ding a thupi dan hong hilhpah a, ko zong tua ni pan tua mun ah muanhuai takin ka kikhawm suak uh hi.
Â
A kum kik ciangin ka upna uh kip semsem in tui kiphum ding zong ka utta uh hi. Ka nu in tui ka kiphum hong phal a, ka lawmnu a nu in phallo hi. Ahi zongin Mrs. Abel in a nu kiangah genpih in a tawpna ciang ka nih un tui ka kiphum khawm uh hi. Tua nitak in ka nu ka pa te uh kuamah omlo uh a, numeino ko nih bek Topa mai ah ka ding uh hi.
Â
Kum 16 ka phak ciangin Bolivia gam nisuahna lam a Ayores minam te in NTM missionary mi 5 a thahna uh NTM missionary te khat mahin a lah film ka en kha a, ka lungsim hong lawng mahmah hi. Tua ni pan kipan New Tribes Mission thu ka muh khempeuh ka sim a, ka kan den hi. Ka sim khak lak pan Paul Fleming  in a gelh, "Pasian nasem dingin upa lua cih omlo a, naupanglua cih zong omlo hi," a cih in ka lungsim hong sukha pen hi.
Â
Tan 10 ka zawh kum, kumtawp kuan ciang ka khangno pastor leh a zi leh khangno dang pawlkhat in California ah pai a New Tribes Mission sangah kah ding khentat uh hi. Ka lawmte khempeuh kei sang upa zaw vive hi khin uh a, himah leh kei zong ut ka hih manin ngetna lai khiat teitei ding ka sawm veve hi. Hong san zawh nak uh leh ka sangkah a ban zom nawnlo in kuan ding ka khentat hi. Ngahloh ding ka ki upman hizaw pian hi. Ahi zongin hong sang uh ahih manin nawngkaina lianpi hong om a, ka nu leh ka pa hilhlo a ka kuansawm hangin ka nu leh pa in hong awilo uh hi.
Â
Ka ute khempeuh inntuan khin in kei leh ka nu leh pa bek om ka hih manun ka nopsa mahmah hi. Kuamah hong thuhilh ding dang omlo ahih manin. Ka pa in ka tan 12 zolo a pai ding phallo ding cih theikhol ka hih manin American School of Correspondence Course la ding, tua kawma pai veve ding cih ka khentat hi.
Â
Nitak khat ka ingei vua Movie Hall ah ka vaimim puak zuak teng ka khot khit ciang inn ka ciah leh innsungah puanhoih tawh kizem pasal khat na tu lianluan hi. Ka nu leh pa tawh na kiho in kei hong muh ciang, "Bang hanga hih correspondence course la nuam na hiam, numeino aw?" ciin hong dong hi. Ka pa lungkimlo cih ka mu pah hi. Ka pa a heh ding lau ahih manin tua mipa dingto pah a, ciah dingin kithawi hi. "Na tanu naupang lai cih ka mu hi Mr. Bailey aw. Tua manin hih correspondence course la leh zawh sawmna lungsim taktak nei nailo kha ding hi. Tua manin kei na ciah phot ning," ci hi. "Themkhat ka ngak lai in, sia aw. Midangte in tupna a neih uh leh ka tanu in zong nei hi."
Â
Ka tunma, inn ka ciahma in ka pa leh tua siapa in tan 12 ka zawhna ding classes kisam khempeuh kah theihna ding na gel khin uh na hi gige hi. Siapa ciah khit ciang ka pa in hong dong a, "Bang hang hi peuhmah hiam tan 12 zawhna dinga correspondence course na lak sawm teitei?" hong ci hi. Tua hong dot teitei ciang kei zong New Tribes Mission ah sangkah ka sawm teitei thu leh tua kum sangkonghon ka lapsawm thu ka gen hi. Ka nu leh pa bangmah genlo in ki en gega bek uh hi! A ngaihsut ding uh ka thei a, "Kua in a lungsim ah tua bang ngaihsutna ci tuh hi dinghiam?" cih hi. Ahi zongin ka nu leh pa in ka lungsim uh zui ding, ka ut penpen uh hih dingin hong hanthawn den uh ahi hi (they always taught us to follow our hearts). Ka lunglutna hi miau ahih ciang amau hong cih tawh kituak leuleu hi.
Â
Ka hilh ding midang khat omlai a Howard Morie ahi hi. Biakinn ah kithei, tun amah college in khuadang Fort Collins ah om hi. Ka kingaih zawh uh kumkhat phazo a, ka tup ka sawm ka hilh ciang lungkim vetlo hi. "Hai kei in, graduate na ut zong ka theihsa hi," ciin hong zol hi. "Tan 12 na zawh ciangin ka omna Fort Collins ah hong pai inla, na sangkah man ding ken kong piaksak ding hi. Missionary na ut leh zong graduate i zawh ciang (B.A. pass ciang) i kuanzaw ding hi," ci hi. "Tua bang na cih leh i kikhen kul ding hi," ciin ciantak in ka hilhsiang vet hi. Ka tup ka sawm ka pelh sawmloh thu a theih ciang amah zong cihna ding dang thei tuanlo in ka kikhen takpi uh hi.
Â
Missionary training dinga ka kuanma uh kal khat bek phata cih ciang ni khat biakinn kong tual ah Howard in hong na ngak hi. Kikhop tawp ka pai khiat ciang ka galmuh a, lamdang sakna tawh ka kidim hi. "Ka ngaihsut na thei hiam?" ciin hong dong a, "bang hih ding ngaihsun na hiam?" ka ci hi. "Nang tawh Fouts Springs, California ah missionary training khawm dingin ka ngen a, ka ngah hi. I pai khawm ding hi," hong ci hi.
Â
Pingpei bangin ka nuntakna uh kilumlet in October 1949 in training ka kipan uh a, August 1950 kum in kiteng in, January 1951 in Bolivia ah sem dingin ka kuankhia uh hi. High School ah ka sin teng bek uh Spanish pau kithei a, kisin tawm kawmkawm in San Jose ah nasep ka kipan uh hi.
Â
Howard in a sep theih bangbang seppih in biakinn ah huh a, missionary tate sangkahna ding Andes Mualpi gei a kilam a zawhna ding uh meivak khau khawng zong khunpih hi. Tua hangin kei bek inn ah hong nusia den a, ka tate nih zong San Jose ah piang uh hi. Lauhna leh lungzuanna tawh kidim den in Spanish pau zong ka siam thei pak kei hi. Ka tapa Howie a nuih masak ni ka phawk lai hi. Kei bek om ka hih manin ka biakinn vua nupi khat kiangah tai in ka va ko hi. A kiang ka tun ciang "nui" cih kammal Spanish pau tawh ka theihloh lam ka tel pan hi. Tuni dongin ka gennop tua nupi nu in a tel hiam cih ka thei kei hi!
Â
San Jose pan Tobite ah ka kisuan uh a, tua mun pen NTM missionary mi 5 a that Ayores te omna mun hi. "Bang hanga hih mun ah tungkha ka hiam?" cih bekbek ka ngaihsun hi. Ka tun uh ciang Ayores minamte hong mu nuam in hong delh ngengngang uh a, ka dip a kua semsem hi. Tua laitak numei khat in ka tanu Nancy hong sut vat a, a khutme tawh Nancy kamsung sawk in a ha a pota hiam cih a zawt tawh kibang hi. Ka lungsim ah, 'tuni tan zong naungek nek ding huan minsa lo pia nailo hiveng maw' cih bekbek om a, ka lungsim in thu ka ngen hi: "Topa aw naungek nong kepsak kul hi."
Â
Howard in Ayores te nasep dan, lokhawh dan, singtan dan, lampi sial dan, etc cihte a hilh sungin kei bel nau neih bek mah ka septheih hiphot a, ta 6 ka nei uh hi. Ka ta kep kawmin midang nausuak dingte huh, don, laihilh, numei leh naupangte pattah cih bang ka sem hi. Damdam in Ayores te pau ka siamtoto hi.
Â
Nikhat lamet hetlohpi in Ayores te Lai Siangtho Thuciam Thak tei dingin hong kisawl hi. Kei maw! Kei nupi naupom hi veng. Lamdang sa kawmkawm in hampha kisa kawmkawm in ka kipan hi. Kei sepna hangin Ayores te in Lai Siangtho nei ding cih ka ngaihsut ciang 'thupha ngah' ka kisa hi (I felt so blessed).
Â
Hong huh dingin Ecarai ka zanga, ka nasep uh nuam mahamh hi. Ama huhna tawh "born of the Spirit" (Kha Siangtho ah nuntakna thak) cih kammal ka mukhia uh hi. Ayores te pau in "born" cih pen "to fall" ahih manin "born again" cih pen "fall again" cih ding hong himawk hi. Ecarai in ni khat ngaihsunsun a, "Cih dan ding thei ing. Minam khat pan minam khat suakdinga (clan-wash) silsiang cihna hi. Kha Siangtho in hong silsiang dinga Pasian minam hong suaksak ding hi," ci hi. Kum 12 zawh ciang laitei kizo a, kum 3 sung a kipuah, etkik khit ciangin Thuciam Thak Lai Siangtho Ayores te in a nei hong suak hi. Ko adingin Bolivia ka om zawh uh kum 32 phata a, inn lam ah ciah a ka tu ka tate tawh kitheihna ding ka hanciam uh hong kul leuleu hi. Tu tan in zong ka kithei sansan uh hi.
Â
A lamdang thu khat om. Kua in numeino khat Bible club ah a kihelna pan Ayores te Lai Siangtho hong piang ding cih ngaihsun ngei ding hiam; kei zong ka mangmat kha kei hi. Topa in thupha hong pia hen.
Â
Ciamteh ding:
Â
1. Maxine Morarie a pasal Howard in sihsan zo a, amah kum 77 phata hi. 1982 kuma Bolivia pan hong ciah zawh uh om khong tuanlo in a tenna Colardo khua ah Thuciam Lui tei ding kipan leuleu hi. Tamveipi Paraguay ah a seppihte tawh kimu tuah zel in tu in Thuciam Lui laibu bu 16 teikhin ta hi. Ayores te a tawh a buailoh ciang Mexico te ading seppih in, laitei dan ding makaih kawmkawm a, Latin America pau honkhat zong teipih hi. Ayores-English Dictionary zong kum 7 sungin man khin hi. Tu in Spanish-Ayores Dictionary a tei laitak hi a, tukum man dingin kilamen hi.
Â
2. Ayores te Thuciam Thak NTM in a khetsak pen a kihawmkhiat ni in Maxine leh a pasal Howard zong Bolivia ah va pai uh hi. Tua pan Paraguay ah pai in Mennonite leh Ayores te omna khua ah va pai uh hi. Mennonite te missionary Ayores te thahpa zi zong tua lak ah hong kihel hi. Laibu khat ciat a hawm uh, a kikhen ding uh ciang tuanu Maxine kiangah hong pai a, bu khat hong ngen kik hi. "Bang ding hiam?" a cih ciang, "Ka pasal hong thahsakpa kiangah ka pia nuam hi. A tungah kong maisak hi, hih sungah kigelh thute na sim inla, Pasian na thei in," ka ci nuam hi ci hi. The power of Gospel ciin kiciamteh hi.
Â
3. Maxine pa in sawtpek a agen pen tangtung hi. Maxine nuntak sung khempeuh a nasepte hun tampi piak kul, kuhkalna leh cihtakna tawh sep kul vive himah leh a pa upmawh mah bangin kuhkal citak takin a vekpi in semsuah hi. (She has the determination to complete her calling as her father had said long ago).
Â
Ref.: NTM@Work, Vol. 68, No. 4, May 2010, pp. 26.
Â
Â
Hau Za Cin
-------------------------------------------------
Citizenship

Tulai leitung pen, a diak in kum zalom 21 zawh nung, information technology hanga leitung khempeuh manlang taka thu ikizaktuah theih ziauziau nungsang koi gam koi gam ah i om zongin bang gam mi 'citizenship' cih pen hong thulian tektek hi. Nidang banglo in i pianna gam ah kitengsuaklo, naungek pan putek pitek dong kitengsuak nawnlo cih hong tam deuhdeuh a, global village a cih uh hitakpita hi. Khuata sungah nasep ding a om simin veng langkhat pan veng langkhat ah nasem in kuan in nitak ciang ciahkik in inn tek mah lum a, zingsang ciangin nasepna mun dang khat ah kuan kik zel cih bangin tulai leitung zong sep ding omna lam peuh ah kivei ziahziahta hi. Japan pan USA ah nasep kizong a, USA pan Japan ah a zong pawl mah om veve hi. Eima siamna lam a kisapna mun hi peuh leh gam khat pan gam dang khat ah kituah, pem, immigrate pen baih mahmahta a, Lamka pan Tonsim zin sang zong baihzaw thamta hi. Saklam pan khanglam ah, khanglam pan saklam ah; tuilu
England pan tui taw Australia ah, tui taw New Zealand pan tui lu Norway ah cih bangin leitung kiu li ah mite kileh ziahziahta hi.

Tua bang ahih ciang nang koi gam mi na hiam cih hong thupi mahmah ta hi.

Gam khangto pawlkhat in amau gam pan a kitheihsiampih gamte ah khualzinna dingin VISA kisam sak nawnlo in 'visa waver' ciin kumpi hong ciamtehna laibuneu Passport na neih nak leh na zinna gam na tun ciang vanleng tual ah phalna la in na lutsuak thei hi. A kitheihsiampihsa hilo gamte ah bel a zinma in phalna (visa) lak kul hi. Tua bang gam pawlkhat pen a tamzaw developed countries te hi masa hi. Gentehna in US, UK, Australia, Japan, etc. cihte hi masa hi. A dang zong tampi om hi. Tua bang ah gammi hihna citizenship a neite hampha mahmah hi. USA passport nei lecin gam tampi ah na ut bangin visa la masalo in zin thei ding cihna hi. Ahi zongin gamdang pan USA zinna ding visa na ngah ding baihlo thei hi.

Nidang in gammi a kigen ciang Nationality cih khawngin kigen a, tu hun ciang Country of Citizenship ciin mite a kilawmzaw in kammal zangta uh hi. I minam hihna gam ah kiteng kinken lo a, i minam hihna gamah gammi kihi kinkenlo; i tenna gam min a tuam, i minam hihna a tuam hita hi. Tua in leitung minam tuamtuam kitheihsiamna, kinaihna, kikholhna, kilawmtatna khangsak, hong neisak hi. Tua ahih manin gam neu ah na piang zongin gam lian ah a tengmi na hithei a; gam lian ah na piang zongin gam neu ah a teengmi citizenship na nei thei hi. Hih pen tuma khang hun sangin tunai diak teng hong uang semsem hi. Uang semsem lai dingin zong ka um hi.

Korea ah FIFA World Cup a omlaiin a coach uh Guus Hiddink pen Korean citizenship kipia hi. Ama makaihna tawh Korea team in Semi Final a kah man vua a siapa tung vuah a lungdam lahna uh ahi hi. Ahi zongin amah tua gamah teeng tuanlo hi. Ama gammi hihna Holland mi ahihna nusia tuanlo hi. Gam mi hihna mun nih ah nei cihna hi. Tua bang zong a phal om a, Taiwan te in zong US citizenship tawh anih in neikhawm thei hi.

I minam min khek hetlo in i gam mi hihna kilaih thei cihna hi a, i gammi hihna i laih zongin i minam hihna kikemsuak thei cihna hi. Tua ahih manin tulai khangthak hun ah i zin, i pem, i lal zongin i minam hihna pen kinusia teitei tuanlo a, i ut leh i kepsuak theihna om hi. Kepsuak i ut leh eima thu hi a, keptohtoh i ut leh zong eima thu hi. A thak nuam'tuam a midanga zui pah ding i cih leh zong kingah veve hi.

Citizen i ihihna gamah citizen ahilote sang hamphatna tam kingahzaw a, gammi hihna limlim zong a manpha suakta hi. Tulai leitung tai kidemna ah a taihat penpen gamte pen mi khempeuh in tua gam hih ut uh hi. Melhoih kimu leh melhoih ki ut a, laisiam kimu leh laisiam ki ut a, mihau kimu leh mihau ki ut hi. Tua mah bangin gam khangto gam mite nuntak nopci mahmahte i muh ciang ei zong tua gam mite hih ding ki ut hi. I ut leh ei zong tua bang i hihsawmpah ding ahi hi. Leitung ah a kip a kho bangmah omlo a Pasian thu bekmah a kip a kho hiding hi. Pasian kihelna peuhmah bangmah in lingsak zolo dinga, gammi hihna sangin kipzaw ding hi.

Tuni in na pianna gammi na hi lai maithei. Na pemna gam gammi na hikhin maithei. Na pemkik laina ding gammi zong na hito lai kha ding hi. Tua gammi hihna pen kikhel thei a, ahi zongin minam hihna pen ut kei peuh leng gammi hihna i khel zongin khel kul tuanlo hi.


Hau Za Cin


Re: Pasian in Universe Bawl lo: Stephen Hawking

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Sun Sep 5, 2010 6:36 am (PDT)



Wow! U Suanpi, 
 
Noptuak ei. Stephen in na khempeuh a theih ciang hong pulak hi ding hiam? Ahih kei leh ama theih khempeuh hong pulak hizaw ding hiam? Leitung mihingte ngaihsutna leh zonna tawp (limit summit) hita ding hiam? Uphuai nailo kasa hi. Tua manin Stephen thugente pen 'ultimate truth' hita kici thei nailo dingin ka um hi. Ama ngaihsutna leh ama muhna pan tua bangin conclusion a bawl hiphot dinga, a maan pen, a dik pen cihna hi nailo dingin ka um hi. 
 
Pasian bawl hi kei cih pahna dingin Pasian om takpi maw om takpi lo cih limtak gencian phot kul ding hi. Stephen gen dan hileh pen a omlo hi a ci nuam cihna hi (maw?). Leitungah a hoihlo lamin a thahat mahmah dawi om hi kici a, ahi zongin tuate khempeuh a zo khat omlai hi cih kitel mahmah hi. Tua pen a min tuamtuam kibulh thei dinga, eima theihsiam dingin Pasian/God/Creator a kici hiziau hi. Tua pen tun zong om a, tuma in zong na omzo a, mailam ahzong omto lai ding hi. Tua pen in leitung bawl hi a kici nuam hi. A bawlpa in a bawlsa leitung pen a hoih dingin kem in puah in khangtosak hi a ci nuam ihi hi. Lai Siangtho (LS) sungah tomcik in "A kipat cil in Pasian in leitung leh.... a bawl hi," kici masa pah a, tua in i ngaihsut gimpih ding tampi hong noptuamsak pah hi. Tua kammal kiukiau pen Pasian thu umlo te in valhzolo, digest theilo uh hipen hi. Tua nialna ding, kaankuatna ding, counter nading a zong den uh ahi hi. Stephen thugen zong khat hi kici thei
ding hi. Ahi zongin aman pheng genlo, mawk genlo in 'upmawh huai mahmah dingin gensiam' mawk hi; with few illustrations, examples, ideas, theories and man made laws of pertaining to the limited knowledge our vast unexplored universe. 
 
Universe or cosmos pen bangzaha thupi, bangzah a lian, bangzaha nasia hiam cih zong i theih khit ma a "Pasian bawl hilo" cih thukhupna bawlpah pen manlang lua deuh samlo ding hiam, guai! French mipil thungaihsun mi khat in "khangnote dong un, amau thu khempeuh thei khin uh hi" (ask the young, they know everything) ci hi. Thei khinlo ahih lam uh kithei vetlo ahih manun amau theih khempeuh 'na khempeuh sa' uh ahih manin tua a gen nuam ahi hi. Stephen in na khempeuh thei maw? Ahih kei leh a theih khempeuh hong pulak hizaw maw? Nang leh kei theih sang tam theizaw kha inteh, a ngaihsutna zong ei a sang gamlekzaw, lian huam zaw hikha inteh, ei ngaihsut batloh zong ngaihsun kha mah inteh, ahih hang 'aman na khempeuh thei maw?' , a ma theih khempeuh dik/maan/true/ proved maw? I strongly doubt it. Umveih. 
 
Pasian bawl hi, Pasian bawl hilo hi a ci ka hi kei a, a genpa Stephen thu theih pen thu khempeuh hita maw a ci nuam ka hi. Tua sanga theihna bucingzaw om thei lai lo ding maw. Tua sanga tamzaw theih nailoh om kha lai lo ding maw. Tua a theih khempeuh leitungah theih ding a kiselsim a kithei khinta cihna maw. Pasian bawl ahi, ahi kei cih prove na ding tuatan bek hita maw; a hi in a hikei zongin a prove na ding dang omlai lo ding maw? Stephen genteng a tawpna hita maw? Adang prove na ding om nawnlo maw? A bawl hilo takpi ahih leh zong tua sanga kician zaw a prove nading omthei lai lo ding maw? .... maw, maw, maw...? 
 
Korea te Vompi suan hi ding cih nong gen pen ka mangngilh thei kei hi. Amau lah ngo mahmah hoih thei mahmah tabuang un tua bangte vompi suan hi thei ding cih mawk pen ngaihsutna hong behlap mahmah hi. Ahi zongin a prove na ding omkha dinga, a counter prove na ding zong omlai kha ding hi. Zomi te China gam pan piang hihang cih pen a prove na ding om dinga, a counter prove na ding zong omlai kha ding hi. 
 
Tuni a Stephen thugen pen mailam ah midangin 'himah' hiam, 'hikei' a ci thei lai diam? Ahih kei leh kuamah gen kik theihloh thu ahizaw diam? Ama gen khempeuh up khit ding cih a hi thei takpi diam? 
 
Leitungah nate pen amau thu in a piangtawm, laws of physics zuia piang tawm lel ahih uh leh banghanga a thak na tuamtuam piang den lello ahia? A sawt om ciang na khat pen nadang khat suak cih bang ahih leh (zawng - mihing) mailamah mihing te superhuman suak thei ding maw? LS in bel manta kung in hong khoh ding, ci zaw hiven maw. 
 
Hih bang thu abstract te pen a lunglut huai a bat hang a haihuai mahmahna zong om kasa hi. Theihloh khat theih pen exciting mahmah a, ahi zongin a hitakpi maw takpilo cih i telloh khat pen a gente gen khempeuh a face value a va lak pahpah ding hilo hi. Cillum tawh valh ding, take it with a pinch of salt. Stephen thugen pen a man hi, manlo hi i ci kei a, a tawpna hita ding hiam; a ban zonbeh ding a om diam i ci nuamzaw hi. 
 
Kei ngaihsutna pan ka pa pen hat mahmah hi. Mike Tyson te khawng tuum tuk ziahziah lel ding hi. Ka um hi. A tha zong gol, a khut zong khauh veve hi. Ahi zongin a thahatna pen mi tawh kitupna dingin zanglo hi. Zang hileh Mike Tyson te pawl zong tuum tuk maithei, tuum tuklo mai thei hi. Kitum lo uh ahih manin kuan zo, kuan lel cih kitheilo hi. Ka pa sangin Mike Tyson hatzaw hi kici theilo a, Mike Tyson sangin ka pa hatzaw hi cih zong kici theilo hi. Tua tawh kibang hi. 
 
Leitung pen khatveivei ciang a sungah teengte phattuamna ding a piangsaklo vai tawh sum leh pai, hatna tha leh ngal, pilna siamna tampi beibei mawk hi. Hih bang nasepna, hih bang pheng gamtat pen a bawlpa Pasian a lung a kim diam. Hih bang news leh views pen leitung khantoh tawh kituak in hong tam deuhdeuh ding a, ahi zongin patauh ding hilo hi. Ama gen thutawp ahi hiam. Thuman thudik tua bek omta a tua hong genkhia ahi hiam cihte kan masak den huai hi. 
 
Pasian hing a bialo India gam nangawn in a sum tung vuah: “Satyameva Jayate,â€� which means “Truth Always Triumphs,â€� cih na gelh uh hiven, thudik mah hong kitheikik lel lo diam. 
 
Kuppihna pong hi e. Lungdam,   
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
[Ka lai at dangte ka blog pan kisimthei hi]
 

From: Cope Suan Pau <copespau@yahoo. com>
Subject: [ZONET] Pasian in Universe Bawl lo: Stephen Hawking
To: zomi@yahoogroups. com, "tongsan" <tongsan@googlegroup s.com>
Date: Saturday, September 4, 2010, 3:43 AM

  

Pasian in Universe Bawl lo: Stephen Hawking 
Pasian in leitung, ni le kha, aksi te bawl lo a, puakkham lianpi “Big Bangâ€� theory pen laws of physics na te' thu ah nial theihloh hi ci in tu laitak British-mi physicist minthang pen ahi kum 68 pha Stephen Hawking in a laibu gelh thak sung ah pulak hi. 
Bang hang hiam cih le law of gravity a om khit nungsang ni, leitung, aksi cih universe pen a mah le mah piang thei, ahihkei le a mah le mah kibawl tawm thei lel hi ci hi. A mah le mah a piang tawm spontaneous creation pen bang mah om lo sangin na khat a om zawk na: universe a om na, ei [mihing] ih om na thu te’ a hang bulpi hi ci hi. Tua man in universe bawlna ding in blue touch paper tungah  design bawl ding 

Pasian ki tangsam lo hi ci hi. 
“Theory thak tampi a khil in om ahihna in universe pen a bawl kisam sak lo hiâ€� ci in a laibu gelh thak “The Grand Designâ€� sungah a pulakna thu te Time Newspaper in “ Hawking says, a new series of theories made a creator of the universe redundantâ€� ci in  September 2, 2010 Thurday ni in suak sak hi.      
A ma’ siapi te a hi Isaac Newton le Albert Einstein te in a ngaihsutsut a tuattuat khit tak uh ciang, universe pen a bawl / a piangsak khat lo tawh piang thei lo hi ci uh hi. Hawking in hibang pulakna hong neih pen nidang a Pasian le biakna tungtang amuhna te pan pial khia sak ta hi. Nidang in na te' thu laws of physics ih cih in puakkham theory big bang sungah Pasian kihel cih pen up kul kei cihna hi ci hi. 
A laibu gelh nunung pen sungah 1992 kum a muhthakna ahi planet khat in a dang aksi khat kiim vial-a, ni kimvial lo ahihna in na te' thu ii pa the father of physics ahi Isaac Newton’ muhna hong khelsak hi ci hi. Newton in pen Pasian’ bawl loh in universe pen a kithehthang gawpna chaotic pan a mah le mah piang tawm thei lo ding hi ci hi. 
Hawking in pen, “Because there is a law such as gravity, the universe can and will create itself from nothing. Spontaneous creation is the reason there is something rather than nothing, why the universe exists, why we exist.â€� ci mawk hi. 
Ei Zomi Pasian um te in koi bangin comment ih pia ding hiam? Kei comment piakna te: 
1.      Well, the statements that say such as “God did not create the universeâ€� and “There is no God or creatorâ€� are the same; and nothing but just a total foolishness according to the word of God. 
2.      Well, God did not create the universe; it exists on its own gravity. Then what will be the formula? Newton's formula is F = ma; Einstein's is E = mc.c. Is Hawking's H = fm [H for Hawking; f for foolishness; m for madness] ??? 
Ei Zomi te pen Pasian om cih nidang pek pan a um minam te ih hi hi. Pasian ih biak theih nai loh lai American sangmang te Zogam khamtung hong tun’ ma deuh pawl in Zo ngeina sungah Pasian biakna hong makaih pen Pu Pau Cin Hau ahi hi. Tua khit ciang in American sangmang te hong tunga, Christian upna sungah Pasian biakna ih nei to leu leu hi. Tua hi le Pu Pau Cin Hau’ Pasian le nidang pek a Pu Zo suan te’ neih Pasian pen universe--leitung, ni le kha, aksi te a bawl or a piangsak pa ahi ding hiam? Tanglai in Pasian ih upna, ih muhna bang ciang cih ih koi ci kan thei ding hiam? 
Pu Sing Khaw Khai in Pu Zo suan te Sengam pan ki lal ahihciang ci in, Zomi te’ Pasian pen Sen te’ Shangti khawng T’ien khawng pan Pathian/ Pasian hong piang hi ding in um mawh hi. Sengam ah Ming Dynasty hun lai Jesuit missionary masa pen pawl ahi Mattio Ricci in Christian Pasian pen Sen te’ Confucius Shangti  tawh identify a tu ni ciang dong mah kizangh lai hi. Ahihhang Shangti pen Pasian Most High cih sangin Vantung Heaven cihnopna hih tuak zaw mawk a, tuhun Sen Christian te’n a Pasian min uh Shangti pen deih pha nawn lo uh hi. Shangti pen creator cihna hi lian lo mawk hi. Zomi te' Pasian pen creator of the universe ih ci thei diam? Evidence ih nei hiam? 
Pu Leh Man leu leu in [Zomi min bang sa zawzen h’ang e; a min ka muh cil lai Leh Man cih mawk pen Haka lam te scholar khat khawng a hi tam ci lai hi ing ei] Mizo te' kiang pan Zomi te’n angah uh hi ci pong mawk leu leu hi ei. Pasian / Pathian cih pen Zola sungah Vantung a om Tung Sian Mang ki ci ci le’ng, Sen te’ Vantung Shangti / T’ien khawng mah pan hong pai hi ci le’ng ih thukim ding hiam? [Nuai Zinleng vs Tung Sian Mang.] 
Pasian in Universe Bawl Maw, Piang Sak zaw? 
[Sau lua kha le, dam in zom to kik ni...]
 
Suanpi
 
P.S.: hong kuppih leu ci'n ka lungdam ding hi.

"Happy birthday to you" cih la


Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Fri Sep 3, 2010 1:47 am (PDT)

"Happy birthday to you" cih la

Ka nau Paupu tapa Lian Suan Khai in Christmas La peuhmah "Naungek La" ci ziau hi. A nu leh pa in Jesu pianna thu leh naungek ahihna thu hilh hiding hi. Christmas la za peuh leh "Naungek la kisa" ci a, "kua naungek hiam?" ci leng "Jesu naungek hi" ci lian mawk hi. Hi takpi hi. Jesu naungek pian zong "Happy birthday to you" cih la kisa a, tualo hun a tamzaw ah tulai ciang 'birthday' annekkhop kithangsak semsem hi. Nidanga pianni a ciamteh ngeilo te in zong ciamteh ta in eima pianni tek kithupi bawl in Christmas sangin eima pianni nangawn kipi bawlzaw ta hileh kilawm hi.
Â
Birthday la pen leitunga la kisa mun penpen in kiciamteh a, a Doh Reh Meh ka theihloh hang a haksa hetlo bel hi peuhmah ding hi. Naupang kum 2, 3 te in zong olno in sa thei ziauziau uh hi. English in kisa tamzaw a, Chinese te lak ah bel Mandarin mah tawh sa pahpah lel uh hi. Hindi tawh kisa ka za nai kei hi. En bangci sak ding ihia le?
Â
Happy birthday to you (4)
Pianni kong lungdampih
Pianni kong lungdampih
Pianni kong lungdampih
Pianni kong lungdampih
Â
May you have a long life (4)
Na khan kum khua sawt hen
Na khan kum khua sawt hen
Na khan kum khua sawt hen
Na khan kum khua sawt hen
Â
May the good Lord bless you (4)
Topa thupha pia in
Topa thupha pia in
Topa thupha pia in
Topa thupha pia in
Â
Hiah Taiwan pan kibawl Chinese "Happy Birthday Song" video (a lunglutte ading): http://www.youtube. com/watch#!v=ZquXbnd0Lg4& feature=related
Â
Wow!
Â
Â
Hau Za Cin
Phuitong Liim

Naak nak na cia

A lawmpan ci mawk ahih cianga amah zong a cihna ding theilo in, "I ihmut suak hiven," ci suk ziau hi. Naksia pen naak noploh mahmah a, a kiang vuah ki ihmu thei vetlo hi. Naak ihmut theih kei leng naak noploh semsem a, naksia kiang peuhmah ah lup khak ding ki naak lau mahmah naak hi. Naksia lo dingin naak kisin mahmah in; kisin theih ahih leh.

Naksia i cih bang hanga om hi ding hiam cih ka naak theihloh pawl tak hi. Pawlkhat gen ka zakna ah bel lup ciang vandak lua in kamka kha ci uh hi. Tua cih dingin lah a vandak kamka khempeuh naak naksia lua tuanlo hi. A sawi lup pawlkhat zong tutphah tung khawngah sun kimkim in naak ging daapdaap uh hi. Khuplup ta leh naak ging, thallup taleh naak ging uh hi. Lupdan tawh kisai mah leh kisai khinlo zong hikha ding hi. Tua ahih manin kuate naksia a, kuate nak ging hiam cih theihnop huai mahmah hi.

Bawng zong thallup cih om ngeilo napi nak ging gamgam thei hi. Vok zong a ihmut ciang nak ging gamgam hi. Nawine ganhing namte bek nakging hi ding hiam cih kan huai mahmah hi. Whale ngapi pen nawine ahih manin a ihmut ciang (a ihmut uh leh) a nak ging tam cih theihnop huai leuleu hi. Kel leh Sakol te pawl a nak ging tam kitheilo a, a thei om pelmawh ding hi. A theite in hong gen leh naak zaknop ding hiven.

Nungak helna ah, tangval helna ah ihmu kha in na naak naksiat luat leh na helpa, na helnu hong muh dan kikhel thei ding hi. 'Naak naksiat buang ei' ciin, 'cidamna kisam pawlkhat om hi inteh' hong ci kha ding hi. Na ihmut khak, na lusuk khak lehzong naak naksiat sawm kenla, kidawm takin nak dildil zaw in. Mi inn ah na hawh ciang na lusuk khak leh na inntekte in hong lupsan kha ding hi. Hong lupsan kei zongin na naak daapdaap nuam sa mahmahlo thei uh hi.

Tua manin ihmut nuam, mangpha cih pen i kikhen ding ciang kikhakna kammal hoih mahmah hi a, kivaikhakna kammal khum mahmah ahi hi. Ihmut nuam in ihmu leng ki naksia daldal lo a, ki ihmusip thei hi. Mangpha cih bek sangin zong IHMUT NUAM cih kivaikhakna pen a manphazaw tawh kibang phial hi. Ihmut nuam omlo in MANGPHA kiman theilo ahih kik manin 'mangpha' mah kivaikhakna kammal zat tangzangpen hong suak leuleu hi. Zingsang na thawh ciang na lawmte in "naak nak na cia" hong cih peuhmah leh na ihmut nuamlo, na mang pha lo, mangpha manlo cihna hi ding hi. I khan tawntung zan sim i laikhun tungah ihmusip thei tapeuh le'ng naak nop ding hiven leitung. Tua dingin sum, van, pilna, cidamna, etc. .. kicing tak neih kisam zel. Tua khempeuh a nei kim sitset leitung ah om theilo; khat nei napi, adang khat neilo citciat... Topa Pasian bek in tua i neihloh te mun luah thei hi; He is omnipresent.  Tua mun Topa na pia hiam?


Hau Za Cin
Phuitong Liim

Maipuang, Suangkhuk leh old Age Homes


Maipuang

Inn lamah lim i sak hetloh, i lunggulh khollo, i gong hong su kha khollo a i ngaihsut Maipuang pen gamlamah kiduh mahmah se hi; mite in duh mahmah se hi. Bang hang ahi tam? 

Inn lam ah i tha gim, i nek limlo, i pumpi in vitamins, proteins, carbohydrates, fibre, etc kisam zaw diak a, tuate a omsak dingin mehlim, annlim kisam hi. Mehlim annlim i cihte pen a ciil mahmah, a lim mahmah, a khum ngaungaute hi a, a tuate tata tam manin a peeng, a mawl, a limlo, a khumlo a allo cihte pen tawm manin kilunggulh khollo hi. I gong hong su kha khollo ahih manin. Bawng guh tui khawng hawp diahdiah leng nuam kisa hi. Aksa tui khawng haipi tawh duut keuhkeuh leng i lungsim zong khang hanhan hileh kilawm hi. Niangtui khum mahmah (Singngat Special a cih dante uh) dawn leng i ciltui naang pan hi. Voksa thau pet miatmiat leng i lawp kam a, Mizogam bang hileh Nipini zingsang hipha diak hi. 

Ahi zongin maipuang khawng, maiteh khawng, mai khawng pen ne leng hi thuamthuam hi. I gong hong vut vetlo hi. A limna zong kitheilo hi. Anthultui, sianmawng tui hawp tawh kibang lel a, a limna omlo in tangmai nek, tuisik dawn tawh kibang lel hi. Tam mahmah a, i gawl sukhalo in tum suk suak hi. I zuntha leng bei hiau tawh kibanga, i gil domlo in, i lawp kamsaklo hi. Sushi nek tawh kibanga i gilvah pongin a limna kithei mello hi. A pawng  mahmah a duhte adingin lim a, a khum a al, a ciil duhte adingin cihtaaklo hi. Damloh ann kam limloh ciang kine bek a, tualo ki lunggulhlo hi. Mehzuakna ah zong ki en masa mello hi. Khuapi ah bel sa meh ding ciang 'mehtui ding' in kilei theizaw diak hi. Tualo pen kithupisim mahmah masalo hi. 

Gamlamah pen innlam banglo in mite in a lim a al na ne den uh ahih manin a mawl tata na duh uh hi. A ciillo, a peeng, a pawng theithei na duh uh hi. A kisap zawk man uh hi kha ding hi. A pumpi tung vuah vitamins, proteins, carbohydrates, etc cihte kisam nawnlo bek thamlo tamlua zaw, above limit ahih manin a khiam dinguh kisam hi. Tuate a khiapna ding un a tam theithei, a mawl theithei, a allo, a khumlo, a pawng theithei a nek uh kisam hi. Tua dingin maipuang, mai, tangmai, vaimim, ankam, etc cih bang na ne zaw uh a; bawngsa/guhtui, voksa, aksa, etc cihte na nunungsak uh hi. 

Inn lam ah vok ann in i koih, i lim nek nop melloh, a dang om peuh leh i nunungsak den Bal, Kawlkai, Hakai, Mai, Vaimim, etc cihte pen gamlam ah na niam koih tuan hetlo uh a, Hotel lian leh ann nekna thupi a kigente ah i nek khak sunsun ciang hong pia nuam phadiak uh hi. Lungsim ah 'hihte ko inn lam ah vok ann in ka zatte uh hiven maw' kici simsim hi. Hibang duh leng hilai hong pailo mah diveng maw kici nuam phial hi. A huan dan sem uh ei a tawh kibanglo a, en, inn lamah a lim theithei ding ciin sathau neih sunsun tawh kang, ci bung zuut lianga ci-al sawh; amau a mawl theithei dinga tuisik tawh tuihuan, ci sawhlo talailai! Na teei ei!! Ankam khawng huan min mahmah cih omlo, tuisa sungah khah in ne ziau, zil guatguat, vok anne banga kikhai ging guapguap leltak. Sialnek hilel ve hang aw, a sial in kine himai, lamdang, lamdang, lamdang, limdang.... 

Pawlkhat leuleu in maipuang tui pen mehtui dingin belpi tawh huan in kongkhak gei ah tung kiukiau lel; aktui sukham in khah, aktui gim, ak gim nam pian philphel lai. Pawlkhat leuleu in maipuang pen a tawn in at in bekan vui ah diah in kangkeu in, a bekan teng kaang in a maipuang pen kaanglo a min hilhial leuleu. Pawlkhat leuleu in maipuang pen cikhum tui ah diah in a vekpi a cikhum khal (sugar cake) suaksak tazen uh; khum lua, limlua... 

Inn lamah maipuang pen lo lai ah tuuk euau a, kipua nuam mello hi. Khuk leng zang vanglak a, lo lu pan lo taw tung baih mahmah hi. Mai zong tua bang mah. Pua leng gik mahmah a, meet leng lah lawmthaw mahmah, a sung hawm heuheu hi. Tui bekbek hi a, tui bek puak sang tha hong pia ding a gikzawte kipua nuam hi. Inn ah phelkham in Nipini sun ann dingin kihuan leh zong a ne nuam mel omlo, a duh mel omlo, a tawpna ah vok ann bel sung lam mah kidenna ahih manin a gim a tawl thaman hetlo tawh kibang hi. Ahi zongin ei vok ann pen mite meh mantam, meh duh pen na suak ta leuleu hi. 

A mun a kibatloh man hi. I kisap a kibatloh man hi. I pumpi sungah a kisam nek ding akibatloh man hi. Amau nek ciang 'ko vok ann' te pawl ne hi uhteh cih theih tuanloh a, amau nek noploh bawng thau leh vok thau, ak thau te inn lamah lim i sak penpen te na hi leuleu hi. Amau tuate saban/soap/satpiang bawlna in na zang ta leuleu uh hi. Khanna kibanglo, duh leh deih kibanglo, a hoihzaw a siazaw cih om theilo leitung ah i teeng hi. 

Inn lamah zanggam kimu nuam ah, gamlama te in mualtung na mu nuam uh hi. Inn lam ah mawtaw kimu nuam a, gamlam ah ganhing khawng peuh na mu nuam uh hi. I muhmuh lohte a kimu nuam hi a, i nek khak lohte a kiciam nuam hi. I ngahzawhlohte a ki eng hi a, i phaklohte a kigensia hi. Aklui mulo a nungak tangval om dinga, inn lam ah bel aklui akpi tawh kiteeng khawm hi. Inn lam khua lamah mawtaw tuanglo a teek, si om dinga, gam lam ah zong bawngpi bawngtal mulo a teek, si om ding hi. Nek bangbang nekhawm, dawnkhawm a innkuan kithu tuak diamdiam om dinga, nei euau napi annkuang umkhawm ngei vetlo zong om ding hi. Maipuang a ham ciang a pua lam kaang pheuphau a, khoih leng i khut kaang pheuphau ahih manin inn lam ah 'powder' kici se hi. A powder taktak lei ding, neih ding hamsa mahmah leuleu a, nungakte bang powder leisak leng, i zin ciang puak leng hong ngai tuam tawh kibang hi. 

Maipuang na ne a sa meh na ne zongin na pumpi in a kisap ahih nakleh lim na sa ding hi. Tua hun ciang 'mehlim ka cih aksa, limlo ka cih sianmawng tui' cih - Tarzan la awkaih a na saksak pen hong kilamdang ding hi. 


Hau Za Cin
Phuitong Liim


Suangkhuk

Suang khuk gen sawm ihi kei a, suangkhuk gen sawm ihi zaw hi. Suangkhuk ah suang khuk ken. Suangkhuk ah suang khuk lecin na lawmte suangin delh kha thei hi. Tua manin suangkhuk na pai ciang suang khuk ken. 
 
Ka khua vuah papi holim siam pen a ka neih uh Pu Kham Go Thang Buansing pen ama hun lai in a gamlek mahmah khat hi. Ama khom in mun leh mual tampi a hawlkha, gam tampi a sikkha, khua tampi a zin kha hi in, 'a mit hampha' ciin nupi te in a gen khat ahi hi. Zingsang tho baih mahmah a, annek ma in Murlen inn 80 khua pen a dung leh vang kot man hi. Murlen khangthakte in, "Leitung nasep pen manlah thu a sep khit theih hileh Pu Kham Go Thang in ei pianma in na sem khin ta ding hi," ci in ciamnuih cihtak in gen thei uh hi. Nasep a kin dan, a manlang dan, a kinawh dan leh om mawkmawk a hun bei pammaih asa mahmah pa ahi hi. Inn ah om leh zong om mawkmawklo, tu hithiatlo in laigelh, siksek, puankhui, khaupeh, cih bangin sep khat nei teitei hi. A kivak dan leh a bel dan bel a theite adingin mi etteh huai khat hi beklo in zahtakhuai, pahtakhuai hi. Ama thu a kicing zaw Tulsa, OK ah om Pa Khual (Pa Kham Khan Khual Buansing) in thei kha ding hi. 
 
Pu Thang pen ka neu lai un "Phakan pai" ciin kiciamteh hi. Bang hih? Suangkhuk hawh. Bang sem? Suangto. Bang ding? Hauhna ding... cih bangin dotna a om nak leh a dawnna om lianlian hi. Suangkhuk cih kammal tua pan ka thei hi. Suang mawkmawk hileh pen Murlen pan Phakan pai kul hetlo ding; Murlen khuasung suangtum tawh kidim hi. Ahi zongin tua pen suangkhuk kici lo bilbel hi. Ci tamna mun cikhuk kici napi suang tamna mun suangkhuk kici lo a, suangmanpha tamna mun bek suangkhuk kici sese hi. Suang tam mahmahna mun peuh suangkhuk hileh Murlen zong suangkhuk khat hi pelmawh ding hi. Ahi zongin suangkhuk hilo in suang khuk hizaw hi. Khuakhung lam pan suang hong kikhuk thei a, inn dengsia in, huandai khawng dengsia thei zel hi. Suangkhuk ah kitenglo in suang khuk khua ah kiteng hizaw hi. Kinai veve!  
 
Suangkhuk ah suangmanpha te om a, tua suangmanpha te a kitawh khiat ciangin sum suak in mite in hauhpih uh hi. Mite in hauhpih cih ciang a to taktakte sangin a gei pan a meetbawl te hauzaw zel tawh kibang hi. Suangkhuk hawh ka theih nih bang om a, a zinma uh sang hauzaw tuanlo in hong tung uh hi. Themkhat vomzaw, malaria (ngetphia) melzaw deuh cih bang tawh hong tungkik uh hi. Suangkhuk ah sum hauhna ding zongin kuan uh a, natna hoihlo TB, malaria, AIDS cih khawng tawh hong ciahkik cih pen dahhuai mahmah hi. Ahi zongin a sawmdan uh hileh bel hun tomno sunga hau ziau ding cih ahi hi. Mi pawlkhat tua bang om hi kha ding hi. Mi khempeuh tua bang hitheilo hi cih hong musak hi. Mi pawlkhat lottery lei in (ongbali) hau ziau uh a, mi pawlkhat lottery leilei napi man thei mahmah lo uh hi. Hauhna ding lampi kibanglo cihna hi. Hauhsawmna sialo a, hauhna ding lampi hilo cih theihzawh cianga kinunghei kik loh pen supna hi. Zongsang suak a lottery bek buaipih cih
pen Shillong omlai Tir a cih uh thalkap addict tampi om hi. 
 
Nung kha August in Chile ah suangkhuk ah nasem mi 33 a lampi uh kikhak in tangcip uh a, tuni in leihawm tai khat kual sungah kikhumcip in awkcip uh a, a lakkhiatna dingin a tawmpen kha 4 bang kisam ding ci uh hi. Amau honkhia dingin NASA pek pan zong misiam te in tuni in Chile zuan uh a, kizopna omlohna mun ah nuntak dingzia (isolation survival scheme) cih khawng kuppih ding hihtuak hi. Huih lak ah a teng uh ciang bangci nuntak uh hiam cih tawh leinuai ah zong bangci nuntak ding cih a kuppihsawm ahi uh hi. Leinuai ah a omzawh uh kha khat valta a, ahi zongin nek ding nei uh ahih manin a pumpi uh cidam thahatlai hi. Lei vutsuk in tua ah tuilawng phum uh a, tua tuilawng pan in ann leh tui, zatui, zaha leh huih siangtho puak uh hi. A awkcip mi 33 lak pan mi 4 bang pen lungkia lua in a innkuanpihte kiangah zong kampau nuamlo uh a, depress mahmah uh hih tuak hi. Ahi zongin Christmas kiim pawl in hunkhia zo dingin kilamen uh hi. Thungetna ah phawk ni. 
 
Amau zong suangkhuk a pai uh pen a hauhsawm vive hi khin khollo maithei hi. Innkuan vakna mah tawh a pai zong omkha ding hi. Nuntak hamsat mana sem kha zong hikha ding uh a, hehpih huai mahmah uh hi. A lukhu tungvua meivak leh a omna kuam vua meivakte ciil zat mahmah ding leh zunbuk ekbuk te limtak siangthosak dingin hilh uh hi. Amau zong video tawh kimu thei a, a innkuanpihte un zong video tawh amau muthei uh hi. Phone tawh kiho thei in aw kiza tuah thei uh hi. Ahi zongin leisung meter 680 a thuk (tai lang sang thukzaw) ah om pen lungnuam mahmah ding cih kigen theilo hi. 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
[Ka lai at dangte ka blog pan kisimthei hi]



Pitek Putek Kepna (Old Age Homes)

A khangto gam peuhmah in nei uh hi. A khangto minam peuhmah in zang uh hi. Nasem thei nawnlo mihing pen nasem thei laite nawngkaisak ding leh nasem thei laite nasep buaisak liang dingin kikoihlo a, a kepna tuam, a koihna tuam ah hoihtak koih in kikhoi uh hi. A kem a khoi ding gina tak koih vet in kem uh hi. Sih ding ngak bek ahih uh hang tua bang hi uh cih a ngilh tuamna ding uh cimphawng ding tampi bawlsak uh hi. Cimphawng ding a hanciam zo laite thahat hi a, a tuabang zo nawnlote lupna tungah annpia, lum, tu hi den lel hi. A khangto minam leh gam ah phamawh sa lo uh a, a khangto nailo leh a kikem tangtang, a kihuai tangtang innkuan leh society adingin tua bang kikepna 'mulkimhuai' tawh kibang hi. 
 
Shillong sangkah lai Zomi Christian Fellowship ah sum laiat hiden ka hih manin Christmas hong naih ciangin Advance-Christmas ciin Christmas zangkhawmlo ding sangnaupangte in inn lam ka ciahma un ka zang zel uh hi. Khatveivei ciangin Nursing Homes pawlkhat ah ka hawh uh a, mawza (socks) leh khutbulh khawng ka puak thei zel uh hi. Ami phazah ding van puak in Pasian thu tawh kikholhna fellowship nei in ka ciah kik uh hi. Pitek putek te tua banga koih cih ka muh ciang ka cimul bang tho zangzang zel hi. RC pawlpi in a bawl uh hi a, sister te leh nurse bangzah hiam in kem in puah den uh a, siangtho mahmah hi. Tua hun in a hihna taktak ka theisiam kei hi. 
 
Singapore ka zin cil in ka hawh masakna khat pen Ling Kwang Home hi a, pitek putek te kepna inn mah na hi bilbel hi. Hih laiah pitek putek te a innkuanpihte un inn ah a kem ding a om nawnloh ciangin puak uh a, a kep man ding pia in a kemte ap uh hi. A semte in a genna vuah a ut khempeuh in mun ngahlo uh hi cilai uh hi. Pitek putek tampi teek kepna ah kipuak nuam mah leh a room ding kicinglo, akem ding kicinglo ahih manin nuamsalo pipi a inn lam ah a kikemlai zong om cihna hi. A innkuanpihte un sun in nasem in zan in tawldam nuam uh ahih ciangin naungek banga kep a kul nu teek, pa teek pen kem manlo, khoi manlo uh hi. Nekzonna hamsa, sum leh pai kisam masa hi. Nasem zo nawnlo pen gawlvak bek hita ahih manin amau kep sang a kemte ap dingin amau sum zong zaw ding cih pen ngaihsutna om baih mahmah hihtuak hi. 
 
Ei zong i khantoh semsem leh tua bang a tuak ding hileng kilawm hi. 
 
One-Child Policy hangin China gam ah tu hun ciangin mi khat in mi guk a vak kul a, nupa kop khat in mi 12 a vak kul hi. Tua pen 4-2-1 ci uh a, mi khat in a nu leh pa leh a pite 2 leh pute 2 a vak kul cihna hi. Zi nei hileh a zi zong tua mah bang ahih manin a nupa kop un a vak ding uh pen mi 12 pha mawk hi. Ta khat bekbek nei sak mawk uh ahih mana a tapa/tanu in a nu leh pa leh a pi leh pute a leh vak kik kulta hi. Tua hun ciang gimna lianpi kipan hih tuak hi. Tua banga pitek putek te kep ding hamsa semsem ahih manin (nuntak hamsa semsem) teek khoina ah puak ziau in a phak zawh uh leh pha, a phak man kei uh leh phalo cih bangin koihgawp zong om hihtuak hi. Tua pen tanu tapa neilo hilo napi a hun leh mun in pia nawnlo hi. Ei zong tua bang lampi a tawntawn ihi kha thei hi. Tate in hong vak kik ding maw vakkiklo ding cih kigen theilo hi. Teek Inn ah hong puak ziau dingin Christmas ciang 'dam maw' ci a hong vak zial dingin ki sikha muh pak dingin manglam tawh
kibang ding cih zong a piang thei ding hi mawkmawk hi. 
 
Tulai leitung khantohna in cidamna zong hoihsak deuhdeuh ahih manin a piang khempeuh a tamzaw teek dong mah dam in naungek leh khangno a si tawm hiaihiai a, tua hangin teek kepna tawh kisai vai lianpi suakta hi. Japan ah mi khat in a pu teek pen a vuina ding sum neilo ahih manin a sih thu zong genkhia lo in ip sungah kum 10 val bang kemcip a, gawp ginggeng in koih hi. Tua pen pitek putek tampi a kimulo, a mang om hi ding cih a kikanciang a theih pan uh hi. Japan ah naupiang tawm, khangham tam ahih manin a mihing milip a tam hang nasem thei tawm deuhdeuh a, nasep thaman khang deuhdeuh hi. Hi banga a pai toh zel leh tuzawh kum 50 zawh ciang nasem ding mi tawmlua tading ahih manin mihing tamna gam China, India, Brazil, Bangladesh, etc cihte khawng in nasem ding mi a puak (supply) kisam ding hihtuak hi. Tua banga naupiang tawm, pitek putek tamna gam pen UK, Taiwan, Singapore, cihte zong hitoto hi. Naupiang tawm semsem leh a tek a huai te kikem manlo semsem
ding cihna hi.
 
I dam nak leh piang khin phot i hih teh ni khat ni teitei ciang teekloh phamawh dinga, tua ni ciang koi pawl ah i omkha tam cih ngaihsutna hong neisak hi. Itna tawh hong kikem ding maw, hong kikem man mello ding maw, hong kikem nuam nawnlo ding maw, Japan putek bangin i sih ciang thungkuah ip sung peuh ah kum tampi hong kikoihcip kha ding maw... maw, maw, maw...? 
 
I tenna leitung khangtoto ahih manin ei zong thupi deuhdeuh a, mihing te ki itna ahih leh kiam deuhdeuh, kikhoi manlo deuhdeuh tawh kibang hi. Mother Teresa philosophy banga 'man nei taka nuntakna' 'manpha taka nuntakna leh sihna' pen a ngaihsut huai mah hiding hiam? Ahih kei leh sum leh pai hau peuhleng kiitna kideihsakna cihte i neihloh hang phamawh kei i ci zaw diam? Dollar leh Itna - koi manpha zaw?
 
Old Age Homes or your Home?
 
 
Hau Za Cin

Saturday, July 28, 2012

Kiteng Ding Maw Kitenglo Ding


Kiteng Ding Maw Kitenglo Ding

  ...cih hun kitungta hi. Kitungta hi diam, hong tungta hizaw diam. A nih in a hikhawmkhawm thei hilel. Ei mihingte zong tua ciang kitungta cihna hi a, ei kiangah zong tua bang hunte hong tungta cih zong hithei hi. Bangbang hileh kiteng ding maw kitenglo ding cih ngaihsutna mihing nuntakna ah lian deuhdeuh hi.    Taiwan ka omlai in amau gam ah numei tamlo ahih manin Vietnam pan numei la in zi ding, innteng ding cih bangin khentat uh hi. A taktak in zi ding gamdang pan la/lei cihna hi. A sai pawl om a, numei kum tuazah pan tuazah kikal ahih leh sum tuazah kisam cih bangin suakta takin TV leh Newspaper khawngah suaksak uh hi. Lamdang sa si, 'abangci a mite in numei tua pan kingah thei, sum tuazah kisam' ci mawk uh hiam ciin ka ngaihsunsun hi. Ka nung theih kik ciang Taiwan numeite in pasal dingin pasal a kigen mawkmawk te deihlo in sum hau, melhoih, neih leh lam kicing zaw deuh cih bang deih masa uh, tel masa uh hi. Tualo kingaihpih a neih uh leh zong kingaihpih ciang bek hi a, pasal ding a ngaihsun masa lo uh hi ci uh hi. Materialistic world ah kei sang na manlangzaw uh aive maw ka ci hi. Kei ngaihsutna ciangciangah zi leh pasal ding pen neih leh lam sum leh pai tawh kiciangtan masalo hi ka ci hi. Hauh a nopna a thei nailo zong kihi kha ding hi. Tua lamte thutuam hi leh, mite in zi leh pasal ding khawng pen neih leh lam ah na teh uh, na kingasak uh himawk hi. Tua level a tung nailo ka hiam, ahih kei leh kei level 'mihoih hi ding, gamtat hoih ding' cih leitung nuntak zia ding ka ngaihsut pen mi-a tawh kibanglo ahi tam, ka ci kikta hi.    Tukha in Singapore kumpi in a gamsung naupiang tawmlua mahmah ahih manin mite in nau nei leh, ta nei leh, naupiang tam leh cih a deihna in 'dating campaign' bang nei liang uh hi. Ahi zongin a kihel ding khangno zi nailo, pasal nei nailo te in a genna vuah - sum leh pai, hauhna, pilna, siamna zon  masak kul ahih manin numei/pasal kizong masa manlo hi ci uh hi. Nuntak hamsa luata in nek ding kisam masa, zi leh pasal lo in ki om thei aci nuam uh hi. Tua manin zi nei tawm uh a, pasal nei tawm uh hi. Tua in naupiang kiamsak a, naupiang a tawm ciang mihing kiam in a gammi ding tawm a, gamdang pan nasem ding tampi a lak uh kisam hi. Tua ding lah Singapore gammi te in deihlo, hisak theilo uh hi. Gamdang mi hong lut zelte in Singapore gam mite nasep ding teng suhsak in a gam mite nasep ding neilo in omsak hi ci uh hi. Tuma kum 3 hun in zong Malaysia in amau gama gamdang mi nasem a omte ciahsak ding ci uh a, ahi zongin amau gammi te in sem nuamlo (low class jobs) uh ahih manin piang thei tuanlo hi.    Singapore pen gam khangto ahih manin nisim nek leh dawn ding nuntakna man tam mahmah a, sum leh pai neilo in hamsa hi. Tua manin khangno te in siamna khat a neih kei uh leh nekzonna ding om theilo a, gamdangmi te in laksak ding uh hi. Pilna a neih kei leh nasem dingin kideihlo a, gamdang mi a lak uh kisam hi. Khuapi lian khat zah khawng bek a pha mihing in gam khat khantohna ding sem uh himawk ahih manin na limsep kul mahmah himawk hi. Tua manin lawmngaih, zi leh ta ding ngaihsun manlo takpi uh hi.    Naupiang tawm gam a kigen ciangin Taiwan, Korea (U Suanpi te khua pen), Japan, etc khawng hi mawk hi. Asia pen mihing tamna gam himah leh nasep na gam zong hi kawm ahih manin mite in amau nisim nuntakna ding leh a khangsawn ading na ngawn khuallo in amau ading bek khuala nasep a kin mahmah na gam hi mawk hi. Tua zah in sem kei le uh lah mi gam bangin khangto lo ding, mite phalo ding hizel hi. Tua manin nuntakna kizom zel ding suplawh liangin hauhna, nopna zong ding maw; ahih kei leh khangsawn ding khual kawm in nasep zong khiamzaw ding maw cih ngaihsut hun mahmah ta hi.    Mihing peuhpeuh themkhat nopsa leh a nopzaw ding utna kinei a, tua hangin a mannei nuntakna leh nuntakzia nangawn mangngilh in ki uangtat nuam himawk hi. Nasem ding, sum hau ding, ka ut banga om ding, zin ding, anne ding, kei kikhual ding cih lian baih mahmah hi. Ei zong i nu leh pa te in nuamsa taka hong pattah uh hi tuan khollo napi ei hun ciang a ban ding khual hetlo in ei bek kingaihsut theih mawk ding hi. Mihing lah kum 40 pha leh numei/pasal ukna kiam deuhdeuh hihtuak lai! bangcih ding? Taiwan numei te in amau deih bang pasal a muh kei uh leh pasal neilo in omzaw ding cih ngaihsun uh hi, ciin ka lawmte in hong gen uh hi. Nam khangto leh gam hau te nuntakzia tua bang hi ding hiam ciin hong ngaihsun sak hi. Gam khangto nitumna lam gamte bang tua bang hi kawm takpi hi. Pasal/zi nei taleh a lungkim kei uh leh kikhen kik ziau, a dang khat nei kik ziau. Lawm Thangpi (Bass Thangpi) te inn vengpa Tiger Woods te nupa kikhen zong a lamdangpi hi. Nam niam pawlkhat hi leh kingaidam ding, kimaisak dinga kikhenlo ding uh hi. Nuamsa lo pipi in kiteng teitei ding uh hi. Nam khangto ahih  man un kikhen ziau lel uh a, a zi kiangah, "Pasal dang na nei kik diam?" a kicih ciang, "Tun bel hipah nailo e, itna bel mihing in a kineitek hi," ci nuam bek hi. Neih ut leh nei ding, ut kei leh neilo ding a ci nuam hi.    Tulai ciang neih tektek loh in zong mihing 'freedom' nei hi hang ci pong mawk in ganhing bang phialphial in phengtat, thaangtat hileh kilawm hi. Hollywood style a kingai pak, kikhen kik pah. Kingai peuh leh lah kiteng bang mah in numei pasal omkhopna khawng zong thaangzat hileh kilawm hi. Tulai 'rights' cih tuamtuam hong kithang a, kum 18 cingta in, kei personal rights hi ci nuamtek hi leng kilawm hi. Kum 18 cing peuh leng keima pumpi kei thu hi cih nopna lian semsem tawh kibang hi. Tua ahih manin zi/pasal neih leh neihloh kilamdang tuanlo a, lawmngaih neih ding thupi lel hi.    Khatvei ka zinna khat vuah lawm kingai om a, a lawmngaih te inn ah ka tung uh hi. Ko mi 12 khawng a pai khawm pen a lawmgngaihte inn ka tun uh ciang a kingaite gel lupna room khat lamah giak khawm lel uh hi. A inntek nu leh pa in zong a tapa uh a lawmnu tawh a giakkhop pen phamawh sa tuanlo a, a monu hi khin bangin "innkuan bawl" zaw lel uh hi. A tapa lawmngaih hiven (my son's girlfriend) ci ziau a, mo hi khin bangin pom uh, accept lel uh hi. A kiten suak uh leh hiven cin, a kiten kei khak uh leh bang a ci tam cih hong ngaihsunsak hi. Tua bang HUN ah a kitung himawk hi. Tua bang HUN in hong pha hizaw hiam.    Tua bang ahih mawk manin mihing numei pasal lunggulhna omte lawmngaih neihna ciang tawh pha-thei ahih leh kua in zi/pasal nei nuamse mah ding hiam. Sangkahna ah, nasepna ah lawmngaih nei lel ding, ut ciang giakkhawm ding, ut ciang anne khawm ding, ut ciang vakkhawm ding. Zi/pasal neih a, nupa a ki adjust den a Sakuh nupa bat keei sangin suakta takin (freedom of choice) ei utbangin om thei leng bel zi/pasal neih kisam masa hetlo takpi ding hi. A khatlam ah lah zi/pasal neih a nop dan a theikha hetlo himawk leuleu. Singapore, Taiwan mite in a gen uh pen zi/pasal nei leng vai tam, nasep tam, sum zatna tam, ta nei lailai leng tate pattahna ding sum leh pai tam bei, sum nei kei leng leiba tawh khantawn ki-om hi ci nuam uh hi. Ahilo hi hetlo in ahi mah a gen uh hi. Hilua ahih manin mite van-gik kisawt ding a utlo uh hizaw hi.    Tua manin 'kiteng ding maw kitenglo ding' (to wed or not to wed) cih thu pen a khangto gam leh a khangto society ah a kiphu kha den ding thu ahi hi.      
Hau Za Cin Phuitong Liim


Sawltaak mi leh Nautaang mi

Jonahin, Nineveh mite mawhna hangsan takin kawkding haksa sangiat hi;Ahihangin mawhna kawkdingin, Pasian in a kamsangte/pastorte cial ngiat hi.Pawlpi ii cialsa Pastor te'n bel, a pawlpimi te khialhna kawk ngamlo uh hi.Tua pawlpimi ginalo te sisan, Pastor pa tung pan Pasian in siik kik ding hi.

Pasian sathau nihsa sawltak/pastor khat pen, simawh bawl aa, ko siat huai lo hi.Elijah lutol lutol hong pai to ci in a ko sia khangno 42 vompi nih in keilum mawk hi. Topa in pen, sathau anihsa a kamsang/pastor khat i nuntakna pen; Mi nginalo khangno 42 i nuntakna sang man nei sa zaw lai hi.

Tua ahihciang in, Pasian nasem sawltak khat i langpan sawm sangin;
Nineveh khua migilo te bangin, vut le vai kinuh in kisiik kik huai zaw hi.
 Pasian in, a sawltaak kamsang/pastor pa i nuntakna mah pamaih nasa zaw ding aa; Miteng a koko, siatna a piapia migilnalo lel te ii nuntakna Pasian mai ah pamaih khol lo thei hi.

Zomite paunaak sung ah, kamsiam sial lei sang, kamsia sial liau kici napi in; Mi kimkhat te'n bel, kamal ginalo vive a lei in lawn khiasak ziahziah hi. Kam ginalo vive zat nuam a sa mahmah, miteng a ban koko khat pa i lungsim pen; Lungsim hoih, lungsim siangtho, lungsim gina na hi hethet lo mawk hi.

Taangtha (mipi) tawh nasepna te ah a citak mahmahte, nasem in diang ziahziah uh hi; Ahihang in, kimkhat te pen phunphun ciakciak in, nasem mite lungkia sak hi. Pasian in a kamsangte, a sawltaak te a tel ciangin, a thahaat te leh a thaneem te tel khawm in; Pasian mai aa a kicingtaak het lo, a siangtho het lo mawhnei mi te vive mah teel in zangh sese hi.

Kamsangpa Balaam zongh mi hoih penpen ahihlo hang in; Pasian in a ma nasem ding in, a kamsang in na zangh veve hi. Saul kumpipa zongh, tha kicing, melhoih khat hi in, a piangding thute genkhol ngei hi; A hihangin, Pasian sawl mang suaklo ahihman in, khasiangtho in taisan kik hi.

Barnabas zongh migilo pen pen khat ahih sawmvei hangin; Pasian in, a nasem dingin na tel veve hi. Tu laitakin, migilo, migina het lo khat a imuh khat zongh pen; Ni khat ni ciang, Zeisu tawh paradise ah a nungta khawm ding mi na hi thei veve hi.

So they taunted the prophet: "Go on up, you bald head -- Go on up, you bald head" the gang of juveniles would call out to Elisha as he approached Bethel.


Now this taunt was in reference to the miraculous event that had taken place when Elijah the prophet was taken up to heaven in a divine whirlwind back in Jericho. Since this event had happen in Jericho and not Bethel, this miracle event would be declared a silly rumor, when it came to these juveniles. So they teased Elisha, daring him to do the same, as the great Elijah had done before him. Now, while they were in the midst of their teasing, Elisha would turn around and call down a curse on them in the name of the Lord. ***What he actually said was not
recorded.***


Then from out of nowhere, two she bears would run out, attacking and killing forty-two of the juveniles: 

"He turned around looked at them and called down a curse on them in the name of the Lord. Then two bears came out of the woods and mauled forty-two of the youths." (2 Kings 2:24)




Nupa kal thubuai om theihna hang tuamtuamte:



1. Numei in ama lam suanglua (Gnt: Inn ciat kikpahpah, thupuak pahpah)

2. Sum (money) tuam neih na in buaina ongpiang sak hi. Numei in zongh
tuamneih, Pasal in zongh tuamneih cih pen buaina ongpiang sak mahmah hi.
3. Nupa vai (SEX) ah khat le khat kilungkim zaw aa kipia zolo. Pasal in
 numei lungkimzah ding bawlzo lo.
4. Pasal in sungh te lam leh, a ma lam a et, kepcing dan deidan.
5. Pasal in nasep (job) kician neilo. Innkuan vaak zolo, lutang pi hi zolo.
6. Pasal in Zu kham den.


1. Sum leh pai vai kicin lohna leh zatdan ki thukim lohna
2. Nupa sung kiho na tawm
3. Numei lam leh pasal lam (nunglam te tuak) ii nawngkaisak na
4. Nu lehpa kizop na suaktatak aa kikup na tawm ahih man in kitel khialhna
5. Tate makaih zia ah deihdan kibang lo
6. Upna lam ah liangko kikim lo.

 1.   Neih leh lam sum leh paai kicinloh na hang.
 2.   Kitot kisel na khat om leh numei ten anunglam uh puak pahpah.
 3.   Khualzin pasal te citak zolo , i zi te phawk nawnlo deih nawnlo.     
 4.   Nupa kiho/kilholhkhop hun tawm lua ahihman ki it kingaihna kiam a
       khat leh khat ki muang zo nawn lo. 
 5.   I gamdang pai mah2 in nupa tampi  ong kikhansak hi.
 6.   Pasal in zu kham den innkuan sung vanzo lo napi kipasal sak in kei thubek
       ci tentan.

1. Aw nem tawh ki ho lo, aw khauh vive tawh ki ho pih (communication problem)
2. Nu le pa vai (sex) ah lungkim zo lo, deihna ki theisiam lo 

3. Nungsang or masang ten nupasungah thu nei nuam den

4. Sum tuam neih, sumzat nop dan ki bang lo

5. Ki simmawhna/ki hawmthawh/ki neumuh na om/thanemna bek ki muden

6. Vaikhat peuh ah muhdan sepnopdan ki bang thei lo 

1. Pasian mai ah kunkhawm theilo

2. Vai khatpeuh kikum diamdiam lo (kithukimna thupisak masa khalo)

3. Sum vai: sum kicinlohman; a kicing a neite'n zong sumzeekzia ah kithukimna
thupisak lo

4. Pasal tamzawte in innsung vai sangin khualak thu awlmawh zaw

5. Innkuan nihte ki-itsak tuak, kithupibawlsak tuak ding thupi don lo

6. Pasal in ama cih bek thupisakin Zi (numei) ngaihsutna neumuhsak lua kha

1.  Tuhun gamdang pai na: nupa om khawm lo, sum le paii, thu le la tuam tuam ah kimuang lo tetek; kingaihna zongh kiam tetek. etc. Zongh muanhuai nawn lo takpi...

2. Inn luah mo te, tek nu tawh kilem ding haksatna hang. Ih tradition ah teknu khutnuai ah om ding hi mawk in tu hun teh haksa kisa ahitam maw?

3. Cross-mariage: Zomi ciatciat zongh ih culture kibangh tatak lo, ih ngaihsutna zongh kilamdang, ih muhna kikhat ding haksa, etc.

4. Suktuahna: Zomi te pen nupa kal khawngah thu gen nuam kitam mah mah se hi. Minamdang te tua ci khol lo hi. Kikhel thei le'ng hoih ding.

5. Patriarchal family: Tu hun ciang numei te zongh pilna, siamna tawh nungta thei ta. Pasal ukna/makaihna nuai ut nawn lo ahitam?

6. Equality: Pasal te'n zongh zi te khoidan, nopzuihdan, phatbawl, zahtakbawl dan kisam mah mah lai le'ng kilawm sa'ng, faminism khawng study le'ng ahoih diam?

1. Mo leh anite pan kipan omthei mahmah hi
2. Teek nu in ni dang ngeina dan in a mote aneih sawm teh buai na om hi.
3. Mote in zong ruth bangin teek nu it ding sawm khalo mawk hi.
4. Teek nu in zong amo pen Normie in a mo it bang in it sawmlo hi.
5. Nung lam bek thupi sak mo hangin kibuai hi.
6. Mo ading apasal pen ama innkuan abeh hisak pah lo., Teek nu in zong
amo pen atanu bangin sang lo.


1.Hakkol ki kim lohna
2. Zawnna
3. Masang leh nusang buaina
4. Pasal leh numei ki deidanna
5. Lupna tung vai
6. Zomi geina ( ahoih lote)
1. Pasian gawmloh pi a, amau le amau a ki iplah mawk te.
2. Pian kum ki khai lua te.
3. Numei laitan sang zaw te.
4. Ki teen ma a a kiteelcian lopi a ki teng te.
5. Numei nungsang lam mihau, mi lian a tam zaw te.
6. Pasal zukham den leh, Numei zu dawn thei te.

1.Nupa a Pasian thusungah alungdam khalo te.
2.Lametna lianlua akinei lua te.
3.Kiniamkhiatding ahanciam nuamlo te.
4.Lupna tungthu a lemlo te.
5.Amanawh tuak cilo in anungsang tuak aci te.
6.A hehhun uh akituaksak te.

1. Pasal in a mailam ding ngimna,tupna (purpose,vision) nei khol lo pi-in zi
nei ahih manin innkuan sung makaih siam lo, zite hawmthawh leh maikaih zawka
om. (Jesu in azi ahi Pawlpi a phuh ma pekin a zi tawh a kalsuan zia ding
khempeuh a ngaihsutna ah om khin a, Jesu' zi hoih i suah nadingin bangteng
sem ding cih zon tawm ding hi nawn lo-in, Ama' ngaihsutna om sa bangin i
nuntak zawh na'ng hanciam ding hi pah hi.
2. Numei in Topa' ukna nuai-ah a om bangin, a pasal' ukna nuai-ah a om ding
ahih lam phawk kha lo. Ama' lungsim dan ahih kei leh sila dan in kingaihsun
kha.

3. Itna kilak siam lo. Ih kamsiamte i zi/ pasal tung le innkuan sungah zat
thei dinga ngaihsun kha lo, midangte tung bekah kamsiam mahmah vet se. Itna
pen a to het lo van manpha tawh kibang ahih manin zepzep, zunzun le kepsiam
mahmah kisam hi.

4.Numei in ama khuat, sumkuang in a li khuat, cih paunak i neih bangin numei
in a pasal lamte mah tawh hong kiho thei pah leh innkuan sung nuntakna
mazang zaw dinga pasalte'n zong ih sungh lamte i itna hong khang zaw ding
hi. Kei lamte zong...hong cih teh kidalna kawmpi hong om sak den hi. Pawlpi
in a Pasal Jesu' mai amuh semsem nadingin a nunglam ahi leitung tawh a buai
den loh ding kisam hi.

5.Sum le paai neikhawm, zekkhawm ding. Pasal lam hi le numei lam hi leh a
hopihte'n ama lam bek hopih ngeilo ding, nupa kopkhat ahihna tawh hokhawm
ding laikhakna zongah a nih min tawh khak ding.

6.Innkuan sung a masa pena koih den ding. A pualam et dingte innkuan sung om
zia tawh gelsiam ding.

1.Ih biak pasian zahtaak a,tawntung kha nun taak nading tak tawh thu umlo
te 2.Pawl kibang lo, a ki gawm te,
3.Numei in pasalneih lungsim pualo in,nungsang lammit suan te
4.Zo dan zuih sawmlo a,midang dan theihding ahan ciamte
5.Pasal zulh zau leh,guihtheih khamtheih zangthei te
6.Innsung nutaak zia kihual kiimlo te

*1.Pasal zukham den,mailam innkuan khantohnang lamet omlo te.*
*2.Pasal zulhtat,zawlleng, pal aam te.*
*3.Pasal sanggam numei te'n,kullopi sainuam,ukcip nuam.*
*4.Numeipen, pasal dangtawh simtat zel thei te.*
*5.Numei haam zaw in,ukna(sex) ki kim nawn lo te.*
*6.Numei-in, pasalbiakna zuihpinuamlo, upna kibanglo te.

1.Numei in amanawh lam ah kipiazo taktaklo (lehngatsa/backpai sa-in, amanawh dinglam zuan).Nunglam suang,thu puakpuak,nunglehma sutuah...... cihte kipatna

2.Numei in ama dinmun ding hongtheihloh  teh (innkuan sung lutang ah hongtutnop teh).


3.Ih khankhiatpih pawlpi kibanglo pan kipattahziate (Pasianthu sandan,pomdan, zuihdan kibanglo).

4.Lungsim siangtho taktawh thukikupna atawmluat teh(thusim neihna).

5.Nuntak khuasakzia akikhaih luat teh.

6.Numei in summuhna hongneih teh(amah leh amah hi hongkisak teh)

1. Mel hoihna kiteenpihte.
2. Ki teen ma in ihihna bangbang a kigen siang lo te.
3. Pasal sangin zi in innkuan lutang a len nuam zaw te
4. Pasal zu khamkham, nupi zu dawn thei a, a inn sung van manlo te.
5. Sum deih lua a inn kuan sung a en manlo te.
6. Nupa a holim hun, An nek khop hun a tawm neih lua te.



 NUpa kal buaina ahang nam 6
1. Itna omlopi aa kingai kha
2. Itna omlopi aa kitengkha
3. Itna omlopi aa nupa suakkha
4. Itna omlopi aa ta neikha
5. Itna omlopi aa innkuan phutkha
6. Itna omlo ahihman aa buai, itna ompeuhleh buai nading omlo.

Hang Khan Lian