Monday, July 23, 2012

Zogam Lui – Zogam – Zogam Thak

Zogam Lui – Zogam – Zogam Thak
 
Zogam Lui a om hiam? Zogam Thak a om hiam? Zogam a om hiam? Tu laitak i tenna pen Zogam hi kici hia le? I ci hia le? Mi hong cih sak hia le? Kumpi te hong ciaptehsak hizaw hia le? Zogam Thak om theilo takpi ding maw le? I pianna, khanna, i bulpi bek mah Zogam kici thei ding ahih leh tulaitaka i tenna pen Zogam kici thei takpi ding maw? 
 
Khangthu kante in tu laitaka Zomi kici te pen Sen gam pan hong pai hi ci uh a, tua a takpi ahih leh tuni a Zomi kicite pianna gam, tenna gam masa pen Zogam icih kul ding hilo hiam? Tuni a itenna pen Zogam kici thei ding maw? Ei sanga masazaw Zomi pupate pianna gam pen Zogam hizaw lo ding maw? Ei, a tu a tate uh pianna gam pen Zogam kici theilo ding maw? Khangthakte zuat gam thakte Zogam Thak kici theilo ding ahih leh pupate’n Sen gam pan hong zuat uh gamthak Ciimnuai leh Khamtung leh Indo-Burma kiim teng Zogam kici thei tuanlo ding hi. Tua sang itenna masa zaw gam om a, tua pen Zogam icih kul dinga, zanni maha itenna teng Zogam cih theih loh kha ding hi. 
 
Sen gam pan pupate leitaw lam zuana Kabaw Valley, Chindwin leh a khanglam khawng hong paisuk suk lai un Kawlgam, India, Europe khengin tu leh tate America pek tung in paisuak ding cih ngaihsun kha khollo maithei uh hi, theisam kei hang. I paikhiatna mun ah hun hoih hong tung kik leh kilehkik ding cih zong na ngaihsun kha maithei uh hi. A pemsuak, a taamsuak dingin hong paikhia lo maithei uh hi. A thei om tuan khang. Ahi zongin pupate in i pusuahna Sen gam ah hong kik pih nawnlo uh hi. Pupa kipatna hi ciin ei zong a kiiksawm kuamah om tuanlo hi hang. A kik zong kithei tuanlo hi. America, Europe, Australia cih bang a tungte khang nih khang thum hong om le uh a tu atate uh ‘pupate kipatna khamtungah kikta ni’ ci a hong kilehkik vangvang ding ka um khol kei hi (upna neu mi ka hih leh hong maisak unla). 
 
Tu laitak i tenna ah i pai ding laiin; i khua i tui, nu leh pa u leh nau, meltheihte i nusiat laitakin omsuak ding, tengsuak ding, taam suak ding ciin ngaihsun kha khollo maithei tak hi hang. Ahi zongin taamsuak lo ding, ciahkik teitei ding cih zong kiciamna om hituanlo hi. Taam suak hilecin na ten lohna khua pen ‘ka khua hi’ na ci thei kei ding a, na tenlohna gam pen ‘ka gam hi’ na ci thei kei ding hi. Na neihsa inn leh lo na nusiat khit, na pemsan khit ciangin ‘nanga’ hi nawnlo a, a luahpa a hita hi. Na ciahkik a na va luahkik mateng a luahpa a hi. Chindwin leh Kabaw Valley pupate tenna luite Zogam hi, Zomi te a hi cihnop leh iva tenkik, iva luahkik kul dinga, tu laitak i omna pan ‘ko a hi ei’ iva cici thei nawn khol kei ding hi. 
 
Tua ahih manin nusiat khit khamtung gam pen a nusiate adingin ka gam hi, ka khua hi cih theih nawnloh kha ding hi. Nusiat khit Sen gam pen Zogam hi va kicici thei nawn mello hi. Zomi pianna bul sut ciangin abulpi hi mahleh ei-a, kei-a, Zomi a, Zogam kici thei mello hi. Ka khualui hi, ka pianna gam hi, ka nu ka pa pianna hi, ka pu ka pa pianna hi, etc cih bangin kigen thei bek ding hi. 
 
New England, New York, New Jerusalem (LS sungah) cih bang zong na omsam ahih teh, Zogam Thak (New Zoland) zong om thei samlo ding hiam ka ci a! 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
 


Foreign hoihzaw hiam? 
 
Van na lei ding ciangin foreign van en masa in. Motor car ahih leh zong foreign car mah en masa in, hoihzaw hikha ding hi. A diak in Zomi te in gamdang van thupi sim hihang. Japan motor car bang hoih kisa diak hi. Japan nai SEIKO 5 bang hoih kisa leuleu hi. Sen ann lim kisa diak hi. US Dollar lian kisa peuhmah hi. UK Pound kizang nuam mahmah hi. US gam ah teng ding, sum zong ding, motor car tawh vak hialhial ding kilunggulh mahmah hi. A tualleng khinsate ki-eng mawhlo hi. Tua gam tun theihna ding thu kingenngen hi. Tung hileng inn lamah lungdam na ko ding, inn thunget bang na sam keei ding uh hi. Bang hang? Gamdang tung hibuang ven. 
 
Zogam pan gamdang galdon leng amau gam tuisuakzaw, etlahhuaizaw, limcizaw, siangthozaw, noptuakzaw, … zaw… zaw… zaw… 
 
Bawlungsui en leng a tualpi uh hoihzaw hi. Khuasung kongzing en leng amau-a tangzaizaw hi. Lampi kikhen dimdiam hi. Lampi kiciamteh sitset hi. Lamgei, lamdung kipuah kilhkelh hi. Inn leh lo kisawpsiang tuung bangin siangtho sinsen a, inn pua inn sung niin kimulo hi. Limtak kikem kipuah cih kithei hi. TV om lo hileh hizah in gamdang na’te kipii muh lo kha ding hi. Ahi zongin TV in gamdang hoihna leh etlawmna hong mu sak hi. Zogam tawh tehkak ciang amau –a  mah a teel masak huaizaw ding bangsak hi. Amun ah va mu leng tua bang teekteek ahi diam thei khang, gamdang tun uthuaina khangsak hi. Zogam puah kisap lai zia hong telmuhsak hi. 
 
Meileng vanleng nopci zaw ding bang in kimu a, nikten puansilh hoihzaw ding bangin kimu hi. Annek tuidawn siangthozaw, namtuizaw ding bangin kimu a, sanginn college te nopci zaw ding, pilvai zaw dingin kimu hi. Nupa, nungak tangval kingaizaw tawh kibanga, kitawptawp, kikawikawi mai uh hi. 
 
Anteh lohing, mehteh mehgah, singkung lopa siangthozaw ding tawh kibanga, ‘sil se lo, sawp se lo’ a nek theih khit ding tawh kibang hi. Ngasa, Bawngsa, Voksa kizuakte zong san kikeuh a neklim zungzung ding tawh kibang hi. 
 
Foreign pen hoihzaw takpi hikha ding hi. A pai phot te lah zongsang. A om phot te lah tut kho. A teng phot te lah nunghek lo. A tung nailote zong hanciam den. A tungsa, a musa, a theisa te tuili sung sumkuang khiat a bat mah bangin a tung nailo a ciamkha nailo, a theikha nailote zong ‘numei in a ma khuat’ cih bangin ‘malam’ dana ngaihsun hiding hive hang ki-makhuat ciat. Tua ahih manin foreign mah hoih hi ding hi. A nambat tampian zaw phial mah leh a nambat tawmzaw dollar khawng, pound khawng kizeek nuamzaw, kitawi nuamzaw hi. A kepna olzaw, a puakna zaangzaw, a laidal neuzaw aci zong kihi kha inteh. Ahih kei leh a zangphotte in zongsang lua ahih ciang ‘gual eng’ peuh kihi mailo ding hiam? Tonsim lam khe tawh pai kaankaan sangin Obama laitual lenna lam ah Honda Car tawh kitholh hialhial khawng nuamzaw ding cih upna lianzaw himai lo diam. 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
 




Dear Zomi u leh naute

Nung Nilai ni May 5, 2010 (Wednesday) in ka research School of Intercultural
Studies Department, Ph.D. "colloquium" of Fuller Theological Seminary ah
presentation ka nei hi. Dotna leh dawnna hunah Dr. Brian Myers in hong dot
ka lungsimah gingging lai ahih manin note tawh tawm khat kikup dingin hih
email kong gelh hi. Siapa hong dotna, "Zomite na tenna gam uh panin nong
piakhiat theihna dingun na kingakna uh Lai Siangtho maw, la maw bang hiam?"
hong cih ciangin, ken zong, "Hebru 11 sunga *upna tawh* (By Faith) cih hi
pen dingin ka um hi," ka ci hi. Tua ka dawnna panin ka lungsimah kikup
behlap dingin kisam kasak hih thu om hi.

Upna taktak tawh kalsuan vive i hih ciat hangin, mi pawl khat a hi phadiak
ki-om dingin ka um hi. Tua ahih manin upna tawh na kalsuanna leh Pasian in
hong dawnna hong gelh thei na om uh leh kaikhop dingin hoih kasa hi. Tu hun
Zomite *theology* hi dingin ka um hi. Upna tawh na ngah, na muh lamdang a
mawk man lohna dingin kigelh thei-in kaikhawm leng, *laibu* hoih mahmah khat
suak ding hi. *Zomite'n Hebrew alian 11 a gelh toto lai hi lo ding i
hiam?*Hih ngaihsutna bang ci-in na mu uh hiam?

J.M. Ngul Khan Pau

251 N. Oakland Ave. # 4
Pasadena, CA - 91101
443-864-2308 (Mobile)
626-304-3721 (office)
626-796-1152 (home)

No comments: