Friday, July 27, 2012

Kaguya in sikthem mu:
 
 
Japan ten kum 2007 pan vantung ah Tungsolkhapi a vel dingin a koih uh "Kaguya" kici in Khapi tungah sikthem mu uh ciin Nipini in Japan Scientist te in gen uh hi. Hih sikthem namte pen "olivine" ci uh a, Iron leh Magnesium nam kihel hi ding in ummawh uh hi. 
 
 
Hih leitung (earth) pen tuma kum 4.5billion paita in vantung aksi them leng khat in na nawkkha a, a them lengkhia pen kilom kik in a sung laigil sa kizialnelh a, tua pan in Tungsolkhapi hong piang hi kici hi. Zomi te pianma pek ahih manin i pu i pate in Khapi piandan hong genpih ngeilo uh a, a sungah Vaphual Mawnggah bawm a om thu bek hong hilh ngei uh hi. Leitung phel khat hi cih thei uh hiding hiam, na mun, na kipatna mah ah hong kileh in a cihna uh ahi tam, "Khapi aw, hong kia hong kia," ciin na sam uh hi. 
 
 
Vantunglam leh Khapi thu, Aksi te leh Ni te thu a kan masa, mipil US, Russia te in banghangin Khapi tungah sikthem a om lam na thei khin pekpek lo uh hiam? cih dot uthuai hi. Banghanga tuma kum 40 hun pek a 'Khapi tung ka kah uh e" a cite in tuni a Japan te muhkhiat sikthemte na  mukhialo uh hiam? Tuma kum 40 hun in Tungsolkhapi tungah na kah takpi mah uh hi ding hiam? Kah hileh banghanga India scientist te tuma deuha a muh khiat uh "tui" om thu na theilo uh hi ding hiam? Tu in "sikthem" om ci kikte thu na bildawh kik uh hiam? 
 
 
Hi pen kei leh kei kidotna hi a, a dawnna zong kuamah tung pan ka lamen tuan kei hi. 

 
Ahi zongin tai 350 (350 Km) bek a sangah a khualzinna spaceship uh a tusak ziauziau thei nailo te in hizah a pilna, siamna khanga, vanzat hoih hizah a kibehlap khit ciang 'hibang hilai' ci leng; tuma kum 40 hunin tuni a i theihzah lang a kithei khin zongin vanzat tuni zah langin hoih nai lo ding ahih ciang tai 400,000 (407,000 Km) a gamla (azah bangzah a gamla a?) a va tuk ding uh uphuai takpi ding hiam?? 
 
 
Hih Kaguya in a muhkhiat sikthem te Khapi leicial gual nihna, leizul pan 70 Km in a thuksuk guampi lak ah a cial in a kiphah hi in gen uh hi. Va kitokhia thei henla, leilak ah kipuasuk thei leh zatna om dingin ki ummawh hi. Aman tam ngel ve! Porter puakna ding zong ol ken teh. Hih "lunar magma ocean" kici sungah bangzah sik nam omlai ding hiam cih pen a theihnop lai khat uh hi. 
 
 
Bangzah i meetpih ding theihloh Video games tampi bawl khiat zeizai bangin mite in vantung thu, khapi tung thu, aksi leh ni te thu kanna, suutna, sinna in sum tampipi bei uh hi. Hun tampi bei uh hi. Hong hawmsawn zel uh a, thupi a sa pawl om dinga, a thusimlo pawl zong om ding hi hang. 
 
 
Va mawhsak khit theih zong hi tuan sa keng. Amau lunglutna hi a, ei adingin a meetna om kei mah leh amau lunglutna hi miau hiven. Ahi na? Na sum bei teng uh tawh Zomi te hong huh hong pattah zen le uh cin maw cih nop huai phial hi. Zomi te hih leitungah om hi cih Japan kumpi a theih ta leh maw. A pattah taak mahmah ding minam neu khat phawk khalo a vantung lam ah sum a mawk beisak sak mawk uh bel Zokam in "pammaih" kici ziau lel aive. Pammaih. Pil kei uh teh, thupi sa kei ung ci mai ding i hiam? 
 
 
Apollo missions in hong puak uh Khapisuang (Moon rock) te tawh tuni a kimu sikthem te kibanglo hi ci uh hi. Apollo te hong puak pen khapi maituam (moon's crust) leithem hi kici hi. A puatham suang leh a kiphum suang te kibanglo, sikte kibanglo hi ding hi. Geologist lamte in a kilamdanna hong gen thei ding uh a, Nature Geoscience lutang Satoru Yamamoto in hihte khempeuh sinna lam makaih hi. 
 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
 

No comments: