Thursday, August 2, 2012

A Hawm Nuntakna maw Dollar Sila


A Hawm Nuntakna maw Dollar Sila

Laigelhsiam Wang Shuo in ama laibu "Xiang Pi Ren" (Plasticine Man, Buanman Mihing) cih a gelhna ah, "Tulai khangthak sungah lunglut neilo, uk zong neilo, lunggulh zong neilo, lungdamna lah neilo, dahna lah nei tuanlo, nuntakna tomolpi (numb) a nungta tam hi," ci hi. Tua bang nuntakna a hawmpi a nungta a tamzaw laisiam, nasep hoih mahmah nei lak vive ah tamzaw lai hi, ci hi. Pawlkhat doctor, bank nasem, sangsia, thukizakna ah sem, police, taxi drivers, kumpi nasem, actors cih bang lak ah tam diak hi. 

Banghanga mite in nuntakna ah nuntak lawpna hobby, interest, dreams, etc neilo uh hiam? Banghanga a hawmpi a a nuntakna uh zang thapai uh hiam? Bang hanga sum tampi thalawh napi lungdam mahmahlo uh hiam..... banghang, banghang, banghang.... .? 

A diak in China gam ah tu khangthak kum 20 - 30 kikalte pen amau nasep bekbek tawh buai in sum tampi thalawh uh a, ahi zongin nasepna leh a giahna mun kikal bek ah a lungsim a om man hi ci hi. Zingsang tho, kithawi nasem. Nitak hong ciah, inn tung, anne, lum, ihmu. A lupma in internet leh TV, telephone tawh kiho cih khawng hih. Tua teng mah nisim in a hih den uh ciang a ngaihsutna uh vakzau hetlo hi kici hi. A nasep hoihtak sem peuhleh khasum hoihtak ngah a, khasum tawh nek leh dawn, inn leh lo hoih mahmah lei thei uh hi. Ahi zongin tua te khempeuh khenlam ah nuntakna (life) omlai hi cih theilo uh hi. Tua banga nasep bek ngaihsun mi tam deuhdeuh hi kici hi. Nipikal khat sungin nai 50 bang nasem in, nuntakna ah "a hawmpi" (emptiness) bek ngahkik uh hi. Sum a hauh deuhdeuh uh leh a nuntakna uh hawm kisa semsem uh kici hi. A nuntakna uh pen milim ut bangbang a kibawlthei buanman (plasticine) tawh kibangsa uh hi. A kisap bangbang sem thei, company kisap
khat peuhpeuh sem thei, a dang a kisap leh zong sem kik thei; ahi zongin ama nuntakna taktak ah "a hawmpi" kisakna lianpi om hi. Robot tawh kibang kisakna lian hi. 

Mr. Tu, 31, MNC ah company executive a sem khat in, "Ka nuntakna in limna nei kei (bland)" ci hi. Tupna ka nei kei a, lunggulh zong ka nei kei hi. Ka nuntakna ah ka ngilhlah ding, ka khiatlah ding ka thei kei hi. Hobby zong ka nei thei nawnkei hi. Ka nuntakna a takna, a limna, a taste, om nawnlo tawh kibang kasa hi," ci hi. "Ka nasep bek tawh buai den ka hih manin zi neih zong ka ngaihsun nawnkei hi, ka lunglut nawn kei hi," ci hi. 

Ms. Wang Xin, 29, advertizing executive in zong, "Ka nasep pen lian mahmah a, sum zong ka ngah mahmah hi. Ahi zongin pasal zonna dingin tha ka nei nawn kei hi (ka tha khempeuh ka nasepna ah ka beita hi). Tua manin online-dating pan pasal ka zong maita hi. Tuma kha 8 sungin mi 3 tawh online pan ka kingai a, ka kikhen kikta hi. Tun ka ngaihsut kik ciang: hih kum 6 ka sepna nasep pan hun awng kibawl in pasal ka zong phot dinga, tua zawh ciangin nasep ka zom kik ding hi, tualo in leitung nuntakna "a hawmpi hi," ci hi. Amah leh amah buanman mihing bangin kimulo pawl ahi hi. "Ka nuntakna pen a khawlcip tawh kibang hi. Nasep bekbek ka buaipih pen a manphatna om  mahleh 'nuntakna thaman' (value) om ka sa khol kei hi. Nasep bekbek in ka nuntakna ah 'lawpna' (motivation) hong guanlo hi. Tua manin ka nuntakzia ka khek nuam a, ahi zongin ka khek dan ding ka thei kei hi." 

Renmin University, Beijing ah Prof. Zhou Xiaozheng in, "China gam ah tua banga "a hawm nuntakna" nei kisa a om leh a lamdang hilo hi," ci hi. "Banghang hiam cih leh 'sila' (slave) kisuak khinta hi. Inn lei lecin 'inn sila' kisuak a, car lei lecin 'car sila' suak in, ta nei lecin 'ta sila' kisuak hi. Leiba vive tawh van kileita ahih manin tua 'leiba sila' kisuak mawk hi," ci hi. 

Khangthak te laisim a zawh uh ciang nasep zongin 'bui lei kei' mahmah bang uh a, nasep ngah uh leh inn leh lo lei in, mawtaw lei uh a, tua a van leiteng uh a lohkikna dingin sum zongkik ngakngak uh ahih manin tua a leibatna te uh sila a suak ahi hi.

Tua ahih manin tuhun ciangin mihau leh kumpi inn sung pan piang ihih kei leh na khempeuh a ba vive in kileita a, a tawpna ah "dollar sila" kisuak hi. Hauhna kikimlo leh a zawng a hau kikal kigamla lua hangin hih bang 'a hawm nuntakna' a om tawh a kibang hi. Tua manin themkhat hong hihtheih kik uh ciangin mi pawlkhat in "nuntakna mannei" (meaningful life) hong zong kik uh a, pawlkhat in bel "ahi ding mah hi" (just have to accept it) ci uh hi. 

Nang koizaw ah na om hiam? 


Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com
[Ka lai at dangte ka blog pan kisimthei hi]


Zuau pen zuau hilo in a taktak ahi hi

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Thu Sep 16, 2010 4:35 am (PDT)



Zuau pen zuau hilo in a taktak ahi hi:

Ek pen a uih hilo in a gim hi. Saum/sathu pen a uih hi. Zuau pen zuau hilo in a taktak ahi hi. Eden huan ah gulpi in Eve pen a khem hi a, zuau a hilh hilo hi. Politics pen zuau hilo in kikhemna ahi hi. Huih lakah innpi lam ding ciin hong khem uh, hong umsak uh hi. Zogam i neih ciang Zawngtah nangawn a kung ah kah kul nawnlo dinga, Helicopter tawh kilo ta ding hi... cih kamleng kiza ngei a, zuau hilo in kikhemna ahi hi. A kigen takpi mah hihtuak a, tua akigen pen kikhemna ahi hi. Hunkhat ciang i pianna Zogam ah kiciahkik ding hi cih pen zuau hiam, kikhemna hiam... ngaihsut tek dingin hoih hi. Canaan Zogam pen i mailam ah om maw, i nunglam ah om cih pen ngaihsut dingin hoih hi; ahih kei leh tu laitak in om!

A khangto minam hi hang cih pen kikhemna hilo a, zuau zong hilo hi, a takpi mah ahi hi. Ahi zongin a khangto khin hita hang kici thei nailo ding hi. Kuamah khangto khin cih bang omtheilo a, a khangto penpen minam zong khangto khinta kici theilo hi, amau zong maban na neizel uh hi. A niam pente leh a khangto pente tawh i kiteh ciang i omna mun kithei a, ei omna lui tawh i teh ciang a khangto hi hang akici thei ahi hi. Ahi zongin bangzahtaktaka manlang in khangto ihi hiam cih pen kikan ngei mello hi. Hih sangin a manlangzaw thei diam, hih sangin a zia-olzaw leh a sia diam cihte kan huai veve hi. Mite pha kei hang cih pen zuau hi a, mite sang khangto zaw hang cih zong zuau hikik in, a khangto khin minam hita hang zong kici theilo hi.

Mawtaw, taihinn, innmun, logam lianpipi nei in ahi zongin mipi zat ding Hall pi khat, tualpi khat, mawtawpi khat cih bang i neihkhop zawhloh pen a ngaihsunlo i hiam, a deihlo i hiam, a thei nailo i hiam, a kisapna om salo i hiam, ahih kei leh ei angsung bek theilua i hiam. "Itna Pasian na hi" cih la sasa in ahi zongin i kim i kiang ah omte it tuanlote i hiam. Gamsung minam sung it tuanlo eima angsung bek a khualte i hiam. The Fool Rich i cihte kihi zaw hiam. Hau mahmah pong, ahi zonga hai mahmah. Hauh pen khantohna ahi hiam, neih sunsun a manpha a zat theih pen khantohna ahi zaw hiam. A ki zum hoih mahmah a zangtheilo Sazuk thupi a kisa hiam. Rev. Khup Za Go in, "A Mawknapi Hi" acih essay i phawk tek hiam. Hau mahmah in i minam khual tuan kei leng, pil mahmah dingin i minam phawk tuan kei leng, siam mahmah ding i minam ading sem tuan kei leng... a mawknapi...

Naupangte, "Na liat ciang bang sem ding?" "Gamdang pai ding," cih lian mawk pen zuau hilo in a takpi hih tuak kasa hi. India ah bel "IAS officer hi ding, Police officer hi ding, DC hi ding, Headmaster hi ding..." cih khawng kigen thei hi. Papite pau kawm pak leng, ko hun in "Phakan pai" cih pen minthang mahmah ahih manin "Phakan pai diam" ka kici zel uh hi. Tua phakan pen koi ah om cih zong a kithei hi tuanlo hi.

Kikhemna a kilim zat mahmah khat om a, tua pen, "Khuazing ah na vak leh sikha in hong man ding hi," cih hi. Sikha pen om takpi ahih manin  zuau hilo a, mi zong man thei takpi ahih manin zuau hilo a takpi hi. Ahi zongin khuazing ah vak peuhpeuh, a diak in naupangte, sikha in man ding cih pen zuau ahi hi. Khuazin zawh ciang vak nawnlo ding, inn ah om ding a cihnopna uh na hi gige hi. Ak tawphun ne leng phun hat ci a, kikhemna, nekloh ding cih a deihna uh hi. A ne dingin a deihsakzawk uh om ahih manin naupangte in duhgawh kha leh piak masak ding om hi acihnopna hi. Thuman hong kihilh in, "Hih pen picing nek dingin kikoih zel hi," ci uh henla, zuau "Hih pen naupang nek ding hilo hi," hong kici kei leh ahoih ding hi in, i picin khit ciang (ci ngaingai dih ni, upa te cih dan in) hong kikhem ahih lam kithei pan hi. Tua ciang lah "aw haw" cih bek in omta a, kilakik thei nawnlo hi. Ak gilzial ne leng gamsung pai ciang khaugui palsat zolo ding ciin hong kihilh
a, nek loh dinga hong khemna uh ahi hi. True lies.

Zuau pen a om takpi hi a, a taktak na hi mawk hi. Zuau pen zuau i sak leh na hi deksuai  lo a, a taktak ahi hi. Ngaihsutna saupi hong neisak kammal pawlkhat om --- Kiten khit ciang Sazuk sa vive ne ding; kei nong ngaih leh na cih bangbang ka om ding; thupha nong piak leh kong it den ding; ka hauh ciang mizawngte ka huh ding; ka neih ciang Pasian ading ka piakhia ding; khangno kik hi leng Pasian ading ka sem ding; gam kinei leh kikhangto ding (up huai khollo tawh kibang, gam kinei leh kihaza in nitum lo ding i hia?)... and so on...


Hau Za Cin
Phuitong Liim


Chinese Diaspora

Posted by: "Hau Za Cin" suante2002@yahoo.com   suante2002

Wed Sep 22, 2010 12:28 am (PDT)



Chinese Diaspora

 
"Ni taang peuh leh Chinese te om hi" (where the sun shines, there are Chinese) cih tawh thu khup uh hi. 
 
Kum 4 sung USD 4 million beia a mi 13 in a sep khit uh ciang a thukhupna uh hih a tunga ahi hi. Laisiam leh thuthaksaite vive nasep gah ahi hi. China leh Malaysia pan kikaikhawm mi 13 te in Chinese te pemna gam 106 ah pai kawikawi in Chinese te nuntakzia, a khuasuahzia uh va kan uh hi. A kipatna uh koi lai, banghih a pem, bang tawh nek zong, bangci nuntak, bang haksatna tuak, bangci'n mi gam ah tengsuak thei, bangci'n midangte tawh kipawl thei, cih pan a tuamtuam kan khia uh hi (adaptability and survival skills). Chinese te pai tamlohna gam Brazil, Colombia, Finland, leh Bolivia cihte nangawn ah va pai in thu va kan uh hi. 
 
Kum 2007 pan a pat uh kum nih sungin a nasep uh zo a, a thukhupna vuah "Ni taang peuh leh Chinese te om hi," ci uh hi. Tua mah thulu a zangin laibu khat bawl uh a, volume thum in khen in, a vekpi in laimai 1,962 pha in, maan 1,000 tuangsak uhi. Kum nih a sep zawh uh ciang kumkhat sung laibu in gelh in tung kha September 2010 in Chinese version hawmkhia uh a, December 2010 ciangin English Version hawmkhia kik ding uh hi. 
 
Hih nasepna ah a kihelkha Malaysia mi, amau gam ah copywriter a sem  Ms. Wong San San in gamdangah Chinese te olno taka a ten theih ziauziau uh lamdang a sak thu gen hi (surprise at their adaptability) . A theih ngeiloh gam vuah pai, tengsuak, omsuak, nopmawh sa seselo, hamsa sa seselo, a pemna gamte uh tawh kikhawl thei pahpah hi ci hi. Ama pai khakna Latin America gamah Bolivia ah tengte nuntakna in a lungsim lawng diak hi. "Bolivia gam ah Chinese mi 3,000 kiim om a, mi 200 val deuh in Roast-Chicken zuakna ansai (restaurant) nei uh hi," ci hi. Aksa kanna ansai nei khat in a genna ah, "Aksa kanna ansai ka bawl uh ciang Bolivia mite in limsa mahmah in Chinese te nekzonna ding zong a kimukhia ahi hi," ci hi. Ms. Wong in lamdang a sak mahmah pen Bolivia gam haksa mahmah himah leh Chinese te in phamawh sa hetlo in baihtakin nekzong, nungta thei, teng thei lel uh hi, ci hi. 
 
Hih vai khempeuh a sai, a makaipipa Mr. Cheong Tin Yew, 51, pen nidangin labour contractor ahi hi. Innlam ding nasem te tawh a kithuah den lai pek pan gam dangah a pem, a teengsuak Chinese te thu kan ding, bangci nuntak uh hiam cih theih ding cih a lunggulhsa ahi hi. Tua lungsim ah nei kawm in laikhetna phualpi Medo Publishing kici 2006 kumin phuan hi. Tuma kum 15 lai pek in khatvei Australia zuan a vanleng tawh a pai laitak in a lungsim ah hih thu hong suak hi. Tuni a kibawl laibu zong ama sponsor hi a, a bei khempeuh zong ama sum vive tawh a hih ahi hi. 
 
Chinese gamdang tungte thu pen ka theihnopna sawt hi. Kei zong ka pu khang pan gamdang a tung ka hi uh hi. Kei hun ah khang thum gamdangah ka omna uh hita hi. Tua manin kei banga gamdang a tungte thu theihnopna ka nei hi, ci hi. Tuhun ciang Chinese te gamdang a tung tam deuhdeuh a, zong tam semsem ding in ka um hi, tuate thu theih leh ciamteh hoih kasa hi, ci hi. Tua bek hilo in tuhun leitungah nasep thanuam bek hilo in mithak leh pemthak tawh nasep khop siamna pan gam khantohna tampi piang thei hi. Chinese te gamdang a tun uh ciang a pemna gamte khantohna a piangsak hiam cih zong ka theihnop khat hi ci hi. 
 
Chinese te amau gam nusia a pem khiat a kipatna uh thu tawmcik kihel a, koi lam zuan uh, bangteng sem uh, koi gam kizuan pen cih khawng a kikhum khin ahi hi. Khenpi 5 - Asia, America, Europe, Oceania leh Africa in kikhen a, Thulu khat sungah gam khat thu hipahpah hi. Hihte khempeuh a kan sung un amau mahmah a gam teekteek ah va zin, amite tawh va teengkhawm, kikhawl khawm uh a, gal omna hitaleh pai, haksatna siatna phual hitaleh va pai ngekngekin amun teekteek pan thu va kan uh hi. Tua zahta a ahanciam zawh uh ciang mi 13 in kum 4 bei in, sumtang in USD 4 million bei uh hi. Ahi zongin, "'sin taak, sep taak, theih taak' hi," ci hi. 
 
Kuppihna: Leitung pen Israel te bek hilo, Chinese te bek hilo in, minam khempeuh a kisapna leh a hoihzaw ding mun peuh ah a kipem kawikawi hita ahih manin hih banga diaspora thu hong kithang tektek ding hi. Nikhat ni ciang nang leh kei zong diaspora sungah ikihel na mel kitheilo hi. Bangci nuntak, bangci nekzong, kim leh pam tawh kikhawl thei maw kikhawl theilo cihte kitheinuam semsem ding, thupi semsem ding hi (our survival skills and adaptability to the new systems in our new homes accross the seas will become the greatest assets for success). Ei bek hilo mite zong mi gam mi lei ah na pem uh hi.    
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim

No comments: