Wednesday, August 8, 2012

Minam Khat I Hih Buang Leh

Minam Khat I Hih Buang Leh
 
Minam khat cih ciang pianna gui kibang, pi leh pu kibang, sisan kibang, nupite pau a laigui kizom cihna hi. Laigui kizom cih ciang numei khat sung pan piangkhawm, tua a piangkhawm pan a ka suksuk teng minam khat ahi hi. Zahmawh thu hilo in papite pau in zangkhat suan zong kici hi. Tua banga kinai diak teng duh leh deih kibang a, tatdan, tawndan kibanga, ngeina i cih i nuntakzia paipi zong kibang hi. Tua banga kibang ahih takpi leh tuate pen a kinai mahmah, innkuan khat a bang cihna hi a, ahi zongin inn khat ah teeng khawm cih hipah samlo in munkhat, kuam khat, gam khat ah teeng khawm, pau leh ham kibang, mel leh puam kibang, etc ahi hi. Tua banga kibang mihing kilomkhawm pen minam kici a, tua bang minam te in pumkhat suak in amau suahtakna dingin hanciam uh hi. 
 
Ei zong tua banga piang leitung minam khat ihi a, kua teng ihiam cih ikithei a, i kiit, kingai a, zong i teengkhawm liliai hi. Nu leh pa in i kiman a, zi leh ta in i kila a, sungh leh pu in i kiman hi. Tua ahih leh innkuan khat bangin i nuntak ding hilo ding hiam? Innkuan khat kitawngtawng sangin innkuan khat kilem dimdiam pen kizahtakzaw a, kisimmawh theilo hi. Innkuan khat sepna bawlna khatpeuh ah semkhawm a, ton khawm diamdiam pen ettehhuai a, matuthuai hi. Innkuan khat thungen khawm diamdiam pen thupha sang taak ahi hi. 
 
Tua ahih leh ei pawl, minam khat i hih buang leh bangcih ding?
 
1. Minam Khat Cih Buang Minam Min Kip Nei Ding Hi Hang: I minam min ding khat a kip nei ding hi hang. Kongbiang tungah min khat, phaitam lam kongkhak tungah min khat, huansak lam kongkhak tungah minkhat, tohlet kongkhak tungah inn min khat cih bang suang zeizailo ding hi hang. Inn khat ahih nak leh min khat nei ding hang a, a sungah teeng innkuan khempeuh tua innsungmi hi ding hi hang. A pu in minkhat phuak, a pi in min khat phuak, a nu in mindang khat phuak cih bangin naunngek khat pen min tampi neisak zeizailo ding hi hang. Upate zahtak in amau geelna bangin pai ding hi hang. Tua ahih kei leh a piang nunung peuh in ei ut bang tek kici a, min thak i phuah suksuk leh kisongsawlawi gawp ding hi. Minam min kician khat i neih ding ahi hi. 
 
2. Minam Khat Cih Buang Kipawlkhawm Ding Hi Hang: Minam khat ihih buang leh nopni dahni te ki uap ding, pawi hunte zangkhawm ding hi hang. Minam mina kikhopna khempeuh ah kipawlkhawm hamtang ding hi hang. Pawlkhat in khadet lai a nei, pawlkhat in khaman sunga nei cih bang hi neunaulo ding hi hang. Nek leh dawn nek hun kibang sak dimdiam ding hihang. Innkuan khat ah zing tho masasa in anne pahpah cih bang kilawmlo a, kithutuaklohna kilangsak lel hi. Khat i mopawi ni a khat gamvak sabenga kuan cih bang kilawmlo a, hih khawm diamdiam ding hi. 
 
3. Minam Khat Cih Buang Kimawlkhawm Ding Hi Hang: Tulai ciang sports pen kikholhkhopna leh kitanauna lahna in kilim zat deuhdeuhta a, innkuan khat zong kimawlkhawm, ciamnui khawm diamdiam ta uh hi. Tua mah bangin minam khat cih buang kimawlkhopna i neih ding ahi hi. Innsung khat ah sunciang a nu kimawl in zan ciang naupang teng kimawl in mi ihmu ding teng nangawn ihmu sak theilo a phawnggawp cih khawng kilawmlo hi. Kimawlkhop hun khat neih a, tua hun ah minam kimawlkhop diamdiam ding, kikholh diamdiam ding ahi hi. 
 
4. Minam Khat Cih Buang La Sa Khawm Diamdiam Ding Hi Hang: I ngeina la te hi in tulai khangthak late hita leh sa khawm, suut khawm, kipawlkhopna in zang leng bangzahta in etlawm ding ahi hiam? Bang hangin hih bang program neilo mawk ihi hiam? "Innkuan in la sa khawm leeng, Buaina lah om nawnlo" ciin laphuakpa khat in na gen hi. Minam khat in lasak khop hun nei leng minam sungah kitheihna hong piang ding hi. A tukhawm ngeilo, la sa khawm ngeilo innkuan pen ki it mahmah ding, kingai mahmah ding cih kigen theilo hi. Mihing pen kikholhna tam leh ki itna khanga, kikholhna tam leh kingaihna zong lian hi. Tua manin minam khat hibuang minam bupa lasak khopna ding vai tampi i hawm ding kisam hi. Sports bek hilo in biakna zong tamveipi i neihkhop kisam hi. 
 
5. Minam Khat Cih Buang Minam Laam I Neih Kisam Hi: Innkuan khat in ngeina khat a neih kisam hi. Ngeina aneilo innkuan pen a kinawksuk, a kinawkto ding innkuan ahi hi. Ngeina khat a neih nak leh tua innkuan ngeina in tua innkuan khihcip, lenkip, lomkhawm dinga, kisia paklo ding hi. Tua mah bangin midang te kiangah minam banga i lah theih khat om a, tua in i minam laam ahi hi. I gennop thute kam tawh gen hilo in laamna tawh lak ding cihna hi. Tua bang i neih leh zong lupnapi ah lumte in khat, pialkhangah lumte in khat, sawmgiakte in khat cih bang hi neunaulo in, innsung khat pan khat a om bek ding ahi hi. Hih laam a kilah ciang tua minamte ngeina lahnopna hi cih mite in a tel mahmah ding kisam hi. 
 
6. Minam Khat Cih Buang I Kibatna I Genkhawmkhawm Ding Hi: Unau khat i hihna i kikupkup ding, genkhopkhop ding ahi hi. Lai ah zong gelhgelh ding, khangthakte zong hilhhilh ding ahi hi. A theisa a piang kuamah omlo cih bangin kisinsak a kul ahi hi. I sinsak kei uh leh khuasung khawng pan hong tawm tawm ding uh hi. Lungkia hetlo a i genkhop den ding kisam ahi hi. 
 
7. Minam Khat Cih Buang Minam Susia Nuamte I Do Ding Ahi Hi: Minam khat in ama picinna dingin a kikep kisam a, a susia nuam a om khak leh tuate lak pan a kidal kul hi. A sung pan zong hithei, a pua pan zong hi thei, amau innkuan a bitna dingin innkuanbup in tavuan a lak kul hi. Gup tuam, paih tuam a om leh tua minam, innkuan kisia ding hi. Angsung khuat nuam a om peuhmah leh kitotna piang ding hi. Kitotna a pian peuhmah leh kilemna omlo hi a, kilemna a om kei peuhmah leh siatna leh kiamlam a manawh ahi hi. Khantohna a manawh theihna dingin kilem kisam a, kilemna a omna dingin thudik thumaan tawh minam sungah vai a kihawm kul hi. Thudik thumaan tawh vai a kihawmlohna peuhmah ah kilemna omlo ding hi. Thudik thumanlo tawh a gamta peuhmah minambup in a do kul ahi hi. 
 
Thukhupna: Ka minam bang ahia na ci maithei; na minam na tel kei leh na minam sung cidamlo, hong kihilhlo, hong kipantahlo, na minam sungah thumaan thutak tawh vai kihawmlo hikha ding hi. Bawlphat, puahphat ahih kei leh a thahat, a vanglian teng bek in nuamsa ding a, a mizawng, a daipam teng khangkhia ngeilo, hong kisikcip den ding hi. Minam khattohna dingin na a kisep hang amau kiang tung ngeilo ding hi. Amau phattuampih ngeilo ding hi. A hampha ngei, a nuamsa ngei, a lian ngei teng bek mah nuamsa, lian den ding a; a niam, a zawng, a daipam teng kinelhsiah den ding hi. Nang bang minam na hia? Na minam sungah na dinmun bang a hia? Hong kipuah maw hong kisikcip? Hong kihuai maw, hong kinelhsiah? Tua minam na hi takpi hiam?? 
 
 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin. blogspot. com


No comments: