Sunday, September 11, 2011

TEP LEH MUAM HOIHLOHNA

TEP LEH MUAM HOIHLOHNA
Posted by: "Thang Pi" naulakzomi@googlemail.com tp_naulak
Thu Aug 4, 2011 7:49 am (PDT)



Tep leh muam i cih ciang vailo leh kun gah pan a kibawl tep theih muam theih
a tuam tuam te gen na hi pi pen hi, adang tuam tuam zong a awm phial
zongin.Hih tep leh muam te pen mi nam kim in ki zang in minam khangto ten a
zatdan uh na sang zaw deuh hi bek lel hi.Tep leh muam pen nam tuam tuam
awma, tuate laka pawlkhat; zatep,kuva, Khaini,Sahdah, Gutka,Tiranga leh a
dangte ahi uh hi.

Tep leh muam zatep,tuibuk, sahdah,khaini etc.te pen mihingte ading in na hoih
het lo mawk hi.Tep leh muam hoih lohna thu thum ngaihsun dih ni:

1.Cidamna tawh kisaia a hoihlohna

2. Sumzatna lam tawh kisaia a hoihlohna

3. Khristianna tawh a kituah lohna

CIDAMNA TOH KISAIA A HOIHLOHNA

*Lai Siangtho sungah zong, “Keimah siangtho ka hih manin note zong na
siangtho un,” na kici hi. (IPeter 1:16)***

I theihsa mah bangin tep leh muam pen nam tuam tuam awm mah leh a tamzaw pen
Vailo pana hong piang ahi hi.Vailo ah Chemicals tuam tuam 4000 val bang
awmin,tuate laka 60 te in Cancer piangsak thei hi.Nicotine banging u a neih
banah zongsatna piangsak thei lai hi.Bangcin ki thei thei hiam cih leh,
ganhing thankik,zusa etc. te ah sin leng ki thei thei hi.Hi ganghing te
vailo the nuaizanin muam sak leng a sawt lo in si uh hi ei.Ganhingte adinga
lauhuai pen mihing te adingin zong lauhuai cihna hi pah hi.Picin khita
zangte sangin naupan tung akipana zangte in kidek haksa sa zaw uh hi.World
Health Organisation te ciaptehna ah Tep leh muam pen sihna tam a piangsak
pawl in kilangzo hi.I theih ding thu khat pen tep leh muam hangin tha khatin
kisi pah sam lo in,tuain natna tuam tuam hong veisakin tuapana ki si hi zaw
hi.India gam bangah tep leh muam huhau in nisim mi 2200 bang si den uh hi.

Tep leh muam zang khat in pen a cidam zah ding ngeina phazolo lim lim mawk
uh hi.Tep leh muam in cidamna a suksiatzia tamlo gen pak leeng;

Lungtangna,Sisan sang,lunga sisan zam hoihlo leh lungtang kisat khol vat cih
khong tep leh muam hahzat luatna hangin awm thei hi.Khuaka sisan gui kitat
leh bing,tua mana cizaw(stroke) cih khong leh sisan zam nat mana kheme kiim
meima, lampai cianga khe na leh khe kham leh thazaw khong om thei hi.Tuap
natna tuam tuam;tuapkeu leh tuap Cancer nangawn piangsak thei
hi.Husam(ashma) ,nakbing leh bukkhuh cih khong zong tep leh muam zangte in
vei nuam diak uh hi.Pasal tep leh muam a nakzat lua te lan thei lo in a ta
neih theihna chance uh kiam hi.Numei ah zong natna tuam tuam tunin sulkeu
leh sul Cancer nangawn piang thei hi.Naupai laia tep leh muam nak zat luat
pen nausea nuam hi.Nausia kei phial leh zong naungek a cidam di zahin dam
zolo hi.Ha nin sakin kamsung namsia sak banah Gilpi cancer nangawn piangsak
thei hi.Pawlkhatin tep leh muam zanglote a kam uh namsia zaw ci uh a,hih pen
tep leh muam zat loh hang hi lo zaw in gilsunglam dam loh mana kamsung
namsia hi zaw hi.

A tepte sangin a muam lamsang bang a zangte adingin lauhuai zaw lai
hi.Ahizongin a tep lamsang pen a poina khatah a tepte in sehnih suah she
khat bek diik uha,sehnih teng pen a kiima te in diik kha mikmek uh hi.Tua
ahihmanin a kiim a kiang ua awm mite adingin mi nawngkai suak mawk uh hi.

SUMZATNA TAWH KISAIA A HOIHLOHNA

*An a hilo nate leina dingin bang hangin na sum uh zang a, hong gilvahsak
theilo nate ngahna dingin bang hangin na sem na hi uh hiam? Keima thu
limtakin ngai-in a limci an ne un la, anlimte-ah nuamsa-in om un.(Isaiah
55:2)*

Tep leh muam pen a bawl khia company ten zawng a hoih lohna tel mah mah uh
hi.Ahizongin meet lua ahih manun kholsan theilo bek uh hi.A bawl company te
hai lo in mi deih theih theih dingin a nam tuam tuam; a bulsan, a filter, a
tom a sau hong bawlkhia uh hi.Tua ahihmanin aman zong hong tawm thei nawn lo
ta hi.A hai ngelte bangin kha khat sungin tampi man gai ding uh hi.Hih sum
bei te Innkuan ki tangsapna, meh,ci,cikhum etc. lei nangin kizang leh
phatuam zawlai ding hi.

Tep leh muam pen bangzah taka man tam leh hoih i zang phial zongin gilvahna
tak tak cingzo samlo hi veh aw.Ni khat in za tawn tampi na tep phial zongin
na gilvah lo dinga,khaini bung tampi na muam hang zong na gilvah hetlo ding
hi.Tua ahihmanin sum beina taak zong hi bek kei.Tua sangin gilvahna ding
pongmoh leh bawngnawi khong leizaw leng ki meet zawlai ding hi.Tep leh muam
zangte in sumkhol haksa sa uh hi.Sum nen awm masa sa tep leh muam lei na
dingin zang bei pah pah uh hi.Tua manin sumzat kicing lo in innkuan ah
buaina tuam tuam tun lawh thei hi.

KHRISTIANNA TOH A KITUAHLOHNA

*Mi khatpeuh in Pasian' biakinn susia leh Pasian in tua mipa susia ding hi.
Bang hang hiam cih leh Pasian' biakinn a siangtho hi a, note zong tua
biakinn siangtho na hi uh hi.(IKor.3:17) *

Khristian te adingin tep leh muam pen a zat huai het lo khat ahi hi.Bang
hang hiam cih leh lai siangtho in limtakin hong hilh hi.I pumpi pen Pasian
Biakbuk hi mawk hi,Pasian Biak Inn a susia te Pasian in zong susia ding ci
hi. Hih mun a pasian suksiatna cih pen pawlkhat bangin sihnihna hi a ci
om.Sih khatna pen i taksa sihna hi a i kha in vangam ngah kei leh tua pen
sihnihna kici hi.Ahizongin hi thu pen laisiangtho siam te khutah koih mai
ni.Bang bang ahi phial zongin Pasian’ biakbuk nin saka inking khong kai sak
ding pen kilawm lo lim lim hi.Pasian biak inn gen loh mihingte bawltawm inn
te nangawn a nit luat ciangin hong etlawm het lo mawk hi.Sianthona pen
Pasian tawh kinaina pen leh Pasian tawh kibat dektakna awm sun ahi hi.

Khristian te pen Pasian’ lim leh meel sun jesu nungzuite ihi hi.Jesu deihdan
te kanin a gamtatzia a etteh dingte ihi hi.Tua pen koi pan kan ding i hiam
cih leh Laisiangtho pan kikan thei hi.I laisiangtho bu pen sah mah mah in
thu tuam tuam zong kicing hi.Namkim bu a kici thei laibu khat ahi
hi.Ahizongin jesu zatep lam leh khaini muam khong kigelh lo hi.Pasian’ ta
ihihmanin amah sut ding pen a ngeina ahi hi.Papite in na zite un ta hong
neih ciangun tua na tapa in nang hong sun lo in khuasunga tangval vakvai
khat hiam na phaitamsak pa hiam sun mawk leh na lung uh nuam het lo ding
hi.Na nupa kal nangawn uh kimukhial thei ding hi uteh.Tua mah bangin i sut
ding Jesu sun lo a Satan i sut khakciang i topa jesu lungsim n amah mah ding
ai ve.

I upnate gamtatna tawh i lahkhiat uh kuul ta hi.Bang hang hiam cih leh
gamtatna omlo upna in a si hi.Pasian thu um Jesu nungzui kici napi in ama’
deihbangin gamta nuam tuan kei leeng i khristianna pen a min bek petmah hong
hi mawk ding.I topa jesu in singlamteh tungah eia dinga hong thuakna te
ngaihsun leeng ei tep leh muam khong leltak pen thuneu lua hi.Kidek zawh loh
ding hisam lo hi.I pi Evi leh i pu Adam in Eden huanah singgah hong nek khak
manun na khempeuhah deih telna hong kisam ta hi.Gupna na ngawn a bukim a
kicing i cih teisam hangin eima deihtelna hong kisam ta hi.A mawkna ahih
hang sang nuam kei mawk leeng gupna kingah tuanlo ding cihdan hi.I nisim
nuntakna ah a sia leh a pha deihteel ding hong om den dinga tua ah Pasian
deihna bang hiam cih i ngaihsut den ding kitangsam hi.Mi pawlkhat bangin tep
leh muam nangawn a kidek zolo zawzen te bel vangam mu tak zong hisam kei uh
ci uh hi.Pasian gam lut ding pen a baih hi leh mi khempeuh lut ding uh
hi.Baihlo ahih manin ka sap mi a tam dinga ka teel mi a tawm ding hi cih
kammal zong ana om hi veve.

KI DEEK HUAI HI

Tep leh muam hoih lohzia leitung kumpi te in tel mah mah in, sum tampi bei
in do uh hi.A zuak leh a bawl Company te meet lua mah mah uh ahih manin a
neekzonna uh tha khata hih tawpsak ding pen dan hong hi lo kik hi.Tua
ahihmanin a hoih lohzia a thu leh a lim tawh a van bawlkhiatte uah tuangsak
tek tek dingin kumpi te in thu pia uh hi.”Tobacco is injurious to Health”
cih leh “Tobacco Causes Cancer” cihte tep leh muam bawm/bung te ah kimu thei
hi.Nau pang kumcing lote bangin zuak thei lo leh lei thei lo ding hi lai
hi.”Not for Minors” cih zong na kigelh lai ding hi.A hoih lohna kigelh mu
napi a i zat tei tei pen haina namkhat hong suak hi.A tak takin cileng i
nakvang khong meikhu pai nanga kibawl hi khollo hi.

National family Health Survey pana a lat danin Mizoram bang India gambupa
Tep leh muam zang tamna pen State hi tazen hi.Tua mah bangin Cancer natna
tawh misi tamna pen state zong hi pah sam.Kumpi in ahih theihzahin sum tampi
tawh mala uha Zakhu awm lohna(Smokefree Mizoram) piansak sawm uh hi.Mipi
awmkhawmna(public place) te ah zatep kikham ta hi.A tep te Police te in man
ding banah sum Rs 200 kiliausak lai ding hi.

KIDEEK AHOIHNA

Tep leh muam zat kholsan lecin na kisik kei ding hi.Na cidam zaw ding banah
sum zong na khol thei zaw ding hi.Midangte’ adingin mi nawngkai hi nawn lo
in midangte adingin thupha na suak ding hi.Na BP te a ngeina hong bang
kikin,na ankam limin na ci hong nosuah ding hi.Na kideek zoh na dingin
antangin thu na ngen phial zongin zam kik v eve lecin kidek zolo khading
hiteh.Tua ahihmanin kidekdan a baih pen zat loh ziau hi lel ve aw.I kam ah
kuaman hong baksamlo ding aihcianga !

Tep leh muam pen i kan kan ciang mihing te adingin a phattuamna khat bek awm
lo hi.A bawl te nangawn in tep nuamlo zen uh hi, a sum a deih man ua a bawl
mawk mawk uh hi.A mau gam state sung ah zong zuak nuam lo lai uh hi.Bang
hang hiam cih leh hi na hoih lo khat pen a mipih te un a zat ding phallo uh
hi.I tep i muam lai teng ei ei ei gu a ki pia pia hi zen hang.Ngaih sun pha
dih ni nang leh nag gu ki pe nawn ken.A zang nai lo te bang in bel zat vet
loh ding hi zaw hi.Hoih lo hi cih thei napi a a zang tei tei te mihai ahi
hi.Ahoilohna a thei te adingin paulap zong loa zat loh ziau ding hoih
hi.Bang hang hiam cih leh a hoihloh lam thei uh ahihmanin amau tungah mawhna
om ta ding hi. *Kihilh napi-in a mang nuamlote bawlphat zawh nawnloh dongin
kisia ding uh hi.(Paunak29: 1)*

--
N.Pau Tun Thang
http://thangpinowlu ck.blogspot. com/

No comments: