Monday, September 5, 2011

Tedim Labu leh Lai Siangtho bawl vai kikup kul: Murlen

KIKUP-TAAK THUPI NAM NIH:
Posted by: "peter khampu" peterkhampu@gmail.com
Sat Jun 20, 2009 12:44 am (PDT)



Kongit Zomi U-le-naute;

Net sungah i kikup leh i kidawn-tuahnate thupi-in zaknop thei mahmah
ei. Tulaitak Zomi sung dinmun ka et ciangin biakna lam tawh kisai pawl
kideidanna cihte ahih leh a bei hi ta mai a, a lungdamhuai leh I
khantohna lianpi khat ahi hi. Pawlvai khawng tawh a ding lua ih om lai
leh bel a ihmu laite hi ding uh a, phot kisam uh hi ta hi. Tutungin
ken thukhat hong sung dih ning ee; biakna lam makai diakdiakte in a
hamsat kei leh na print khia-in damdamin na na etsak dinguh lugngulh
ing. Ngaihsut kaak ding thupi nih ka muhna hih anuai a bang ahi hi.

TEDIM LABU BAWL KIKNA THU:

1. Tedim labu pen mipite muhna khen nih kipha lian hi. Pawlkhat in a
lui puahpha uh a, tuhun tawh kituak zaw deuh ding cihna tawh a lamal
khek uh a, a aw ahih leh a lui mah zang uh hi. Tua pen a makaite
lampan hong vaihawm uh ahih manin kizang zang ta hi. KImkhat te leuleu
in, a lui pen tanglai i mi masate tungah Pasian in a lungsim sung uh
ah a suahsak/a piak ngiat ahih manin sathau nilhna om pen hi; tua bang
a khek zo ding om tuan lo hi; kua kua in a bawlpha a ahizongin a masa
kaan om tuan lo hi cih mi tampite genna ka za zel hi.

Hih thu ah bang i cih tam, a kibawlsa leh a zangsate in ahih leh zang
suaksuak ta ding uh a, a zang nai lo a tamzaw tham te in hih vai tawh
a kikamtam om thei zel hi. Thu khat lam panin gen lehang hih labu bawl
kikna bang hun pan a hong kipan hi a, a kuate tungtawn a hong
piangkhia ahi hiam cihte i lungngaih ciangin tuma kum sawm nih kim
pawl khawng panin a pankhia na om masa hi. Tua panin hih bangdan a
hithei ding ahih leh cihna tawh pawlkhat in a khiatna zong a thuk zaw
thei ding leh a kammal lawhdan a nop zawk ding deihna tawh a khek/a
zang zong ki-om ding hi.

Hih thu-ah Ngaihsutna a tuamtuam zong omkha thei incin; Pawl khatte in
hih thu pen nasep hoih leh minngah theihna ding, laibu bawl leng
sum-le-pai tawmlai mah leng khia thei ding cih ngaihsutna khawng tawh
a tei I om kha phial zongin thei khang. Sum lamah bel Zomite’ laka
laibu bawl tuni ciang a meet zuahzuah sangin suplawh bailawh a bawl
kitam zaw in thei ing. Kei bang in ahih leh bel thu dangdangte ah a
popular leh a model thak theithei tha ka ngah hangin hih Teim la
bilbel pen a lui kaan om thei tuan ken teh, Pasian' in Lai Siangtho bu
zom a amite tungah hong piakkhiat, a sathau nilh sa takpi-in tuat ka
hih manin tha ka ngah zaw hi. Ahizongin a pil a siam nono teng in a
zang pianpian hi zaw tawh kibang sim ta ihih manin thu khauhtakin ka
genthei tuan kei hi. Tom gen lehang; “Tedim Labu a ki-puahpha nai lo
hi-in, kei hong kidong hi zenzen leh bel a omsa mah mang hoh ni” a ci
zaw ding ka hi a, tu’n mipil vive in hong puahpha ta uh ahih manin a
kammal a zatnuam leh a thubun thei pen a nong puah nong zuun ding mah
uh hi ta mawk lo diam, a cinuam ka hi hi. Hih thu in mi tampite’
lungsim puak thupi khat ahi hi.

LAI SIANGTHO LAM-AH (DR.& D.D) MIN GELHDAN:

2. Lai Siangtho sinna lam panin en leuleu lehang; mitampite in
sum-le-pai, tha-le-ngal leh hun tampi piakhia-in lai kisin a, zawhna
letmat "Doctorate" D.Min.,D.Miss. ,Ed.D.,Th. D.,Ph.D leh D.D dongin
kingah liapluap ta a, a lungdamhuai vive ahi hi. Pasian in hong zatna
a thupi pen leh a muibun pen ahi hi. Ahizongin tulaitak leh mailam ah
a kician a khenna khat i neih kei a leh lai sin vauvau a a ngahte leh
pahtawina tawh a kipia pawlkhat banah amau mahmah zong a kipia khawng
ki-om kha thei ahih manin Zomite in Magazine leh thusuahna kician i
gelhna munte ah hong nopmawh hun om thei khin tham ta hi. Pawl khat in
kei zong a la mah hi'ng kici uh a, kam tampi kiza thei hi.

Hih a tunga laisin ngiatna tawh a kingah te hici koih photin D.D vai
tawm kikum lehang; kei zakbatna ciangah hih bang ahi hi. D.D kipiak
theihna dingin Pasian na asepna sungah mi kician, mi lawhcing leh
nasepna a muibun; tua banah vai lian, pawlpi picing leh mimal nasepna
ahiphial zongin mi tampite i theihpih nasepna ah pahtawi tak hi, cihna
a om ciangin kipawlna min khat peuh tungtawnin D.D (Doctor of
Divinity) kipia thei-in ka thei hi. Tua lo mi pawlkhat in mite zong
sinna nei tuan lo in kipia thei hi, en zong i pahtak leh piaktak
isakte kipia thei hi, cihna tawh a pia zong kipawlna khat bek ahi lo
om tham ta hi. Hihte mimal khat le nih kankuat nopna hi hetlo zaw-in,
mai lamah a kician a sepna ciangkhat i neih hong kul hun om kha thei
ding muhna tawh ka gen ahi hi. Nidangin mimal khat-le-nih bek I gen
hangin tu’n a munmun ah hih bang piakna tam sim ta mai-in, mimal kawk
nuam het lo hi ing, cih kong kigen nuam pha pha hi.

Tua ahih leh Zomi sungah Doctor ngah mi minte i gelh ciangin gamdang
pan a la teng bek i gelh leuleu tak ciangin kawlgam khawng pan a
ngahte i hel kha kei thei a, tua a ngah mite' a dingin lungsim
nopmawhna om thei ahih manin hihte zong a khinkhai a, ngaihsut taak
thu khat hi dingin tuat ing. Kei ngaihsutna-ah koi koi ah i la zongin
lai pilman leh laisinna tungtawn a kingah hi lo limlim phot ahih
ciangin kipawlna kician khat I theihpih leh piakkhiat ahih a leh
gamsung gampua a Doctor of Divinity D.D(Honorary) tawh a kipiate min
pen D.D min guannate ah guangkhawm leng bang a citam, ahih kei a leh a
sepkhiatna danin I en tam cihte hong thupi gige thei ta dingin um ing.

A tawpna ah; D.Min leh Ph.D tepawl I gelhna ah D.D minte tawh I
gelhkhop leh bangcih danin laimal guang ding cihte kidotna leh dawnna
ka zakngei na ahi mah ahi diam hih bangin za ngei ing.

Gtna:
1. Rev.Dr.S.Pau Khan En (Ph.D)
2. Rev.Dr.Chin Khaw Khai (B.Sc.,Ph.D) hihte aman hi aa;
3. Rev.Dr.Hang Sai;
4. Rev.Dr.Hang Sai (D.D)
5. Rev.Hang Sai (D.D)

Hih a tunga Hang Sai I min nam thum gelhna lakah a koi pen tawh gelh
ding man pen ding hiam cih thu hi lel sam in, vangik lua om lo hi. Tu
a la nailo te’n zong mailam ah I deih I laknop hun om thei maitak hi.

D.D cih gelh kei lehang bang buaih/degree ngah hi ding hiam cih kithei
lo hi. Hih bangin kong gelhteh akuamah I kisuan nading om lo a, Pasian
in Zomi te a khuahun tawh kizui a hong laptoh ding mah bangin mailam
ah thupi khat hong hithei ding ngaihsutna tawh kong gen ahi hi.
Mailam ah tu a la nai lote in zong I deih I laknop hun zong hong om
thei kha maitak hi.

A thupi pen ah Buaih bangzah takin I laphial zongin Pasian ading
cihtakna leh minam ading sepkhiatna thupi I neih kei leh a simtak lo
buaih/degree te hong hizel ding a, Ih hihtheihna ciang tawh sepkhiatna
leh Pasian Kha Siangtho I sathau nilhna mah kisam pen ding hi.
Khialhna a om leh ki-theihsiamna hong ngen ing. Omna ciatah Topa’
thupha!

Thu hoihzaw leh Zomite’ khantoh nading deihsakna tawh;

Peter Khampu @ Dai Suan Kham
Yangon (tawmvei)

Guai,

Kei' muhna leh mi' gensawn kazak pawlkhat tawh ong kamkum dih ning ei...

1. Labu, laisiangtho
a) Laisiangtho
Laisiangtho pen taangtawng a kipan, a ki tei toto hi a, Pasian mahmah in pilna apiak, phalna apiak te bek mah in muibun tak in tei thei bek uh a, tuabangte' teisa te mah zong version tuamtuam in ki muthei hi ci-in ka um hi. Adiak in, manglai Laisiangtho version tuamtuam te enkhawm le'ng ei layman te'-a ding nangawn in thuthuk among tawmbang ki ciamkha thei a, version khat bek ah ih kiphuhcip sang hoihzaw leh kilawm ka sa pong hi.

Tua ahih man in, ei mi sung ah zong laisiangtho thuthuk tampi asin athei te leh pawlpi, kipawlna tuamtuam te in manglai bangmah a, etkak theih ding version tampi ong bawl zo, a teikhia zo hileh zong a hoihlohna om ding in ka um kei hi.

b) Labu
Labu tawh kisai in, ih Tedim labupi sung a la te pen a kitual phuah omlo in, mangla vive pan a a kitei kik ahih man-in ngaihsutna tuamtuam om thei tham ding hi. Manglabu tampi te ah dawng tul val bang a-om tampi om a, tei siam a tei zo hi leng tei theih ding tam mahmah lai cih ding ahi hi. Tua khit teh a beisa a ih neih Cope topa' ong teisak te a kipan, tapidaw mi masa ih pu ihpa te' teisa te mah sa in, a deihna leh a khiatna zong telmahmah ih hihman in tua mah tawh tha la a khitui luang ngelhngelh, dipngek ong zen ngeungeu la te na hi uh hi ci-in ka ngaihsun hi.Tua ahih man in, hithei hi leh bel a lui, a omsate puah ci-a hoih gen/lawh a ih khelkhel se sang, athak tei theih ding tampi om ahih teh tuate tei in ih Tedim labupi ah la dawng tul val bang ih om sak zong in bang phamawh ding hiam ka ci hi.

Tua khit teh a sawt lua nailo lai in lawmte khat thugen ka lungsim ah ong suak zel khat om a, tua pen.." mipil tam semsem le'ng kipawlna tam semsem, ki thutuaklo - ih minam kikhen semsem cihdan bek hi kei in, la nangawn a kisakhawm thei nawnlo ding dan hi e mataw..." ciamnuih leh cihtak a ong gen hi in, zong hisa tham kahih man in ka mangngilh thei het kei hi.

Hih pen Laisiangtho leh Labu tawh kisai kei' muhna leh ka zakna kong kuppihna hi a, mikhempeuh in hici ngaihsut hen aci zong kahi tuan sam kei hi. Adiak in, la tawh kisai bang bel..ih sakkhawm theih a, tha ih lakkhop theih ding mah thupi penpen ding in ka um peuhmah hi.

2. Buaih/ Degree tawh kisai

Pilna sangpi neilo, buaih/ degree thuap liapluap lo ka hih man in kei' ading bang in bel siangtho bilbel a, buaihuai hetlo hi.

Ahi zong in, khatlam pan eimi te'n tuhun ciang pilna thupi ki sa ta a, sangpipi, tampipi kisin in ki pil mahmah, ki thupi mahmah ta ahihna ong musak ahih man in hici bang Degree tuamtuam tampi te ih muh ciang lungdam huai mahmah kasa hi. Khangthak te'n nakpi tak hanciam tohtoh lai ding in hoih leh lunggulh huai mahmah hi.

Tua ahih man in, tu tadih in bel khangthakte' en' theihding deihna tawh, bangbang degree ahi zong in angah te'n ong suang liapluap le-uh teh hoih satham lel ing. Khangthak te'n asangzaw ong ngim theihna ding uh tawsawnna zong suak thei kha ding in ka um hi.

Tua bang hi leh nikhatni ciang, zomite' lak ah mipil misiam tam lua mahmah in, Ph.D khawng, D.D khawng tam lua mahmah lel ahih man in tua degree te ih suan nop nawnloh lel hun ong tung ding in ka um hi. Tua hun ding zong ngaklah huai mahmah hi. Namdangte' lak ah en le'ng, siapi minthang tampi ( adiak in laisin bu bawlte kician deuh ) a tangthu uh sim le'ng Ph.D peuh athuap thaup in ngah na pi uh, amin a at uh teh Dr. khawng Ph.D khawng suang liapluap selo in, amin bek mah uh at teutau thei mawk uh hi. Zomite' lak ah zong ih tua cih hun ong tung ding hi. Tua bang hun ong tun' ding ih ngaklah mahmah hi.


Hihte kei mimal ngaihsutna hi. Ngaihsutna kibanglo a om leh kitelsiam in kikum to zel ni ei guai....

Lungdam

pksuan
s'pore

No comments: