Tuesday, September 20, 2011

Upna bek tawh Tatkhiatna (Justification by Faith)

Posted by: "suang dal" suangdal@yahoo.com suangdal
Mon Nov 16, 2009 9:24 pm (PST)

Upna bek tawh tatkhiatnan (Justification by Faith)
( kammal tatkhiatna le diktanna pen a kizang khawm kawikawi thei interchangeable kamal ahi uh hi)
Upna hang bek tawh tatkhiatna cih thu ah, Pasian in mawhnei mite mawh lo hi ci-a tazahuan aa a taangko theihna ding khat kisam a tua pen Mangpau in (judicial declaration by God)kici hi. Hi taangkona ih ngah theih nading a kisapna pen eite’ manh (price)piak zawh loh ong piaksak pa, eite kitatkhiat zawh loh ong tankhia pa’ Khrih sungah upna hang aa Khrih tawh kipumkhatna tungtawn aa Pasian in dik hi tang hi ong cih theihna pen mimawh nang le kei tang aa Khrih ii sihna le gen bang lo-a Pasian thukham a zuih zawhna (perfect obedience) tungtawn-a, mawhbaang mi ih hihna pan suakta hi, thutang hi, dik hi hong kicih ding a kisapna thu pen (Justification by faith) ih cih upna bek tawh tatkhiatna ih cihcih pen ahi hi.
Na a sem mipa a sep thaman kipia hi. Tua a nasepna thaman pen a thalawhsa ahih manin piakkhong-in kingaihsutsak lo hi. Ahi zongin Pasian maipha ngahna dingin nasepna suang lo-in upna a suang mipa pen Pasian in mi mawh kim lai mi dik hi, ci-in sang ahih manin, amah tawh a kipawl theihna dingin Pasian in tua mipa’ upna thupi san hi (Romans 4: 4). (na leibat lohna ding aa nasepna pen a zian kici pan hi)
Tu-in upna hangin Pasian tawh kipawl khinta ih hih manin ih Topa Jesuh Khrih hangin Pasian tawh nopsakna a ngah khawm ih hi hi. Ama hangin ih upna tawh tu-a ih omna Pasian’ hehpihna sungah a tung ih hi a, Pasian tawh minthanna ngah khawm ding ci-in lamen ih hih manin ih lung a dam hi (Romans 5: 1,2).
Thuciam Thak le Thuciam Lui sungah Pasian pen leitung thukhen Pa ci-in na gen hi (Gen 18: 25). Leitung Thukhen zum mahmah in zong midik te suakta sakin a mawhbaang te daan pia hi. Pasian in mihing te ong thukhen zia zong tua bang daan mah ahi hi. Eite pen Pasian mai-ah thu hong kikhen dingin a kilawm mahmah khinte ih hi hi. Thuciam Lui sungah a diakdiak in Pasian thukhaam pen ami te tawh a kizopna dingin dapphah pi ahi hi. Thumaan thutang hong kicihna dingin thukham (law) zuizawh siangna kisam hi. Tua thukhaam ii (ngeina bulpi) tawh kibulh in hakkol bangin ih ngawngah kisuan in puk lo-in ih paipih zawh ciang bekin thumaan thutang hong kici pan ding hi. Thuciam Lui sung mahmah ah zong Israel mite a mawh a khialh uh ciangin sisaan taakna kisam aa, tua sisan pen a genbaang lo sisan kisam ahih manin a genbaang lo ganhing vakhu cih khawng tuno cih khawng ii si a taak kul hi. Tua genbaang lo mawhnei lo ganhing si hangin mawhnei nu mawhnei pa mawhna kimai
sak thei bek hi. Atom in gen rehang Thuciam Thak hun ma ciangciang Jesuh ong tatkhiat hun ma ciangciang in ganhing sisan lo buang mihing te’ mawhna a sawpsiang zo dingin a genbaang lo mawhnei lo mihing kiom lo cihna hi. Mihing te pen a genbaanglo mihing sisan mah tawh ong sawp siang zo, ong tankhia zo a genbaang lo mi khat bek om aa tua pen Tapa Jesuh Khrih a hi hi. Pasian in thu a khen ciangin a gen baang lo dingin thu khen bek hi. Mihing te mawhna tawh kidimin gen baang den ih hih manin Pasian ih ih gen baan lohna ding ih mawhna a kipuak khiat theihna dingin tangmi khat ong sawl aa tua tangmi pa hangin genbaang lo mawhnei lo kisuak thei bek hi. Tua ahih manin Pasian in leitung mite amawhna uh pan hi bang daan aa ong thukhen ding pen a biblical mahmah khat hi-in, Jesuh sungah upna tawh ‘diktanngahsakna’ justifying in the name of Christ cih thu tawh thu ong khen ding pen tawntung thukhen Pa Pasian bek ii geel le sep ahi hi.

1. Thuciam Thak sung aa Tatkhiatna thu
Greek kammal dikaioo cih ii a khiatna in “dik hi tang hi” ci-a tazati aa taangkona hi. Paul in hih dik hi tang hi (righteous/ to acquit) cih pen NT sungah a kizang thei mah ding (legal sense) in na lim zat mahmah hi. Thukhen zum ah mikhat tazaa kisuai in zumah a kitut ciangin tua mipa mawhbaang lo hi cih a kimuh leh thukhen zum in tua mipa minu mawhbaang lo hi ci-in taangko in khah khia hi. Gentehna Galatians 2: 16; Acts 13: 38-39; Romans 3: 23-26, 28; 4: 5-8; 5: 2,9; 8: 30-34; 1 Corinthians 6: 11; Philippians 3: 9).
Paul in bang na ci lai hiam cih leh Pasian in eite dik hi tang hi ci aa a tangko ciangin eite ii sep le bawlna (thukham zuih zawh siangna le na hoih sepna) te tung peuhmah ah kinga het lo hi ci-in na gen tawntung hi. Ahi ta zongin “dik hi tang hi” hong kicih theihna dingin upna ih cih khat kisam kiukiau hi na ci hi. Tua leh Pasian in Jesuh sungah upna tawh eite bangci bangin amah tawh ong kilem kik sak thei lai zang ding hiam? Pasian in khuamial sung aa mawhnei mite bangci bangin dik hi tang hi ong ci thei mikmek laizang ding ahi hiam? Romans 4: 5na tungtawnin upna tawh tatkhiatna ih cih pen Pasian in a siangtho ama tazaa-uhpadii tungtawn aa a sepna tawh ama mai ah eite dinmun (moral status) kilaihsakna thu hi bek hi na ci hi. Pasian in hih a sianglo mipa mawhnei mipa tu- aa kipan-in thakhat thu in a siangtho hi ci-in thupia lo hi. Hi pen piansak hun lai-a, ni le kha aksi te piang hen a cih tehh a piang lian bang hi nawn lo hi. Dinmun lui pan dinmun
thak sungah Pasian in ong koih hi bek aa a mihing pen kikhel veva pah cihna hi lo hi. A vom kim lai a kang suak ek cih bang dan hi lo hi. Na pianthak ni a kipan nang pen nang mah hi lai phot hi tehh. Pasian in mawhnei mite taang ding aa Jesuh luangkham sihna in mawhnei mite tungah a kikalh thumaan (justice) pen Pasian’ tungah luih khia zo ahih manin hih Khrih sihna hangin thu sia khempeuh maisiang ta-a Pasian le mihing te kilem kik thei ta hi ci-in a taangko na hi bek hi. Khrih in eite taang ding aa Pasian mai-ah thukham khempeuh genbaang hetlo aa a na zuihzawhna le eite munah eite’ taangin taangmi dingin ong sihna pen eite le thukhaam kizopna pan tua thukhaam ii kalh thumaan (justice) tawh kisai ah lungkimna a piangsak bulpi ahi hi (1 Peter 2: 24; 2 Corinthians 5: 21).
Eite ii lungsim puak zia le gamtat lu heek zia tungtawnin dik hi tang hi hong kici lo hi. Gamtat lu heek zia (sepna)te pen tatkhiatna ih ngahna ding a bulpi hi masa lo hi. Diktansakna tungtawn aa thu piang hih Tatkhiatna pen eite ii sep le bawl le lungsim puak zia maanna tawh kingah hi peuh mah lo hi. Justification tatkhiatna ih cih pen eite ii pualam pan-a hong kisepsak (objective, a pualam pan-a eite’ tungah hong kisem thu hi-in tua in eite le Pasian ih kilawmtaatna le Pasian thukhaam tawh ih kizopna ih dinmun ong laihsak hi beka, eite mahmah mihing a thak liklek khat aa hong kilaih hi liang lo hi. Moral change a kici sunglam pan’n kikhelna taktak pen Pasian’ nasep ahi tua siansuahna/ ahih kei leh gupkhiatna ih cih (sanctification) tungtawn aa Kha Singtho in eite sungah ong thaksuahsakna letsong tungtawn aa piang toto hi bek hi. Ahi ta zongin hih gupkhiatna siansuahna (Sanctification) pen tatkhiat ngahna ahi diktansakna (Justification) tawh a
kikhen khia thei lo thu ahi hi. Justification tatkhiatna pen eite ii pualam pan aa hong kisepsak thu (objective event) hi-in, Sanctification siansuah gupkhiatna pen eite sunglam pan Kha Siangtho tawh ih sepkhopna (subjective routine) thu ahi hi.
2. The two elements in justification- negative and positive (tatkhiatna sung aa kihel thu nih—akidok khia le akituam suk)-Tatkhiatna in nasep nih nei. Khatna pen dohkhiat nasep, nihna pen tuamsuk nasep)
a) Akidok khia diktanna thu (the negative element) akidotkhia tatkhiatna cih tehh diktanna ih ngah theihna dingin tatkhiatna thu ah dawhkhiat thu zong pawlkhat om cihna hi.—hi pen the remission of sins a kici mawhna akidohkhiatna thu ahi hi.
Hi tatkhiat ii dawhkhiat nasepna hangin mawhmaisakna (forgiveness) , ih mawhna te hong ki cancel sakna (the cancelling of our sins) pen Khrih ii sisan taak nasepna tungtawn bekah kinga hi. Hih a kidok khia ahi ih mawhna tawh hong kikhensak tatkhiatna ii dohkhiat nasep pen Thuciam Lui sungah ana thupi ngaihsut masak pen khat uh na hi hi (Isaiah 53: 11; Psalm 32: 1-2; Isaiah 43: 25; Isaiah 44: 22; Jeremiah 31: 34).
Tatkhiatna nasep masa ahi, mawhna a kidohkhiatna thu (the remission of sins) pen Thuciam Thak sungah zong ana kithupi ngaihsut masa pah lian khat na hi hi. Tatkhiatna diktansakna (Justification) pen a beisa, tuhun le hong tung ding hun ah ih mawhna te pan mawhmaina ngahsak nading aa ong cing ong kem le ong khamuang sak nasep hi-a, ih mawhbaanna le kha lam tawh kisai sih tawntungna ih ngahna ding pan ong hepkhiatsak nasep hi lai hi (Galatians 2: 16; Romans 4: 5-8; 5: 18-19)
b) Akituamsuk diktanna thu (the positive element)—The imputation of Christ’s righteousness a kici Khrih ii dikna tawh hong kituamsuk diktanna/tatkhiatna .
Khrih pen mawhmaina ih ngah theihna ding ciang bek aa ong si hi lo-in ama dikna le hoihna tawh ong tuam ong impute beh lai hi. Khrih in ih mawhna teng ong dawhkhiatsak bek hi lo-in ama hoihna le dikna tawh zong ong tuambeh lai tankhiapa ahi hi. Jesuh Khrih tanpa aa ih up ih saan ni aa kipan mun kikhekna (a two-way transaction) thu khat piang hi. Amasa in eite’ mawhna pen Khrih, mawhna a puakhia pa’ tungah a lungzang panin tuisa buah in kibuak suk-a, tua laitak lian mah in Khrih ii hoihna le dikna pen mawhnei eite tungah kilawm lo pipi mahin hong kinilh suksak hong kituam suksak hong kikhu suk sak ahi hi (our sins imputed to Christ/ Christ’s righteouness imputed to us). Late lai-at pa in “ka lu sathau nong nilh aa” a na cih thu pen hi thu hang ahi hi. Hih thu nih te mun kilaih tuak lianna pan in Pasian in mawhnei te ong tatkhiat zia method thu khat khung lian hi. Hi thu piang pen eite’ pualam pan aa eite tungah hong kibawl thupiang hi-in
eite’ sep theih le eite sepna kibehlap cih thu kihel thei peuhmah lo hi. Khrih in eite’ mawhna ong puak khiatsak hangin tua mawhna in Khrih mimawh pa ahi dingin sunglam pailet zah dongin lawhsuk zenzen lo leuleu hi. Tua mah bangin Khrih hoihna le dikna in eite ong khuhsukin ong tuam zenzen hangin eite sunglam dong pailet zah dongin ong lawhsukin Khrih bang lian in genbaang lo a suak kihi pah zenzen lo leuleu hi (our sins do not make Christ morally a sinner; neither does his righteouness make us morally pertect). Eite ii ih mawhna pen tazaa-uhpadii azah aa Pasian mai-ah genbaang lo-a thu a kikhen siang theihna dingin Khrih ii thuakna pen a bulpi ahi hi. Tua mah bangin Khrih ii hoihna le dikna pen tazaa-uhpadii azah aa hong kitatkhiatna le Pasian tawh ih ki-uitui kik theihna ding bulpi ahi hi. Hi bangdaan aa Pasian in naa ong sepna hangin amah thumaan ahihna le ama ong sep saksa thu ah umin a muang mite diktanna a ngahsak zia thute ah Pasian a thumaan
a hihna hong kimu theisak hi (Romans 3: 26). Akidokkhia tatkhiatna ahi mawhmaisakna (forgiveness of sins) le akituamsuk tatkhiatna ahi Khrih ii dikna tawh hong kituam sukna (his imputed righteousness) in eite Pasian mai-ah siangtho tak-a ih din theihna dingin ih kidalna suangpi ahi hi (Romans 3: 21-22; 4: 5-6; 2 Corinthians 5: 21; 1 Corinthians 1: 30).
3. Tatkhiatna/diktansa kna (Justification) le siansuah gupkhiatna (Sanctification) kilamdanna (the differences between justification and sanctification)
A tomin gen rehang tatkhiatna le gupkhiatna ah kilamdanna om hi. A hi zongin hi te nih a kikhen khe thei lo ahi uh hi. Hi mah ta leh tatkhiatnan( justification) pen gupkhiatna (sanctification) ii bulpi hi zawin Sanctification (gupkhiatna) pen Justification (tatkhiatna) ii bulpi hi lo zaw hi. Not vice virsa. Gupkhiatna pen tatkhiatna tungah kinga aa, tatkhiatna pen gupkhiatna tungah kinga lo hi. Kam dang khat-in gen rehang gupkhiatna (sanctification) pen tatkhiatna tungah kinga aa, tatkhiat ngah ih hihna pen gupkhiatna (sanctification) panin kilang khia hi. Singkung a gah in kithei cih dan hi pah hi.
Tatkhiatna ih cih pen Pasian in mawhnei lo hi ci-a tazaati aa ong khahkhiatna tangkona hi ci-a ih genna thu ih mu khin hi. Pasian in mawhnei mipa minu in lungdamna thu (the gospel) ong up ong san lian tehh ama taang dingin Khrih ong sihna hangin tua pa tua nu pen mawhbaang lo hi ci-in tangko khia hi. Tua leh tun Santification ih cih siansuah gupkhiatna ih cih in bang hiam? Thuciam Lui sung ih et tak tehh Pasian tungah biakna lui theihna ding siangtho muntuam khat ki sanctioned ki koih tuam hi. Tua mun pen Pasian aa ding bek ahi hi. Tua mun pen Pasian aa ding bek-a ki sanctioned ki koih bek hi lo-in Pasian mahmah in zong a na zatna mun hi pah hi. Tua ahih manin siansuah gupkhiatna (sanctification) thu ah zong thu nih kihel hi. Static a kici taang lo-a sepna bawlna thuakna le dynamic a kici tha le ngal suah khia aa sepkhiatna cih thu nih kihel hi. Cihnopna ah eite pen Pasian aading aa hong ki sanctioned te ih hih banah Pasian mahmah eite lakah ong
sungtumin ong omkhawm hi cih thu hi. Tua bangdaanin ngeina thak le pianzia thak tawh Pasian’ Kha Siangtho ih sung tawng lamah ong lutinna hangin eite damdam in sianthona lamah a khangcing toto thei ih hihi. Sanctification ih cih siansuah gupkhiatna thu ah ngaihsutna kibang lo nih om tawntung hi. Khatna pen Positional sanctification kici Khrih ii sianthona in eite hong lawhin Pasian’ mai-ah ih sianthona pen a min bek tawh hi lo-in eimau mahmah a siangtho te ih hihi cih thu hi (Christ’s holiness becomes our own holiness in the sight of God. Nihna pen Definitive Sanctification kici Khrih pen eite’ sianthona cih thu hi zaw hi (Christ is our holiness). Asihna le a thawhkikna pen eite ih mawhna pan hong suakta sak mungpi nih te ahi hi. (Christ has become our holiness).
Thuli tawh tehkaakna (four comparisons)
i) Tatkhiatna (Justification) thu tawh kisai ah Khrih ii dikna tawh eite hong kituam hong ki imputed hi bek hi. Ahi zongin siansuah gupkhiatna (Sanctification) thu tawh kisai ah Khrih in a dikna le a sianthona tawh ong lawhlawh na hi-a, a hoihna le dikna hong hawmhawm ong imparted ahi hi.
ii) Tatkhiatna (Justification) in ih mawhbaanna hong hepkhiat sak hi.
Ahi zongin siansuah gupkhiatna (sanctification) in ih pianpih mawhna nin (pollution) te damdam in ong hepkhiatsak hong tuisuaksak ahi hi.
iii) Tatkhiatna (Justifiation) pen eite pualam pan’n eite’ tungah hong kisem hong kibawl (objective) thu ahi hi—it takes place outside of us)
Ahi zongin siansuah gupkhiatna (sanctification) pen eimau mahmah tawh kisai (subjective) thu ahi hi—It takes place within us.
iv) Tatkhiatna/diktansa kna (Justification) pen khatvei sep a tawntung aa kimang nasep ahi hi—sep kikkik bawl kikkik ding a kisam lo thu ahi hi.
Ahi zongin siansuah gupkhiatna (sanctification) pen maban nei nasep ahi hi (Sanctification is a process—eite pen damdam in hehpihna le Pasian theih zawk semsemna ah a khangcing toto ih hi hi (not by sudden change but by gradually changing).

4. The relationship of faith to Justification (upna le tatkhiatna thu kizop zia)
Tatkhiatna cih pen Pasian in eite sepna khat zong kihel lo-a ong sepsak ahihna thu ih mu khin hi. Thuciam Thak sung khempeuh ah Paul in tatkhiatna pen sepna tawh ahih lohna kithu hual tak le khauh tak kician takin na gen tawntung hi (Romans 4: 2-5; 3: 20- 28; Galatians 2: 16-21; 3: 11; Ephesians 2: 8-10).

Tua ahih leh tatkhiatna pen Pasian sepna bekah kinga tawntung ahih leh upna ih cih ii man neihna bang hiam? Ih upna tawh hong kihonkhia hi ih ci thei ding hiam? Ka upna tawh hong kitankhia hi tua ahih manin kasepna mah cih theih hi cih thu pen Paul ii gen tawntung eimau sepna mah tawh ei le ei ih kitatkhiat zawh ding a pian theih vetlohna thu a gengen pen tawh a kilehbulh pah lian ding ahi hi.Upna tawh hong kitankhia a, “ka” tawh hong kitankhia hi lo hi. Tatkhiatna ih cih pen ka upna cih kammal tungah kinga lo-in Khrih ii sepna le dikna tungah kinga zaw hi. Ka upna a thupi masa hi lo-in Khazih ii ong hotkhiatna a thupi masa hi zaw hi. Tua hih leh ka upna cih ii a-si-min-si- kaan (role of faith) bang hi ding hiam? Upna ih cih pen Pasian ii hong hotkhiatna eite’ tungah hong kitut kik theihna ding aa Pasian’ hong bawlsak lampi (channel) ahi hi. Hi upna (faith) pen Pasian in ong piak (God-given ability) kici-in tua tawh eite’ aading aa hong kipia
lungdamna thu ih up ih saan theihna ahi hi. Upna ih cih pen ih khut kuak hawmpi bekmah tawh Topa Pasian ong hotkhiatna letsong (God’s free gift of salvation) ih ngah theihna ding Pasian lam zuan aa kiapna ahi hi (Ephesians 2: 8-9).
Ih theih dingah: give up, surrender, trust cih kammal te a kizatna ah sepna cih daan-in kizang ngei lo hi. Hi kammal te a kizatna ah eite sepna tawh kipan hi cih lam ah kizang lo-in eite tungah hong kisem khat a om manin a hici ih hihi cih bangdan-in kizang zaw hi.

Abraham upna in amah a dik tangsak hi a cihnopna bang hiam?
Banghang hiam cih leh Lai Siangtho sungah, “Abraham in Pasian um a, tua a upna hangin Pasian in mi hoih-in a sang hi, ci-in kigelh hi.
Abraham ii diktanna tatkhiatna zong tuni aa eite aa mah bang lian hi a kilamdanna bangmah om lo hi. Abraham tungtawn-in leitung bup ah thupha a kiluan theihna dingin Pasian mahmah Abraham tungah kilaak tawm masa-in Abraham tawh hehpih thuciamna (covenant of grace) na bawl hi. (Genesis 12: 1-3)na ah a hong tung ding Messiah pen Abraham le Sarah tungtawn aa a kikamciam naupang Isaac ii suan le khak tektek pan’n ong suak khia ong piang khia ding ahih lam Pasian in na gen khol hi. Abraham in a tapa neihsun Isaac tawh Moriah mual tungah a tapa nuntaakna piakna tawh biakpiakna nei dingaa Pasian in a tested na a sinna pen Calvary mual tung pan’n Khrih in leitung mawhna a puakkhiatna hang aa a piang, a sisan taakna tawh mawhnei mite ong tatkhiatna ding thu a muhkholhsakna ahi hi. Abraham in hi Khrih ii ong tatkhiatna ding thu a tel khin a na thei khin a hihna pen Jesuh in John 8: 56na ah hi bangin na gen hi, “Note’ pupi Abraham in keima hun a tun’ ding
lawp mahmah a, amah in tua hun mu-in nuam mahmah hi ci-in a dawng hi”. Abraham in um hi cih tehh Pasian ong hotkhiatna thu pen sepna tawh hi lo-in a nungta Pasian upna le muanna tawh hi zaw hi cih Abraham tungah lahtelna hi pah hi. Abraham in Pasian sung bekah a upna hang bekin Pasian in Abraham pen midikin na sang hi. Hi Abraham upna pen Khrih sung aa hotkhiatna lampi ahi hi (This is the way of salvation in Christ). Sepna le upna kilamdang hi. Sepna in upna nei lo thei aa, upna in sepna gah khia hamtang hi. Pasian in a sepna tawh Abraham mi dik mi hoih in na sang hi kici lo-in a upna hangin mi hoih-in a sang hi na kici hi. Banghang hiam cih leh Abraham in a sep ding khempeuh a kipat ma-in Pasian gen thu te na um ahih manin Pasian in midik in na sang masa khin hi. A den lam ciang a upna ii a gah sepna in damdam aa a zui to hi bek hi.

5. Tatkhiatna le sepna—James’ gen le Paul’ gen a kithu hual hiam? (Justification and good works—does James agree with Paul?)
James in James 2: 14-17na tungtawnin dotna na dong mah hi. Bang na gen beh lai hiam cihleh Abraham pen Pasian in Isaac tawh biakpiakna nei dingin a kalh lai-in Abraham upna pen a sepna hang hi banghang hiam cih leh a man’n Pasian thu um bek hi lo-in a sepna tawh zui hi ven na ci hi (James 2: 22).
Tua ahih manin James le Paul thu gen a kielpuak tawh kibang hi. Hoih takin James 2na le Romans 3na le 4na laimai te en rehang Paul le James in upna le sepna thu pen a deihna kibang a gen zia lampi kibang lo-in a gen hi bek hi. Upkhialhna nam nihte tungah hih tatkhiatna thu pen upna le sepna koici bangin kizom aa koici bangin tonkhawm hiam cih tawh a tel siangh theihna ding un James le Paul in a na gen tuak uh ahi hi.
James in a gen sepna pen Jewish mi Pasian le Khrih sungah upna nei ung ci napi un nasep hoih le a gah a gah lo thu-ummite tungah a na genna ahi hi. Tua bang mite upna pen a si hi-in, dawino te in Pasian um na pi-un dawino mah aa a kikhel ngeilo dinmun tawh a kibatna uh James in a na gen ahi hi.
Paul leuleu in tatkhiatna pen amau sep zawh zuih zawh thu tawh a kingah thei aa a ngaihsun Jews te bulphuh in a gen ahi hi. Paul in thukhaam pen tatkhiatna ih ngah theihna ding le ih thalawh theihna ding aa hong kipia hi zenzen lo hi. Romans 3: 20na ah “thukhaam in mihing te a mawhna kilangsak thei bek ahih manin thukhaam zuihna hangin kuamah in Pasian tawh kipawl theihna ngah zo lo hi” na ci hi.
Thukhaam zuihna le nasep hoih sepna pen Pasian ong khuangaihna le ong mawhmaisak theihna ding aa upna sang aa a thupi zaw hi zenzen lo hi. Tatkhiatna ih cih pen mihing hanciamna tawh thukhaam zuih zawh sawmna hang aa kingah hi lo-a, Pasian’ ong hehpihna hang aa upna tawh kingah hi bek hi. James in kammal “upna” cih pen a si le a hawmpi ahi mihing khuak tawh ngahsutna lel pen upna si ahihi a na ci hi bek hi. Sepna a cih leuleu ciangin a nungta taktak upna pen tha-nuam in zuih zawhna tawh nungta aa, tua pen upna maan ahihna a gah in kilangsak hi (evidence of a living and obedient and active faith) a gen ahi hi. Paul leuleu in upna a cih tentanna pen a siangtho lawp mahmahna tawh Pasian’ kamciam hotkhiatna muan vilvelna thu a gen ahi hi. Paul in sepna a nialna pen mihing te in tatkhiatna pen thukhaam zuihna le method tuamtuam tungtawn aa hotkhiatna kingah thei hi cih thu genna te hang aa sepna tawh hi peuh lo hi cih a theih sak nop man ahi hi.
James in gah a gah lo nasep hoih a sem lo upna kigen mawkmawk pen a si hi a ci nuam ahi hi. Paul leuleu in upna ih cih pen Khrih sungah a nungta upna in gah hoih gah in nasep hoih sem khia hi. Ahi zongin tua nasep hoih sepkhiatna (producing good works) pen eite hong kitatkhiat theihna ding a thubulpi te hi ci aa ih muan ih suan khak loh ding a gen nuam ahi hi.

6. A beisa hun pan-a kiekkak kikna (Lessons from the past)
LST thu laigil pi ahi Upna tawh tatkhiatna thu suahkhiatkikna (the rediscovery of the doctrine of justification by faith) pen Kumzalom 16 hun lai-a, Protestant Reformation te’n Rome ii thuhilhna a na nialna uh thubulpi ahi hi. Hi kipuahphatkikna (Reformation) pen Roman Catholic Church thuhilhna sung aa hilhkhialhna le siatna khempeuh a huaisiat luat khit ciang aa tua thute ii maan lohna le khialhna a pholaak kipuahphatna ahi hi. Rome in mi khat peuh in ama hanciamna le Pawlpi sepsakna te a zuihna tawh tatkhiatna ngah hi ci uh hi. Upna ih cih pen kisam mah hi. Ahi zongin zuihna le thumaanna ii gah pen faith kici zaw hi cih bangdaan gen zaw uh hi (work is prior to faith). Nang le nang hanciamna le sepna tungtawn aa Khrih sungah upna tawh tatkhiatna a ngah ding na hi bek hi cih bulphuh den keei uh hi. Hi pen upna le sepna kigawm thu ahi hi. Nang sepna kihel lo Jesuh sepna bek tawh vangam tung thei lo ci uh hi.
Rome in tu ni dong mahin tui kiphum masiah aa na mawhna khempeuh tui na kiphum ni lian-a kipan hong kimai siang sak hi-in tua ni aa kipan Kha lam nuntaak siangthona a kingah hi ci-in hilh hi. Tua lian pen khialh luatna om lo hi. Ahi zong a mau gen nop pi-in tui na kiphum lian aa kipan nang pen za ah za mi hoih pa hi lian na hih manin tua hoihna na mansuah kik leh beem (gero) tung kik lian na hih manin siampi te tungah mawh suut kik lecin za ah za a siangtho kik leuleu na hi hi. Tua hih manin bang lo khat in za ah za na kip loh laitak si lecin vantung gam a tung lo dingin gen mawk uh hi. A salvation gen zia uh pen kaam thu (luck) tawh hong kibang hi. Hi Rome ii thuhilhna pen tulai Arminian te le Evangelical Liberal movement tampi takte in zong sang kik kik uh hi. Tui na kiphum ni aa kipan na mawh kik leh tua na mawh kik hun a kipan bem suak lian leuleu na hih manin tua mawhna hong kimaisak theihna dingin siampi te tungtawn aa mawhsuutna (doing penance)
le purgatory ah thuaknna cih te’ tungtawnin hong kimaisak kik bek hi cih daan hi.
Kipuahphatna maikai (Reformers) te in hih Rome thuhilh khialhna munpi li te LST tawh a kituah lohna hi bangin gen hi.
1. Tui kiphumna in kha lam nuntaakna a piangsak hi lo hi (Gentehna: tansawm ka on ciangh tui kiphum ning ci-a tansawm na passed ciangh aa tui na kiphum na pen kha lam nuntaakna ahi pianthakna a piangsak hi zenzen lo hi. Tui kiphum suk ziau cih lel tawh diktanna (tatkhiatna) kingah hi lo hi. Ei te pen Khrih sungah upna tawh hong kitan khia ih hi bek-a, tui kiphumna tawh hong kitan khia hi lo hi. Tui kiphumna pen Jesuh sungah upna ii a gah hi bek hi.
2. Spiritual life ih cih (kha lam nuntaak thakna/ pianthakna) pen tui kiphumna tawh kingah hi lo ahih manin tua tui kiphumna pen Pasian in mawhnei ta ong saanna ih mawhna hong kimaisakna bulpi hi lo hi.
3. Mawhnei pa/nu pen a sepna le a sianthona ahi-a, sacraments a kici mawhsuutna tuamtuam te tungtawn aa hong ki tankhia hi zenzen lo-in singlamteh tung aa Khrih nasepna tawh hong kitan khia hi bek hi.
4. Diktanna pen Khrih ii singlamteh tung pan Jesuh in a taak khiat sisan hang bek ahi hi. Khrih ii singlamteh pen mawhnei eite aadingin Pasian ii a kicing hehpih nasepna ahi hi. Penance ih cih mawhsuutna le purgatory ih cih mei tawh silsiang kikna cih te pen tatkhiatna ngahna ding lampi hi lo hi (Justification is not by man way of method but by God way of faith in Christ).
Roman Catholic te in Council of Trent a (6)veina (vii)na ah hi bangin gen hi (The Roman Catholic Council of Trent (6) (vii) says:
Justification kici tatkhiatna mahmah pen mawhna maisakna (remission of sins) bek ciang hi lo-in sanctification ih cih siansuah gupkhiatna tawh kithuah pah lian hi-in ih sung tawng lam mahmah panin ei mau mahmah in Pasian hehpihna pen voluntary aa kipia khia ngiat aa ih saanna tungtawn bekin midik lopi midik kisuakin ama gal pen ama lawm a suak ih hihi. Tua bang a pian theihna ding aa vanzat pi (instrumental cause) pi pen tuiphumna (Baptism) hi-in tua tui kiphumna pen upna a pian theihna ding lampi ahih manin, tua bang daan lo-in kuamah in diktansakna ahi tatkhiatna ngah ngei lo hi ci hi (Upna tawh tui kiphum hi lo zawin, tui kiphumna tawh upna ngah ding cih upna nei zaw uh hi).
Hi a tung aa ih gen thute ih et takteh Rome in Justification ih cih diktanna/ tatkhiatna le sanctification ih cih siansuah gupkhiatna thu a telkhialh lamuh kilang hi. Rome genna ah eite ih diktan theihna dingin midik ih hih masak kul hi cih hi tawntung hi (saying that we are justified by becoming just). A tawpna ah a gennop bulpi uh pen Jesuh dikna (the righteousness of Christ) tungah kinga lo zel-in eimau mahmah ii thumaan zawhna thalawh zawh tawmna tungtawn hi cih mah suah zelzel uh hi. Hi diktanna ahi tatkhiatna pen tuiphumna tungtawn in a lulu in a kingah hi-a, tua pen ih sung lam mi hihna khat ii ong kisatsuahna thu ah kilang hi. (sunglam mi a cih uh tehh Khrih a gen hi lo-in mihing in sunglam mi khat nei lai hi hang cih bang daanin a gen uh hi mawk hi). Scholar Erasmus in hih a kikeelki up zia pom zia a nei Protestant te le Roman Catholic theologians pi te a kimuh tuahna te uh ah leptuah ding hanciam tawntung hi. A tawptawpna ah diktanna ih cih tua
tatkhiatna pen Jesuh Khrih min suang bekin upna bek mah tawh hi ci-in Jesuh’ ong sepsakna thu ah hong thukim tuak bilbel uh hi. Ahi zongin a den lam ciangin upna cih kammal tawh kisai thu ah pom zia hong kilamdang kik zel uh hi. Protestants te in upna ih cih pen mawhnei mite’n tatkhiatna a ngah theihna ding lampi khat (the only way)bek hi-a tua upna pen Jesuh Khrih tungah muanna tawh kinga cih hi ziau hi ci uh hi. Roman Catholic te in ahih leh upna ih cih pen Kha Siangtho in thu ummite ong influence ong huzaapna tungtawn aa mihing te in ih sepkhiatna panin Kha Siangtho in amau te sung pan in a genbaang lo thumaan gah gahkhia sakin amau te Pasian mai ah a kisang thei dingin bawl hi piangsak hi ci uh hi.
Roman Catholic theologians te in upna ih cih pen pilvaang tak-a Pawlpi ii hong sepsak ahi Pope le papacy ii gen thuhilhnate saanna upna pen upna (faith) ahi hi ci-in kemsuak pom suak uh hi. Luther in ahih leh upna ih cih pen tatkhiatna ih ngah theihna dingin Khrih mitsuan aa ih lungsim kipiakna, Khrih tungah lungsim kingakna (a response of the heart in simple reliance upon Christ for salvation) hi ziau zaw hi ci hi. Tua ahih manin hi thu nih te hong tonkhawm thei lo zel uh hi. Rome in diktanna ih cih pen midikin hong kibawl a hi ci hi (justification is, ‘to be made righteous’) ci uh hi. Paul le Luther in ahih leh diktanna ih cih pen ‘Banghang hiam cih leh ih mawhna hangin Khrih ii sihna hang bek tawh diktang hi ci-a hong kitangko sak hi bek hi’ ci hi (justification is, ‘to be declared righteous’ because of Christ’s death for our sins).
The Bible says: We are not righteous in ourselves. We are righteous only in his name. Chirst is our righteousness. Christ has become our righteouness. The merit of Jesus’ obedience/righteoun ess is imputed to the believers. This imputing of righteouness does not actually make the sinner righteous by a righteousness infused. All our righteouness is on the ground of Christ’s merit. Luther said this ‘simul justus et peccator= both just and sinner’/ mawhnei diktang pa/ diktang nu cihna hi. It is a righteousness that is ‘outside of’ or ‘apart from’ us that is imputed t us. It is a justitia alienum, an alien rigteousness, a rigtheouness given by another on our behalf.
[Westminster Shorter Catechism]—“Q33: What is justification? A33: Justification is an act of God’s free grace, wherein He pardoneth all our sins, and accepteth us as righteous in His sight, only for the righteousness of Christ imputed to us, and received by faith alone.”
Ahi zongin Rome in mihing sepna thupi sakin gen bel-in nei den hi. Ahi zongin Reformation in ahih leh apostolic thu upna ahi Khrih ii sepna mah thupit sak bel le gen bel-in nei tawntung hi.
Hi hun aa kipan hih nih kikaal ah pomzia muhzia (views) pen a hiang hong tam semsem in tuni dong mah in a hi cici lai ih hi hi.
Note: Justification is by Grace through Faith Alone in Christ Jesus Alone (Ephesians 2: 8). Sola Scriptura, Sola Gracia, Sola Fide. Hehpihna tungtawn aa upna bek tawh tatkhiatna kingah hi. Amen!!!
Tg Suang Dal
Zomi
Zozaang Khua
From Chin State
Of Myanmar
Tawmvei
Singapore

No comments: