Wednesday, September 14, 2011

PAWLPI LEH MINAM KHAN NADING

PAWLPI LEH MINAM KHAN NADING
- Rev. Suan Khan Thang,
Executive Secretary,
Zomi Baptist Church, Mizoram
Kum zalom 19 bei kuanin Tuipi (Ocean) galkhat panin Mikangte in Chin Hills leh Lushai
Hills ah Lungdamna Thu hong puak uh a, amaute nasepna hangin nidanga Dawi le Kau a kihtate
in a nungta Pasian i bia uh hi. Leitung thu ah zong missionary masate hong pahtahna hangin
minam liante sin pilnate i sin thei ta uh hi.
Pawlpi leh Minam a khan nadingin lai nasepna lam hahkat kisam hi : ‘Pau’ kici pen
laibu sungah a kigelh kei leh, bei tawmtawm lel hi. Ka neu laiin ‘Ralte pau’ om a tua, pen laiah
kigelh lo ahih manin, tuin Ralte pau beimang ta hi.
1950 - 1960 pawlin Lamka (Manipur) gam, Chin Hills sunga Tonzang leh Tedim gam,
Lushai Hills sunga Murlen, Vapar, Hnahlan, Ngur, Leisen, Zotlang, Kawlbem leh Teikhang
khawngah Tedim La leh Tedim Lai Siangtho kizang ngei hi. Ahi zongin, Kawlgam sung panin tua
biakna laibute hong pai nawnloh ciangin, Mizoram sunga mi tampi takin Lusei pau kisin tawmin
sim uh a, tuin Lusei pau bekin a pau nuam, amau pianpih pau a zumpih tampi tak om ta hi.
Mizoram sunga i mite midang a suahna uh pen, tua hun laiin biakna laibute a kicingin Chin Hills
panin a kihawmkhiat zawh loh man ahi kha kei nam, cih hong ngaihsunsak hi. Leitungah laibu a
nei zolote’ pau leh a minam uh beibei a, laibu a bawl ziahziahte’ pau leh a minam uh kibehlap
toto hi.
Lushai Hills (tuin Mizoram kici) leh Chin Hills (tuin Chin State kici) ah Lungdamna Thu
hong tun hun kibang phial hi napiin, Mizorama Pawlpi leh minam hih banga a khan tuamna
ahang hi dinga ka upmawh thu pawlkhat ka hong gelh hi.
1. Mizoram Pawlpite in phualpi zumpi nei khawmin, tua panin sum zeekin vai sai
uh hi : Khua Pawlpite in Phualpi zumah a sawma khat sumpite uh sung khawm khinin, tua mun
panin zeek uh hi.Pawlpi sunga nasem dingte zong, a gambup vaihawmna sangpen in lain, a sep
nading mun sehsak uh hi. Phualpi zuma Secretary leh khua Pawlpi akem pastorte, a nasep hun
ding ciangtansa (term) nei uh a, tua hun a cin ciangin, tungsiahte koihna munah sem uh hi. A
gambup a Pawlpi’ sum neih teng mun khatah kisung khawm ahih manin, hunbit nasem ding
seekkhiatna (training) tawh kisaiin sum a kicingin nei lel uh a, tuate tawh pilna siamna a nei mi
tampi seekkhia-in, Pawlpi leh minam ading na lian pipi semkhia thei uh hi.
2. Mizoram Pawlpi liandiakte, biakna laibu bawlna-ah pangkhawm thei uh hi :
Basptist Church of Mizoram leh Presbyteriante in a biakna labu uh “Khristian Hlabu” bawlkhawm
uh a, Labu kidangsam cih bang om lo hi. Hih Pawlpi lian nihte’ bawlkhiat labu pen Mizoram leh
gamdangah kilimzat mahmah hi. Minam kipumkhat nadinga kisam Lai Siangtho bawlna ah Presbyterian,
Baptist, Salvation Army leh UPC te pangkawmin na semkhawm thei uh a, hampha
mahmah uh hi. Zomite in zong, a zattak Lai Siangtho leh Labu i neih theih nadingin Pawlpi
bangzah hiamte pangkhawmin nasepna tangzai leh a kip i neih ding thupi hi.
3. Mizoram Pawlpite in Bible ah min kibang zangkhawm thei hi : Mizo Bible
bangzahvei hiam kizuun kik ta a, a thak a ateikhiat (fresh translation) zong om ta hi. Hi tase leh,
a Bible min leh a sunga minte laih tuan lo uh hi.
Ei Zomite in zong i minam kipumkhat ding i ut takpi leh, i minambup in i zatsuak theih ding
Bible sunga minte om pianpian ta hi. Hih anuaiate en dih ni :
Zomi Bible sunga minte (proper names) :
(a) (b) (c)
India Zomite Tedim Bible 1977 Edition & Tedim Bible dangte
Hilhcian Kithuah Bible
Babilon, Babulon Babilon Babylon
Khris, Kris Khris Khrih, Khazih
Jakob Jeim James, Zakoh
Jesu Jesu Jesuh, Zeisu
Judah Judah Jew, Zudah
Kalvari Kalvari Kalvary, Kalani
Paul Paul Pawl, Pawlu
Hih a tunga (a) leh (b) in Zolaiah a kizang ngei khol lo laimal q, x, y, w, te Bible sungah
zang lo uh a; Lai a sim thei ciamciam Zomite khualna in English laimal q, x, y, w, zang lo uh hi.
Mizoram pen India gam State lakah laisim thei percent a tamna gam hi napi, a Bible uhah q, x,
y, w, laimalte zang nai tuan lo uh hi. Hih pen a ngaihsuthuai mahmah thu ahi hi.
4. Mizoram Pawlpite in laimal zatdanah zuih kician khat nei uh hi : India gam sunga
Hmar, Mizo leh Paite-te, amau lai B.A dongah a sin ding India Kumpi in phalsak ta ahih manin,
laigelhdan kician tak nei ta uh hi. Amaute in laimal ‘o’ leh ‘aw’ zatna kician takin nei uh a, Tedim
pau tawh maan takin a kigelh thei kikeuh lo kammal - ‘Tawlawk’, ‘tawsawn’, ‘tawbo’ te
Hmar, Mizo, Kuki leh Paite laiah simkhialh theih het loh dingin kigelh thei hi : Hih bangin :
Tedim Mizo & Hmar Paite & Kuki
Tolawk / tawlawk Tawlâwk Tolawk
Tosawn / tawsawn Tawsâwn Tosawn
Tobo / Tawbo Tawbo Tobou
A tunga Tedim kammal thum (tawsawn, tawbo, tawlawk) i Zomipihte mah bangin i laiah
maan takin a kigelh theih nadingin ‘aw’ lawhtom pen a ciamtehna khat i bawl kisam hi. Tua hi
leh, ‘o’ leh ‘aw’ lawhtom zong kitel khial nawn lo ding hi. Gentehna in :
‘aw’ lawhtom Tedim pau Zolaiah maan takin kigelh thei
aw Tawlawk, tawsawn, tawbo
or åw Tåwlawk, tåwsawn, tåwbo.
or w Twlawk, twsawn, twbo.
Hih a tunga ‘aw’ ciamtehnate laka khatpeuh zang thei lehang, i pau teng i lai tawh gelh thei
khin ding hang a, Mizo, Kuki, Hmarte mah bangin i Zolai pen kumpi in a saantheih leh a zattak
hong suak ding hi.
TANGTHU TOM :
Min : Rev. Suan Khan Thang s/o Upa Gin Khaw Hau (L)
Pianna khua : Murlen, Champhai District, Mizoram
Siamsinna : B.A. : Guwahati University, Assam
B.D. : (U.B.S.) Senate of Serampore, India
M.T.S. : Virginia Theological Seminary, USA.
Azi : Sianu M. Hoihnu B. Th., B.A. (Hons). Manipur University.
A tate : Sianu Ching Sian Muan, B.Sc.(N), Mizoram University
Tg. Hau Khan Khup, B.A.(Hons), NEHU, Shillong.
A nasepte : Evangelist, Pastor, Editor : Lungdamna Aw & Laitai,
Executive Secretary : CBA, Manipur & ZBC, Mizoram
Mission & Youth Secy. : Chin Baptist Assn. HQ. New Lamka
State Secretary (Mizoram) : Indian Evangelical Mission (IEM)
Constitution draft : CBA & ZBC Constitution draftte laka khat hi.

No comments: