Sunday, September 18, 2011

JESU IN A KHANGNO LAI HONG PIA HI

(Lamka Khristian Tuailai Pawl Khoppi, Sept 4-7, 1986 Bungmual Khua-a tawp nitak sermon)
.
Lk 3:23 “Heli’ tapa Josef, Josef’ tapa Jesu in kum sawm thum a phak ciangin nasep a kipan hi”

Topa Jesu in mi honpi lakah nasep a hong pat dingin kum sawmthum hi. Tua in bang hong phawksak hiam cih leh, Jesuh in a khangno thahat lai hun nasep na’ngin zang hi cihna hi. Kum thum sungin a sep dingteng sem khinin, a gen dingteng zong gen khin hi. Cinate damsakin mi bang lote hehpihna tawh a lawng hi. A papi zawh leh a teek zawh, a vuai zawh cianga hong si pan phing cih bang hi lo hi. Ama pumpi thakiam zawh, a ha peuh a tok khin zo, a sam kang khin a, pulh gawp zo cih bang cianga singlamteh tungah hong si hi lo hi. Tangval thahat laitak, a thadim laitak mahin mihingte’ mawh sawp siang nadingin a nuntakna hong pia hi. Singlamteh tungah a kikhai laiin Topa Jesu pen a thahat lai, a khangmoi lai hi kei leh, tua zah gimna do zo loin si pah ding hi. Lai Siangtho siamte’n a gen ciangun Jesuh a hat laitak hi kei leh a singlamteh pua zo lo ding hi ci uh hi.

Getsemani huanah a mat khit ciangun Siampi liante kiangah paipihin zanhahpih uh hi. A zingsang khuavak tungin Herod kiang paipih uh a, Herod in nalamdang bawl ding bekin na kimawlpih sawm hi. Herod in bawlsiain puansan silhsak a, Pilat kiangah sawl hi. Pilat in a galkapte tawh Gabbatha munah bawlsiain sat uh a, ling lukhu khusak hi. Pilat in singlamteh a piakna mun panin a kikhaina mun dong sawm leh li vei kipuk hi, na ci uh hi. Bang zah vei kipuk hiam cih Lai Siangtho in a gen loh hangin gimna khempeuh a kipiak zawh ciangin a kikhai nading Singlamteh pua-a pai zo lai i cih ciangin a thahat lai hi ngel hi. Topa’n a khangno hun hoih laitak nang adingin hong pia hi.

Tu nitakin khangnote tungaa thugen i hih mah bangin khangnote’n i theih dinga kilawm, i zuih ding Lai Siangtho sungah mi tampi om hi. David bang a neu laia kipanin a pa tuucing ahi hi. A tuucin na munah tumging tawh la sa theiin, tua munte mahah la tampi a puak hi. Kumpi hong suah zawh ciangin a phuah, galtai laia a phuah cih bangin la tampi om hi. I phawk diak dinga i deih in bang hiam cih leh leh a tangval lai a kipanin Pasian tawh a kikhawl mi a hih thu hi. Tua mah bangin Josef kici zong a tangval laitak mahin a theih ngei loh gam Izipt gam na tung a, tua munah zong a kizang thei mahmah mi khatin na om hi. Daniel leh a lawmte tua bang mahin a khangno laiun zat theihin na om uh hi. Moses zong Izipt gam pilna khempeuh a sin zawh ciangin a tha neih khempeuh tawh Pasian mite makaiin na pang hi. Tua mah bangin Thuciam Thak sungah Timoti, Titu leh mi khangno tampi zat theih tampi na om uh hi. Tua hi a, tuni-in nang leh kei zong i hat laitak mahin i kipiak ding, ka thahat lai tak mahin bang ci leng Topa gam nasepnaah ka kizang thei ding hiam cih thu i ngaihsut ding thupi hi. Tua bang lungsim tawh pua kawmin tunitakin thu i ngaih ding i deih hi. Mission thu tua zah i gen khit zawh ciangin tuin i tha neihteng tawh bang sep sawm i hi hiam?

Tu nitakin khangnote in I theih ding kisam pha diak thu thum gen lehang ka ci hi. Khatna ah, Tu laitak na khangno hun pen mah na hoih penpen hun ahi hi. Na pumpi a hoih pen hun, na ngaihsutna a kicin pen hun tu laitak hi. Mite’n zong hong et nop hun, hong ngaih hun, pawlpi in hong deih hun, kumpite in hong deih hun, thupi hong kisak hun uh tuhun mah ahi hi. Tu zawh kum bang zah hiam ciangin kuamahpi in hong kinbawl nawn khol lo ding hi. Topa in zong hih hun tektek mah, na hoih penpen hun mahin hong deih hi. Satan in zong tua hun sung mah hong deih diak ding a, hong lim zat sawm mahmah ding hi. Tua a hih manin tua i khangno hun, i thahat laitak, I ngaihsutna zong a kicin laitak, tua hun nang zong a zang lai na hih manin a hampha na hi hi. Tua zaha hun manpha sungah na om laitak a hih manin tu hun pen na zat siam leh na mailam zong hong tang ding a, na zat khialh peuhmah leh mailam hun zong mial mahmah ding hi. Lawm leh gual leh mite tawh nop taka i kikholh theih hun zong tu hun bek mah hi. Sep leh bawl sep zawh na’ng tha leh ngal a hat hun, mualtung kah nuam leteh kah zawh hun, zanhak nuam lecin na hah zawh hun laitak pen tu hun bek mah hi. Ni dang ciangin tua bangte na hih zo nawn kei ding hi. Tua ahih manin tu ka thahat laitakin bang ci kizat ding ka hi hiam ci-a kingaihsut kisam hi. Pawlkhatte in a thahat laitakun nu leh pate dah nadingin peuhin na kizang kha uh hi. A sia lam sep ding a manlah mahmah bang phial uh hi. I gamtat a hoih kei leh kum nih, kum thum zawh ciangin second hand puan zuak tawh i kibang ding hi. Na hoihpen laitak, na manphatpen laitak tu hun zangkhial kei in. Na kizat khial leh zong hiam pha diak a, a hoih lam na sep leh zong na bun pha diak ding hi. Na pha zong tam semkhia zoin, a sia zong tam na sem kha diak ding hi. Mission 1986 i cih laitakin hih nang bang ci zat ding na sawm giugiau hiam?

Khangno lai, tangval lai cih ciangin laikhak bang hong tung ziahziah a, a khutlam a hoih phat khol loh hangin I lungkim mahmah lel hi. Ip sungah guang suk ziau, damdama lupna tungah tam veipi mah sim phapha. Lukham nuaiah koih suk, ihmut bang noptuam mahmah. Eima tum taka lungkim lua hi mai. Tua hun pen a manpha lua hi. Communist-te bang ci-in kipantah uh hiam i cih leh, “Khangmoi ahih laiun thuzawh un” kici uh hi. Red Communist hong khankhiat lain zong khang note na zang uh hi. Amau in bang ci uh hiam cih leh, “Khangnote sung ah vangliatna (power) om hi,” na ci uh hi. Gamvaihawmna a kilaih nadingin khangnote’ thahatna kizang a, galdo nadingin khangnote tha kizang hi. Tua ahih manin Pasian Gam in zong nang hong deih a, Mission nasepna in zong nang hong deih hi. Tu laitak hun pen Pasian in nang hong lim zat theih hun hi a, hong zat theih phat diak hun zong a hi hi cih I theih ding hi. Mikangte’n, “Kei kum sawm leh guk ka hi hi, acih ciangin “I am sweet sixteen” na ci se uh hi. Pak bang hi lecin na pak saan laitak, na gim namtui laitak, khuai in na zu hong bop nop laitak hun hi. Tua bang lian laitak mah Pasian nasep na’ngin zong na kilawm laitak, na hoih laitak mah ahi hi.

Tunai diakin Shillong a Pasian thugen mi khat in pulpit len kawmin hih bangin hong gen hi. “Kum sawm leh khat ka phak panin ka suakkik hi. Ka khangno hun sung khempeuh zong Topa gam adingin ka hih theih bangbangin ka kizang hi. Tuin ka tek ta hi. Ka thahat lai hun khempeuh Topa tungah ap khin ka hih manin tu’n kisuanlah nading ka nei kei hi,” ci hi. Tua bang mite in hat ni, zawm ni a neih hangun Topa adingin a kizang mi ahih manun lungkim uh hi. Nang na khangno lai hun kua adingin na zat sawm hiam? Ama sisan tawh hong tanpa adingin na kiphal ding hiam? Pammaih na kisa hiam? Tangval khat in a pa kiangah, “Pa, Pasian gam adingin kipiak ding pen hoih ka sa hi, ahi zongin tawmkhat hamzaw laiin tha tual zek leng hoih ka sa hi,” a ci hi. Ni khat ni-in a pa in sumbuk panin hai minsa hong puak hi. Tua hai min pen a khut tawh a mekmek leh a sunga teng tuisuak khin hi. Tuate a tawp khiat zawh ciangin puaksak kik leuleuin refrigerator sungah a koih hi. A tapa kiangah a pa in, “Hai min na duh hiam?” a cih leh, “Duh mah ing,” ci hi. “Refrigerator sungah om hi, na duh leh ne in,” a ci hi. Tua hai a nek sawm ciangin a sung hawmpi na hi a, a pa kiangah, “Bang ci na hai min cih a tang bek om hi lo maw?,” a cih leh a pa’n zong, “Nang zong na thahat laiteng Satan piak sawmin, a hoih loteng Jesuh piak sawm hi lo na maw?” na cih san hi. Hai min ne kha lo tangvalpa a lungkim loh mah bangin nang zong Pasian adingin kizang kei leteh na lungkim ding hiam?

Ka pilnate, ka siamnate, ka thahat lai hunte Satan adingin zang ning in, ka siatgawp zawh ciangin Pasian adingin kizang ning a ci pawl na hih zezen leh, na Topa lungkim ngel dingin na um hiam? Thugen minthang Spurgeon in , “Pasian adingin a tee (a na man nawn lo) pia kei in,” ci ngiat hi. Tua bang a khumteng tawpkhiat khitnasa, a kizang thei nawn lo a teeteng Topa gama dingin piak a sawm i hi hiam? Cik ciangin Topa tungah ki-ap sawm na hi hiam? Nupi na hih zawh,papi na hih zawh ciang peuha a ki-ap sawm pan na hi hiam? Nungak tangval laia kipia nuam lo, ki-ap ngam lote pen ta leh nau neih zawh ciangin zong na kipiak nop tuan ding upmawhhuai taktak lo hi. Tua hun ciangin na ki-ap phingsan a hi zongin Topa aa dingin na manphatna tam nawn peuhmah lo ding hi. Na manphat pen hun laia a ki-ap nuam lo nupi leh papi pen Pasian in zong santaak hong sa lai ding hiam? Pasian pen zuau tawh khem theih ding hi lo hi. Mi zattaak leh Pasian gam adinga minthangte nuntakna i et ciangin a khangno lai mahmah vivein na minthang zo uh hi. Khangno tam semsem, innkuan sung buai semsem ci lehang, cik ciangin tuate mission adingin paikhia peuhmah ding i hi hiam? “Topa leh a gam ading” cih la i saksak niloh pen cik ciangin taksuaksak ding i hi hiam?

A nihna ah, tua zah taka manpha na hih ciangin tuhun a thu khentatna na neih pen hong thupi diak hi. Tu huna na thu khentatna in mailam na nuntak sung na khom ding thu a hi hi. Tu nitaka “hi hen” na cih pen na khan tawntunga na kisik ding thu hi thei hi. Tu nitak maha “hi lo ding” na cih pen zong na khang khom ding thu mah suak thei hi. Ngaihsutna a hat mahmah khangno khat in thu khat peuhpeuh khentatna i neih pen thu neu lo hi. Nupi pai hih zawh cianga thu khentat khawng pen tua zah takin thupi zo nawn lo hi. Khangno i hih laia deih taka thu khentatna i neih pen manpha hi. Khangno tampi in tua bangin thu khentat khial kha a hih manun a khantawnun mai bing uh hi. 1978 kumin North East India, Evangelical Union Training Camp Aizawlah a kizat lain kei zong ka kihel thei hi. Numei khat in a testimony hih bang a gen hi. Amah pen a beisa hun laiin a cidam, a kizang thei mahmah nungak khat ahi hi. Ahi zongin ni khat thu khentatna a neih pen khial kha a hih manin tua-a kipan gimna a tuah thu hong gen hi. Tua in bang thu hiam cih leh, tangval khat in ngai a, tua tangvalpa in Lai Siangtho tawi kawmin hawh zel a hih ciangin Pasian thu a hahkat dingin ngaihsun hi. Tuapa pen sum nei khat zong na hi lai a hih manin a dot ciangin “Hi hen” na ci kha hi. A kiten nitak mahun a lawmpa in, “Lai Siangtho in ‘Numei lutang pen pasal hi’ ci a hih ciangin kei thuthu nong man kul ding hi. Nitak ciangin lawmte tawh zu dawn nuam ka hih ciangin zu va lei in ci-in hong sawl hi. Tua nitak pen ka gentheih kipatna hong suak pah lian hi,” a ci hi. Tua nu in a thu khentatna puahphat theih kik hi leh ut lua hi. Nungak kik thei hi leh bang zahin ut ding hiam! Na thu khentatna in na nuntak sungteng bek hi loin tawnung hell sung tun leh tawntung nopna vantung tun ding dong tawh kisai thei hi. Tua hi a, pai ding maw pai lo ding, gen ding maw gen lo ding cih thute lungngai detdeta thu i khen ding kisam hi. Pasian in a hong hehpih mana tu-a a nungak lai, a tangval lai zong na hi kha ding hi. Pasian in hong hehpih mana tu ni-a lapawlah hong ding a, ama hehpihna lampi zuia tu ni-a hih kikhopnaah hong kihel zong na hi ding hi. Nang sanga a ithuaizaw, eiteng sanga zong a thumangzaw hi napi a si khin mi tampi om ding hi. Tu ni-a hih bang hehpihna lian a hong piakna pen a man thu khenna na neih ding a hong deihsakna hang hi ding hi.

Athumna leh a nunungpen inah, hih bang khangno hun hoih, hun pha i neih laitak mahin i tup i sawmna ciangciang tun pah ding hi. Na thahat laitak mahin nek leh tak zong in. Sum leh pai, pilna siamna, tua bang vai khempeuh sep ding bawl ding na cih khempeuh sem pah in. Hih bang hun hoih na ngah laitak mahin na sawmna ciangciang tun sawm pah in. A kisam pha mahmah i kidot lai ding khat pen ngim leh sawm na nei hiam? Ngim leh tup nei mel lopi-a sang kahkah pong i hi hiam? Pilna zongte in zong B.A., M.A. cih vive hi loin pilna nam tuamtuam, a hiang tuamah i kah ding kisam hi. Sangkah pilna zongte in tun sawmna kung i neih ding kisam hi. Sang lah kah ngei lo, scholarship san ding ni cianga lah gual masapenah kigual zo bilbel, sang kah ni sunsun zong tutna gual masa lamah tu nuam lo a, siate muh loh na’ng tutphah gual nunung lam khawngah tu citciat i cihte in bang pilna zong taktak i kici hi ding hiam? Tua bang i hih manin lai pilna dikri a ngah tampite pen sepna piak taak lo tampi mah i om khin hi. Nasema zat theih loh dikri ngahsa (unemployable graduates) tampi om om khin zo hi. Tuni-in eite in tua bang bek mah tawh lungkim maw? Khuak hoih mahmah, lungtang hoih mahmah tawh tua bang ciang bek mah tum ding maw? Mite in, Pasian tungah, “Topa aw, na manpha tampi ka sep zawh nadingin ka khangno lai hun hong sauveisak in. Ka khangno lai ni hong zang siamsak in,” ci-in thu ngen uh hi. Eite in zong tua bangin thu i ngen ngam ding hiam cih kingaihsun ni.

Topa gam adingin tup leh sawm i nei hiam? I zi ding, i pasal ding bekbek mah a lunghimawh den pawl i hih khak leh gamla kitung zo lo ding hi. Pasian in i kituahpih ding hong hawisak lua mahmah ding hi. Lungkham luat masak ding hi lo hi. A masa ding na masasak lehang a zom dingin hong zui lel ding hi. Papi hih ngam sawm na hih leh tu-a ciang bek mah sawm ding maw? Mi inn sungah mo dinga lut ngam a sawm, mi tanu zi dinga la-a papi suah sawm taktak na hih leh tu-a na phatan ciang bek mah maw na lungkim sawm? Mailam nuntakna tawh kisai kalsuan ding na hih leh tua thu Topa tungah na ap nai hiam? Ka khangno lai hun, ka hat lai hun hih bangin zang nuam ing, hong huh in ci-in Topa na ko nai hiam? Tangval khat in, “Topa aw, na nasemte genthei lua ahih manin kumpi nasepna gina khat hong pia in, amaute ka huh nuam hi,” ci-in thu ka ngen hi ci-in hong gen ngei hi. Pawlkhatte leuleu in, “Topa aw, nangmah kong muanna tawh tua na ka sep sawm hi,” ci-in thu ngen uh hi. Tua banga Topa mah ko a, Topa mah donga thu ngen kawma a kalsuan mite mah Topa in zong thupha pia a hi ve. Tup leh ngim bangmah a nei se lote pen i khantoh loh mah ding hi. Tup leh ngim kician nei a, khauh taka kalsuante mah in ma hong telh hi. I gam sung, Lamka gam sungah sep ding, bawl ding hih zah taka tam a om laiin eite in tu ni donga sep ding, bawl ding ngim mel nei lopi maha om lailai ding i hi hiam?

I maiah kongkhak tampi a kihon laiin, Pasian gam nasep nadingah lam tampi hong kihon laiin hih ciang bek mahah khawl sawm na hi hiam? Tu nitak i thu gen hun sung mahmahin thu khentatna nei dingin kong ngen khol hi. Tu tunitaka lapawlah hong dingte pen tu zawh kum sawm main mo-a lut ding, mi tanu zia-a pi ding na hi khin uh hi. Tu zawh kum sawm sunga zi leh pasal nei lote pen “akul” kicite na hi pelmawh ding uh hi. A beisa hunah na nuntakna a zang khial kha khat na hi zongin tu nitak mahmahin Topa tungah ki-ap lecin ziakai lua nai lo hi. A beisa mawk bei kumte tawh mailam hun zong zang to lai ding ci na hi hiam, a hih kei leh na nuntakna hun a om laiteng manpha taka a hong zangsak thei Topa tungah pia lo ding na hiam? Topa Jesuh in a khangno hun hoih laitak hong pia hi. Missionaryte in amau hun manphapenpen hong pia uh hi. Eite in zong bang hangin pia ngam lo tuan ding i hi hiam?

Jim Elliot leh a lawmte in Lai Siangtho sang ah a kah lai-un “Topa aw, pilna siamna hong pia in, tua pilna siamna na gam adingin ka zang ding uh hi,” ci-in thu ngen uh hi. Lai Siangtho sang pan a tuah ciangun Aucus kici minamte kiangah Pasian sapna ngahin pai uh a, tua minamte in that uh hi. Kawlgam sunga missionary hong pai masapenpen Adoniram Judson in Lai Siangtho sang a kah laiin sakol an dinga kikhol buhtu lakah a lawmte tawh thu ngen hi. Tua panin a vekun mission pai dingin khentat uh a, a nuntakna uh zang khin uh hi. Tua banga college kah lai maha thungena ki-ap khangnote hangin Pasian in Kawlgam leh gamdang tampi nuntakna tangthu na kilamdangsak hi. Tu nitakin khangnote aw, tu-a na tutna mun pen Judson leh a lawmte tutna buhtu mah bangin Topa Pasian in hong zat sak thei hi. Tu ni-in Topa tungah ka khangno hun sau vei lo ding ahih manin ka nuntakna a hoih pen, a limcit pen hun kong pia nuam hi ci lo ding na hi uh hiam? Tu laitaka Zomi Baptist Convention ah numei laiat a sem Siamah Man Khan Niang in hong laikhak sung ah hih bangin ci hi, “Mi dangte a missionarite un inn hoih pipi, van hoih pipi na nusiat uh a, ahi zongin Zogam sung missionarite in amau luguh hawm hong nusiat uh hi,” ci hi. A hialna ah, “Lawm Pau aw, missionarite in amau luguh hong nusiat uh ahih manin Zomite’n Pasian na i sep dingzia pen luguh piak mah ding hi kha ding hi,” hong ci ngei hi.

Tua hong thu gen tawh kituakin Chin For Christ in One Century mission field ah 1985 kumin Tg Cin Khaw Thawn, Tungtuang khua mi April 17, 1985 ni-in Paletwa ah si hi. Tg Bual Cung, Thantlang khua mi October 30, 1985 ni-in Matupi gamah si a, Tg Vung Khan Kham, Tedim Khua mi January 20, 1986 ni-in Kanpatlet ah si hi. Amaute in a tangval hoih pen hun uh amau Honpa adingin na pia uh hi. Eite in nambat 4 zatui adingin pia ding maw, zu zuakte adingin piak sawm? A hong it mahmah i pianna, i suahna nu leh pa lungkham nadingin i khangno lai hun zang ding i hi hiam? I Zomipih khangno pawlkhat in Jesuh adingin a lutang uh na pia khin uh ahih leh eite in bang tungah i lungtang i pia ding hiam? Hih tawh kisaiin bang thu khentatna na nei hiam?
Galkaap hangsan Napoleon Bonaparte kici pen lau ngei lo hi ci-in kigen hi. Thakhatin kiphawng vat leh bang a ci peuhmah ding hiam cih theih nadingin galkap mangte tawh niangtui a dawn laitakin ama theih loh kalin mepi khat a lot vat uh leh, a theih kholsa galkap mangte in a niang uh buak suah khin a, tawm beek a kiging khol lo Nepoleon in tang loin a niangtui mah dawn hithiat lel hi kici hi. Thuciapteh mite in Napoleon a kah ni peuhpeuh pen midangte zong a kah uh phamawh ding hi ci uh hi. Bang thu tawh kisaiin Napoleon na kap ngei hiam i cih leh, a galkapte tawh Russia sim dingin kuan hi. Phalbi khuadamsan laitak tawh kituak citciat a hih manin kileh kik ding lungngai uh hi. A kik nading uh lampi-a lei khat Russiate’n na susia zo uh hi. Napoleon in,”Lei kisia khin ahih manin lei khuama zat ding galkap muanhuai hong kipia ding na om uh hiam?” a cih ciangin a deih zah val kipia uh hi. Tuate liangko tungah leizawl khung uh a, tua tungah sikpek phah uh a, tua tung tawnin galkap khempeuh lui gal kai uh hi kici hi. Tua tak ciangin Napoleon in, “Mi khempeuh galkai zo hi, ka galkap hangsante aw, hong paikhia ta un,” a ci hi. Ahih hangin galkapte khat beek pau lo, tang loin om uh hi. Napoleon in, “Kigalkai khin zo hi, galhangte aw, hong pai khia un,” a ci kik hi. Kuamah pau lo ham loin dai dide lai hi. Tua ciangin amah in zong bang hanga pau lo, taang lo-a hi ci om uh hi mawk hiam ci-in tui sunga ding gega a masapenpa a khut tawh a va lawn uh leh, vuk tui sungah ding ahih manun, a sisan uh na khal khin zo-in na si khin uh hi. Tua zaha a kipumpiakna uh a muh ciangin Napoleon kap hi ci-in kiciamteh hi. Tu ni-in Pasian nasepnaah zong tua banga a kipia ngam mi kisam hi. Pasian gam adingin khuama pang ding, Jesuh adingin galkap hangsan na hi ding hiam? Jesuh in nang tektek hong deih a, nang tektek hong sam hi. Ama khangno lai nuntakna a hong pia Jesuh adingin nang zong na nuntakna na pia ding hiam? Pasian adingin a hoih pen na piak kei leh nang zong Ama tung panin a hoihpen, amanphapen na ngah kei ding hi. Ahi zongin ahoih pen a piate tungah Topa in a zah tampiin thuh kik ding hong kamciam hi. Topa in nang hong sam hi, na dawng ding hiam? Topa in Ama thu i gente thupha hong piaksak ta hen. Amen.

No comments: