Wednesday, October 7, 2009

Pasal lam ten zong gen hen!

Pasal te genta ding maw?:

Pu Joy Thang Lian in 'pasal lamte i gen kha kei a, a fair kei' a cih manin kei zong ka thukimpih mah mah hi. Pasal te in pasal advantage ding bek i gen a, numei hong kum om kha vetlo ahih manin lah ahi ding mah a bang kasa dekdek hi. Hih bang thu kikup ciangin i numeite in a lungsim uh hong gen khia le uh deih huai mahmah hi. Tu in tua bang omlo ahih phot manin pasal teng mah kikum toto lai leeng hi lo diam.

Pu Joy in bel 'numei te in a pasal te uh amau lamah kai zo zaw hi', 'pasal te in a zi lam ah lutzaw zel hi' ciin pasalte hong cho phur a, tua manin pasal in namdang zi neih loh ding hoihzaw, numei in a neih leh phadawm ciin ngaihsut ding thu lunglut huaipi hong pho khia hi.

Ka laisim ka zawh ciang hong pahtawina in lai hong khak vangvanga, "Ka behpa na hi vele" hong ci, Pu Vumson, Zomi sung pan mi masa te lakah a kizahtak mahmah in hih bangin la na phuak hi:

1. (a). Se sen angkawi kangtui ta tawh;
Ngual toh lem a zawng ing e.
(I married a white woman, and
Shared my life harmoniously with white people)

(b). Ngual lai lenpui in nei ing e,
Tanbang kimpui te bang ze.
(I have them as friends, they are no different from us)

2. (a). Se sial ing e ngam kuam thuk pan,
Simzin zankhua bang hak nge.
(I spent sleepless nights, thinking in distant lands)

(b). Zangsi ta sen angkawi hi leng,
Phung toh lemh a zawng tu ze.
(Had I married a Sizang, I would have done better with my kind).
A zi neih tunga a phuah a hih ding up huai lo hi. Honeymoon zat kawm a a phuah hilo ding hi. A nuntakna a nunget kik theih ciang a ngaihsutna tampi om hi dinga, a lungleng lua a phuah hi dingin up huai hi. Khangthak te hong kamhilhna hi. "Kei hong eng kei un" a cihna in ka ngaihsun hi. La phuak ngamlo, ahih kei leh la phuak na pi mipi lak ah hong tangko lo zong tampi om dingin ka um hi. Tua te thudangin koih ni.

Kawlte tawh a kiteng te'n "Zing thawh tung pan kawlpau zak pah zezen zong" ci uh ci a Sia Pumza in hong gen pen amau India Zomi te sang tawmcik khat na advance zaw in khuapi Zangkong ah na tengpah uh a, tuate in kawlzi nei kha uh hi ding hi. India ah zong Delhi ah a teng kitam hiaihiai a, Vai zi nei zong ki om toto ta in up huai hi.

Ahi zongin a tuak masa Kawllam sanggamte in a nop loh dan, a khamhuai dan, a bil ap huai dan hong gen zo uh ahih manin a awkkha lo sunsun te pilvang ni cihna in ka ngaihsun hi.

Tu lai ciang ki khangto sak in 'kei thu thu ahi vele, kei nuntakna keima thu hi, kei personal choice or privacy or private life hi' ciin i changkangsak khak ding, pupa tangtawng kikamhilhna te i nawlkhin khak ding lauhuai ka sa hi. A hoihzaw ding ahih a, mimal, minam hoihna ding ahih nak leh personal life hi in hi kei leh i ki hilh ngam dingin ka tuat hi.

Namdang zi neih:
Kawl hiam, vai hiam, mikang, etc zi dingin Zomi pasalte in a neih leh a tungin hong zahtak mah in teh. Ahi zongin damdam in i minam sung hong thei deuhdeuh dinga, mimal thupi mah leh minam thupi nailo ahih manin a tawpna ah zite lam mah zui veve dingin ka um hi. Ahang - amau a civilization uh kum za tampi hi ta a, kho, kip mahmah ta uh hi. Ei a bel U Zauva cih bangin 'on the making' hi lai mawk hi.

Tua ahih manin zi dinga namdang lak pen Khasi zi neih tawh kibang hi. Numei lam ah sunglut veve mawk hi, i minam thupi zo nai taktak lo ahih manin. A tawpna lamah amah, a tate, a innkuan, a zite lamah kihei teitei ahih manin Zomi sungah nuamsa lo, maingallo, kisuanglah, aana gawp, a nuih peetpaat hang kua hiamte cih dan tak leh "nui leng lee ka lungthim nui lo ahi" cih bangin lungnuamlo (no joy in his heart, only smiles after smile...).

'I am proud to be Zomi' cih pong hang a Zomi hihna a om tuan kei a, a nuntakna ah a kilat tuan kei leh 'Ka piangthak hi' ci a, nitak sim a zukham kham tawh a kibang hi lel hi. 'Zomi pastor gamdanga omte Zogam ah hong ciah un' ci in amah Pastor hilopa lah ciah sawm tuanlo tawh kibang lel hi.

Tua ahih manin, kei zong ka muh dan ah, ka updan leh ka saan dan ah namdang zi dingin lak pen Zomi a thupi mahmah masiah pen a guallel zaw ah kipang veve ding hi. Degree bangzah i thuap a, thunget i hat mahmah a, i hauh venvan hangin a sumzaw, a lel zaw ah kipang lai veve dingin tuat ing. A theinailo, mi gen i zak nailoh hi nawnlo a, a tel mahmah te tetci/testimony kiza zo ahih ciangin hong kamhilhna uh thumangin zui leeng a hampha ding ei hi hang ciin ka ngaihsun hi.

Zomi a thupi mahmah, Zogam khawng i neih ciang bel mi'n zong hong zahtak ding omta dinga, tua ciang vahkhuai bangin pakzu namcin i kaikhawm zong kua'n hong guallel sak nawnlo ding hi. Tua mateng bel eiteng mah i kiten, i kilak, i kizop mah i lungnuam zaw lai phot leh kilawm sa ing.

Behlap lailai leeng:
A pil masa mangthang masa hi lo in, a pil masa minam tawisang masa hi leng thupi ding hi. Tuni a Zomi sungah milian, u lian, zahtak huai tampi i neihte a zi te uh amau tan a siamna pilna nei hi khin dingin ka um kei hi. Singtang nupi thil thel mahmah khawng zong a om ding um ing. Tua in i minam tawisang hi. Tua bang zi neipa pen Zomi te adingin GO MANPHA ahi hi. Numei mawlcik zong a pasal lian peuh leh thupi mahmah a kisimmawh thei tuanlo hi.

Tua bang mah in pasal Tarzan mahmah khat pen Zomi nungak pil khatin tenpih leh tuapa kisim mawh thei tuan lo hi. Pumkhat ahih man un. Lai Siangtho in hong gen hi.

Shillong ka nusiat kuan a University Campus ah Research Scholars te holimna khat pen - "Tulai Aizawl nungak te pilta. Laisiam uh ahih manin nidang bangin a pasalte uh simmawh cih om nawnlo hi. Pasal ahihna uh zahtak siamta uh hi. Christianity leh Education in minam lungsim picing sak ta hi. Officer te in pasal dingin ulian deih masa sese nawnlo uh hi. Nek leh dawn ah buai nawnlo uh ahih manin 'pasal' deih lel uh hi, kici hi.

Zomi khempeuh in tua lampi tot i kisin ding thupi mahmah ding hi.

Thukhupna:
Bangbang i gen zongin i minam Zomi a thupi masak phot phot kei leh zi hi in, pasal hita leh namdang i lak peuhmah leh i teek i huai kuan, itna i kisap penpen hun in a lungleng penpen dingte hi mawk hang.

(Kei muh dan leh ngaihsut dan hi.)


Hau Za Cin
Phuitong Liim
I kikup na uh, i numeite un namdang te pasal a vaneih di chih i hah gen mahmah ua, a pasal ten namdang numeite zi a neihdi/neihlouhdi thu i genkha mangkei ua, fair lou deuh hilou mo. Pasal ten namdang te iva neih chiangua, leng eileng a mangthang khat kihi mailou mo? Tata kianga "pute va veh ding" (hiaileng eipau in igeen diam chih hizomah) chih chianga namdang/tawndaan dang te omdana va kikheng ngaidi, amau' paua va pau ngaidi, a nek uh va neekpih ngaidi. Na peih tuan uahia? Huaikia leng hilou in, akua akua in i nu te lam (pute' lam) i ngaina zaw ua, that means, namdang te zii in vanei le ei a mangthang hilel di. I numeiten namdangte neile uchu, a innkuan ua a nute lam ngaina zo di ua, amau eimi te laka hongtel zodi uh hilou mo? Huaiziaka pasal ten eimi mah i neihzawk uh hoih kasa, numeiten chu awl awl in a pasal te uh a thuzoh di ua, pasal te chu awl awl a zi te thuzoh sa a omding lah hilel ahihchia...
Huailou Rev Pumza in ahon gelh a, kawlte toh kiteengkha ten agen uh achih kha, dik lodin ka gingta. Keile Kerala lama kava kailaai in, i lup dek chianga pau i zaak nanung pen vaaipau, i khanloh phet a inngei a mipau i zaak leng vaaipau hi borbor pah mai. Khanloh phet chianga eipau zaak pah kiaukiau kaankaan a nuam a om diam?
Banah, Ngaih Anglai movie a la, "...ngaih aw nangleh Tou Jesu ka nunna a hong om chiang.." chih la ana ngai le uchin, hiai in a gen kha mahmah in ka thei.
"Singdang vontawi' sakmel a lawm zong, Zo tawi lianu' sakmel mah lawmzaw ee, Singtawi lianu' tongdam a neem zong, Zo tawi lianu' tongdam mah neem zawlaai
Singtawi tangpal nii bang a lun zong, Zo tawi tangpal chibang kong teel zaw ee, Singtawi tangpal vaa bang apil zong, Zo suan tangpal haaibang hong ngak inge
Ngaih aw, nangleh Tou Jesu ka nunna a hong om chiang, sapna bangmah a om nawnkei, ngaih aw nangleh keileh Jesu machiang suan khawm peuhleng, lungdeih teng lli bang kiching ta"
Kipak ei,
Hon gelh zeel uau,
- Joy Thanglian, Delhi

No comments: