Tuesday, July 7, 2009

Zomi Nam Ni hong tung kik takpi ta!

Mikangte do zolo i hih manin a ukna nuai vuah hong koih uh a; i hoih ding, i khantoh ding a deih hi hetlo in, eima hoihna leh eima neihsa teng a iplah man bek un amau khutnuai ah hong uk sawn dingin Hausa bawltawm in hong ukcip uh hi. Ut in ut ta kei leng i nialzo kei hi. Tua manin Zomi te Mikang khutnuai ah 'ukcip' in ki om a, Zomi leh Zomi kivaihawm diamdiam lai, 'Kim citciat lu bawk kiguan' hi nawnlo in, a gualzo zawzaw thuneihna hita hi (Mikang versus Zomi). Tua manin Zomi deihtel, Zomi hoihsakpih, Zomi phasakpih na tawh a vaihawm ding a kikoih hilo in, Mikangte i lelh mana hong ukcipna uh koltanna pan Zomi te in suahtak ding a lunggulh pah uh pen February 20, 1947 in hong tangtung takpi hi cih i theiciat hi. Mikangte in Zomite hong ukcip dan uh pen - makai, ukpi, hausa, vaihawm, thusa, etc. khatzong i deih, hoih i sak, pil i sak hong zangsak lo in amau phuahtawm uh tawh vai hong hawmkhum gawp uh hi. Cikmah a kimu ngeilo Mikang kumpi leh Zomi te kikal ah kihona bangmah omlo in amau hoihsak bang un pheeng gamtat uh a, mawk vaihawm in, Zomi te hong dong lo uh hi. I suahtakna hong suam uh hi. Freedom was snatch from the hands of the Zomi by the foreign invaders. I suahtakna hong laksak in amau adinga a meet thei penpen dingin vaihawmna hong khekto uh a, London pek pan a khut hong zan uh hi. Tua ukcipna, tua thong tanna, koltanna, oppression, pan suahtakna dingin Zomi te in amau holimna leh lungsim vuah ngaihsun den mah le uh 'a hathat lalna gam' (might is right) cih tawh HEHPIHNA OMLO a vaihawm hun ahih manin Zomi te lunggulh bang hong tungpah theilo a, ut in utta kei leh, deih in deihta kei leh Kumpinu Kumpi lukhu nuaiah i kun kun mai kul phot hi. Tua Kumpinu lukhu a tawi dingin teeltuam nei uh a, Zomi te husam phialphial den hi. Leitung galpi 2na, Japan Gal ci a i ciamteh ziau pen hun hong tun ciang Kumpinu Lukhu zong kiling in Zomi te bek hilo, India gam, Kawl gam, Pakistan gam cihte natawm a hut zawh nawnloh uh, a Kumpinu Lukhu mahmah zong a hut zawh loh phial phial tak uh ciangin Zomi te adingin HUNPHA khat hong kihong in, EI leh EI kivaihawm theihna, Zomi te deih bang gen theihna, Zomi te ut banga kivaihawm theihna Chance khat i ngah a, tua hang bekbek in, tuni a ZOMI NAM NI ci a Zolai simbu ah: "F = February 20 ni, Zomi Nam Ni hi" i cih damdam pen hong piang hi pan hi. A taktak in Zomi te kua mah in hong ukcip ngeilo a, Zomi leh Zomi zong kiukcip ngeilo in, a suakta tawntung minam hi a, a tamzaw deihna banga vai a hawm den, Democratic Principle a zangden minam i hi hi (Mikangte om sung cih loh). Tua manin limtak ngaihsun leng, JAPAN te tungah Zomi te lungdam huai hilo hiam ka ci hi. Ahang pen amau Kumpinu tawh gal kido lo in, a mual a guam ah kidelh lo hile uh Mikangte in Zomi te hong nusia nailo dinga, a khut hat uh tawh London pan hong ukcip lai ding uh hi. Tua ukcipna pan hong suakta sak pen Japan tangval hangsan leh galhang te hilo hiam? Zomi te in "Ei leh Ei kivaihawm ta ni" ci a Mikangte ciahzawh cianga khut liik a thukim laitak un khutliik ngamlo zong na omlai veve hih tuak hi. Kuate ahi tam? Zomi te zong Mikangte in hong 'brainwash' man dektak cihna hi mai thei hi. Tuni in khutlaam kik leng Zomi bangzah in Mikangte ukcipna pan suahtak ut in i thukim tam? A khutlaam ngamlo i omlai tam? Gandhi in, "Suahtakna dingin thagum kisam masa sese lo a, ahi zongin mi in thagum ka zat loh manin meidawi hi hong cih ding uh leh bel a zang masa pen ka hi ding hi" ci hi. Zomi te in thagum zanglo in Mikang te ukcipna deihlo in khutlaam in thukim ziau uh a, India in zong thagum zanglo in India gam India mite ading hi cih tangkona tawh suahtakna ngah uh hi. Zomi te'n suahtakna i ngah pen ukcip i hihna pan hi a, tuni in a kum 60na hita kici hi. Kum 60 a suakta ta hilo in, mikangte ukcipna pan i suahtak zawh kum 60 hita a, mikangte ukcip a i omma in kum bangzah ki suakta hiam cih kithei lo hi. 1894 pan 1947 tan mikang kumpi in hong ukcip ahih leh tua ma leh tua zawh Zomi te suahtak hun sung pen sawt mahmah hi. Minam lian i hi a, tomvei Mikang kumpi ukcip in i omkha cihna hi. Mikang kumpi ukcip a om pen a zumhuai hi zenzenlo a, Zomi sanga minam tamzaw leh tenna gam lianpipi neite zong tua hun lai in Mikang kumpi in na ukcip veve hi. Tua manin a zumhuai hilo a, Zothau in Mikangthau (Rifle) a lelh pak hangin a lamdang hi zenzen lo hi. Tuni a i zat sawm uh February 20 ni, Zomi Nam Ni pen a taktak in Kawlgam a om Zomi te leh Laimi te, kumpi in a vekpi a Chin ci a aciamteh, mualtunga teeng khawmteng suahtak ni a, India gama om, USA a om, leh leitung mun tuamtuam a om (tua hunlai in) Zomi te tawh kisai kha vetlo hi. Ahang pen amau zong a tenna gam ciat vuah ukcipna na thuak tek uh a, tua pan na suakta ciat uh hi. Ahi zongin amau suahtakni February 20 ni hi kimlo hi. Mizogam ah Zomi Nam Ni kinei lo hi. Ahi zongin minam khat i hihna ah, tuunsung khat piang, sul khat kual i hihna ah i mipih a tamzawte lungdamna ah i lungdam khop ding a thupi penpen hi. Lamka ah Zomi khempeuh in Zomi Nam Ni a kizat taktak pen sawt tuak nailo hihtuak hi. Kawlgam a om Zomi te in hong mawhsak thei lo ding hi. Mizogam ah Zomi te in Zomi Nam Ni kiciantak in kizang kin ken lo maithei hi, mawhsak khit theih tuanloh hi. Ahang pen Zomi khempeuh adingin (i omna gam a kilamdan mah bangin) a thupina (significance) kibanglo hi mai thei hi. Bangbang ahi zongin Zomi Nam Ni in Zomi te minam khat ihihna, Minam khat banga kal i suan khop theihna, Minam khat banga mite in hong theihna ahih naak leh 'kei tawh kisai kha kei, ko thei kha kei ung' cilo in, ZOMI I HI ciin ZOMI NAM NI zangkhawm diamdiam leng a thupina, a manphatna lian semsem dingin ka ummawh hi. A taktak in a min zong Zomi Nam Ni (ZOMI NATIONAL DAY) ciin kumpi ah i ciamteh sak ding kisam lai hi ven!Who will bell the cat?Zomi Nam Ni zat nuam!!
Hau Za CinPhuitong Liim

~ Zomi khat in nisim athawh tungphet lianin Pasian pahtawi masa hamtang denleh.~ Zomi khat a dingin nisim in Pasian lunggulh hamtang denleh.~ Zomi khat in Pasian phatna la tomno( a little song ) sa/ngai hamtang leh.~ Zomi khat in nisim in a bawlkhat mawh/khialh na te Topa kiang ap/pulak khia hamtang dending hoih hi.~ Zomi khat in nisim in Pasian tung ah, lungdam ko hamtang leh.~Zomi khat in nisim in Pasian gam a tangzai tektek nading, na khat peuhmah semkhia hamtangleh.~ Zomi khat kamsungpan nisim in kammal manpah khat peuhmah luangkhia hamtang leh.~ Zomi khatin nisim in gamtat, lu-hek a hoih khatta lakkhia hamtang theileh.~ Zomi khatin nisim in lai manpha khat peuhmah sim hamtang theileh.~ Zomi khatin nisim in thu leh la khat peuhmah gel hamtang theileh.~ Zomi khatin nisim in Pilna siamna themcilik khatbek ahi zongin ngahthei hamtangleh.~ Zomi khatin ni simin pilna siamna khatpeuh mah zekkhia hamtang theileh.~ Zomi khatin nisim in Zogam leh Zomi ading nasep khat peuhmah semkhia hamtang theileh.~ Zomi khatin nisim in Gam it na la dawngkhat peuhmah hong/ngai hamtangleh.~ Zomi khatin nisim in ahoih, a paktathuai lim khat teitei en hamtang leh.~ Zomi khat in neihsa lamsa, sum leh paai, pilna siamna anei kei phialzong in thuciin thutang, thu manpha thugil nono ( Significant Knowledge ) khat peuhmah thei hamtang leh.~ Zomi khatin Zomi a hihna thu tuibuk muamtam bek ahi phial zonginlungngai theileh.~ Zomi khatin Zo mel a puak sangin, Zo lungsim pua hamtang denzawleh.

thaw thawn

No comments: