Wednesday, June 24, 2009

Common Good and Civil rights

'Tawsawn' cih pen 'dictate' cih hilo ding in um ing. 'support', 'encourage' cihna hi zaw hi. Kipanpih, kihuh, i hih lah i sep lahte kihuh cihna hi zaw in thei ing. Sep khawmna, pankhawmna, team work, a kigenna hi zaw hilo hia, kei theih dan tua dan hi. Mikim hoihna ding leh mimal hoihna ding cih na gen (common good vs. individual rights) cih pen kei ngaihsutna tawm khat hong kum nuam ing. Zomi te pen pupa khang pan a kipawlkhawm te hi hang. Gentehna khat gen leeng. Zi leh ta kila ding hi leh zong nu leh pa deihna kizui in, tangpeek cih bang omlo a, a kiten khit ciang zong a zi neipa bek in nei hilo in, a innkuan bup, a beh leh phung, a meltheih khempeuh in thu nei lailaiin, amau nupa thu bek tawh gamta lo hi. Innkuan sungah mi khat in kumpi nasem in, galkap tum in, sum leh pai nei in sem khia zo leh amah leh a zi leh ta bek in nopsak pih in a innkuan, a meltheih kaan lo hi. Tua manin Zomi khangthu ah mimal thupina tamlo a, mimal kithupi sak masa lo a, avekin kihuamsak tangtang hi. Khuasungah mi gina lo khat omin hi leh khuazang bup in thuhilh in kamhilh uh a, mi khempeuh in mi khempeuh kihta hi. Tua pen kua mah tangtat theilo, kuamah in, "kei thu thu hi" ci theilo minam hi hang cih a kilatna hi. Tuate theihsa vive hi. I Thulu ah lut kik leeng: Zomi te khangthu ah mikhat in ama aituam in gamta theilo a, mi tamzaw phattuamna dingin a gamtat kisam hi cih hi. Tua manin hih laia laiat pa in zong tua lungsim nei hi in ka um hi. A lai at panpih ing, panpih keng ka cihna hilo in, i nuntak dan a ki lamdanna ka gen sawm hi. Zomi pawlkhat in i minam bup phattuamna ding a ngaihsut laitak in pawlkhat in mimal phattuamna ding kingaihsun ta hi cih hong phawk sak hi. US pen personal right, individual rights, a thupi sak mahmah gam hi a, a ut leh a guaktangin vak leh zong a nu leh pa in zong bangmah gen theilo hi kici hi (ken mu nai keng, ka zak thu hi). Ahi zongin Zomi khat tua bangin hong gamta leh a innkuan bek thamlo a beh a phung, a khuapih a tui pih leh a minam mahmah in zong kithu hilh nuam lai dinga, - innkuan, beh leh phung, khua leh tui leh minam minsia sak ci ding uh hi. Zomi te sungah lungsim thak hong lut ta a, tua pen Individualism (mimal bek kingaihsutna) ahi hi. Tua pen i pom pak diam, society mah in i om lai diam cih kumlui in zong lai pawlkhat ka at kha hi. Zogam leh Zomi te tenna mun te ah Zomi khat in gualzawhna nei ei cih a zak bektak un lungdam a khukdin a lungdam thu ko a om laitak in kei mimal hamphatna ding om kei lua ciin a biakinn kaai pihpa/nu nangawn a lungdampih sawm lo om ding hi cih hong phawk sak hi. Individualism pen i pom pak diam, kipawlkhawm, sem khawm, kikhual, kihuh mah in i nungta zaw diam - Zomi aw?Individualism i pom leh bel sihna ah zong ei mah i kingaihsut ding, nopna ah zong ei bek mah i ki ngaihsut ding, kuamah kiang pan pahtawina, huhna, panpihna, seppihna kilam en theilo hi. Sum tawh i lei kisam ta ding cihna hi. Zomi te in tua bang i hi thei ta hiam cih ngaihsun kawmkawm ni. PS: Thu kidong te pen mimala kimaingap a kihona zong hi kha in um ing. Tua thu hanga ka phawk khak thu leh Zomi te lungsim hong kikhek tohtoh dan a gen pak ka hi hi. Hau Za CinPhuitong Liim

No comments: