Wednesday, June 24, 2009

Biakna in hong khen hang,Minam in hong gawm

Biakna in hong khen hang, Minam in hong gawm hi.By Tual Khan Suan (Suanpi)I biakna (religion) leh upna ( beliefs) hang in Zomi te sungah kikhenna piang hi, cileng mi tampi te in nial ut in i san theih loh hang mun tampi ah a manna i mu thei hi. Zomi te in a nungta Pasian biakna (Christianity) i up ma hun ( 1899 kum malam hun) in dawi leh kau, pusha pasha leh sing bul suang bul peuh bia in i om hi. Tua bang ngeina biakna (traditional beliefs) sungah Zomi te khat leh khat ki-it uh a, unau sanggam, beh leh phung leh khua khat tui khat ki thu tuak in thu khat in luang khawm diamdiam thei uh hi. A thu tang pek leh lam tuam sat om se lo uh a , thusia thupha ah vaihawm khawm liailiai minam i hihi. A nungta Pasian biakna ah upna a neih loh uh hangin gamtat zia, thupha bawl zia, leh itna neihna zia te a kipan nu leh pa zahtakna ding zia te ah citak mahmah uh hi.I Zogam ah a nungta Pasian biakna thu (Christianity) hong tun ciangin Zomi te in a mau ngeina biakna (traditional beliefs) sangin hoihzaw sa uh a, leh sang thei zaw uh a hih teh mi pawlkhat in Pasian thu sangin pupa biakna nusia uh a, Pasian bia uh hi. Tua bangin Pasian thu um/ zui mi pawlkhat hong om ciangin pupa biakna bia Zomi te leh Pasian bia Zomi te kikal ah buaina piang in biakna hang bek tawh laigui zom Unau khat zong kimel mak/ gal leh sa in ki nei uh a, nopna dahna ah ki kawm nawnlo in khua khat ah tui nak khat nekhawm thei nawnlo uh hi. Hih pen Zomi te sugnah laigui zom Unau khat leh minam khat sungah biakna hang tawh kikhenna masa pen a suak hi. A hizongin dawi leh kau biakna, pusha pasha biakna pan in a nungta Pasian biakna hang a kikhenna a hih manin a manpha kikhenna i ci thei hi.A nungta Pasian biakna (Christianity) bek i Zogam hong thu hi lo a, biakna dangte a hi Muslim, Buddhism, leh a tuamtuam zong hong tung thuah lai hi. Biakna a tuam mah bangin a biak Pasian leh a thu luanzia kibang lo tek a hih manin khat leh khat tui bangin luang khawm thei lo hi. A hoihna a om tek bangin Zomi te in zong tua biakna te kan cian tek uh a, a mau santheih leh a lungkimna pen uh sangin bia tek uh hi. Pawl khat in Muslim, pawl khat in Buddhism cih bangin biakna khat pan biakna dang khat ah tai tek uhhi. Thu guipi leh paizia kibang lo a hih manin tua biakna tuamtuam te bia Zomi te zong khat leh khat thu kituak thei nawnlo in tuam tat tek hong kul ta hi. I up thu kibanglo a hih manin hih kikhenna pen a siangtho kikhenna i ci thei hi. Hih kikhenna pen Zomi te sungah biakna hang tawh kikhenna nihna a hihi.A nungta Pasian biakna ( Christianity) , Muslim leh Buddhism biakna te hang tawh Zomi te kikhenna pen i up Pa kibang lo a hih manin a san theih kikhenna a hihi. Tua biakna te sung pan in i Zogam ah Christianity pen thahat pen a, tua biakna zui mi zong a tam pen hi pah hi. Zomi te pen thu leh la khat peuh a thu cilgil in “ gul hik cil geh a en” minam te i hih manin Christianity zong kantel in i zong hi. Tua bangin thu leh la kan in i sittel zawh teh a kilawm leh a kilawmlo thu tampi mu khia in 1970 kum kim pawl a kipan in a nungta Pasian bia Zomi te sungah kikhenna hong piang leuleu hi. Hih pen Zomi te sungah biakna hang tawh kikhenna thumna i ci thei hi. Christianity pen itna bul phuh a nungta Pasian biakna hi a, tua biakna bia Zomi te in an kuang khat um khawm thei nawnlo zah dongin ki-itna neilo in kikhenna piang a hih manin a dah huai mahmah kikhenna a hihi.Bang zahtak in Zomi te sungah biakna hang tawh kikhenna a om zongin a ki nusia theilo leh a kipai khia thei hetlo thu khat in minam hihna a hihi. Bang biakna bia in thu zui in i om zongin i minam (Zomi) hihna pen bei thei lo leh biakna kibanglo a bia i u leh nau te zong Zomi hihna pan a kihawl khia thei lo thu a hihi. Biakna kibat loh hangin minam tuam i suak thei kei a, zong i suak ngei kei ding hi. Biakna a kibat loh hangin i minam a kibang a hihi. A kikek sia sa biakna pen gawm tuah kik ding hamsa mahmah ding a, zong a piang theilo ding thu a hihi. Tua hi a, Zomi te kigawm kikna ding pen lampi khat bek om hi. Tua pen minam ( Zomi) hihna bek tawh na sem in i kigawm kik thei ding hi. A kibang lo thu genin in kigawm kik ding sangin i kibatna thu gen in kigawm kik ding a baih zaw hi. Tua in minam ( Zomi) hihna a hihi. I biakna hang tawh i ki khen hangin i minam (Zomi) hihna sungah i kibang lai a i kigawm thei hi. May 30,2007

No comments: