Thursday, November 4, 2010

PUPATE SAHAWM DAN

LAWKI IH PU IH PATE SANGGAM ZONNA AHI SAHAWMDAN.

Nopna-Dahna sungah thukhun ngeina zui-in ki-uapin nakhempeuh kiseem hi. Tua thukhun kantanin khengval leh kideihlo hi. Kisam leh zong kideihlo hi. Sanggam abul-adawn kiguang dimdiam hi. Tua zui-in sa hawm uh hi. Aphei tang ding, a liang tang ding, angawng tang ding, cih bangin min gotsa-in nei uh hi. Piakding kilawm khatzong nusia lo uh hi. Sialcingte nangawn sialneel, ci-in atawkuam teng pia uh hi.

Tua tawh kizui-in ama tanhdingaa kisehna mun lian a kipiak keileh bang hang hiam, kapanmun hong kheel hiam, kei hong manuam uh hiding hiam, hong khelbawl hiam, ci-in sittel pah tiuteu hi. Amau dinmun tawh kisai satahn bektawh lungkimse uh hi. Avaal deihlo hi. A hemzawkleh zong lungkimlo uh hi. Thumaan mahmah, cihtak mahmah uh hi.

Amau tanhding sa a piak ciangin, ne pahpah lo-in sittel masa uh hi. A kilawmlo a om ciangin nolhkik uh hi. Tua ahih ciangin Zuhawm-sahawm kidop kul hi. Sasem siam kicial hi. Apazaw-asahzaw cih omsak lo hi. A temha sawipaisak lo hi. Sa semhun ciangin Bangkuapipa leh a tei zawdeuhte in sakuang-umin encik ciat uh hi. Paubanglo dingin hanciam uh hi. Saluang munkhatzong mawkvallo dingin kiseh hi.

Sahawmdan pen hunkhat leh hunkhat munkhat leh munkhat kibanglo hi. Nopna sahawm leh Dahna sahawm kibanglo hi. Mo-sagawh leh thudangte kibang lo hi. Lawm-an neekna-ah Sanggamsa kipia lo hi. Ahih hangin a thusiamte in, Tuibuhsa ci-in Tanupi Tuitaak leh Tanu nihna ahi Sawlla a iikbup hawmsak hi. Bang hang hiam, cihleh Tanute pen kitaang'sapna khempeuhah gamtaang ahihman ahi hi.

Mo-sagawh Sakuangkhen.
Aphei-meibaang.
A iiktawn.
Alianggel [alianggalkah] .
Akha phalkhat.
Anungzuui phalkhat.
Adeekguh phalkhat.
Agilpi phalkhat.
Abil langkhat.
Angoi kawnkhat.
Asin sehthumsuah sehkhat.

Mokhate sahawm.
Thalloh or Sanggamkhatna. ......... Atel leh a sungkua namkim.
Sunghpipa... ......... ......... ......... ......Atel sungnung leh sungkua namkim.
Tanupi or Tuitaak, or.......... ......... A iik leh a sungkua namkim.
Tanu-nauzaw or Sawlla...... ......... Aphuuk leh a sungkua namkim.
Zinkhak, or Sanggam nihna....... ..Azungzui leh a sungkua namkim.
Vok ahihleh sungkua namkim kipia lo hi. Angoi tumkhat ta kizuisak bek hi.

Mopite Sahawmdan.
Innteek..... ......... ......... ......... ......... .Aliangbit leh sungkua namkim.
Thalloh..... ......... ......... ......... ......... .Atel leh sungkua namkim.
Sunghpi..... ......... ......... ......... ......... Atel sungnung leh sungkua namkim.
Tanupi...... ......... ......... ......... ......... .A-iik leh sungkua namkim.
Tanu nihna ............ ......... ......... .....Aphuuk leh sungkua namkim.
Vok ahih leh angoi tumkhat tek.

HIHNEI KICI GAAL LEH SA-AIHNA SAHAWM NGEINA.

Hihneihna.
Ko kiangah sahawmdan namnih om hi. Teizaangtat leh Saizaangtat kici hi. Ko pen Teizaangtat zang kahihman un, namnihin kong gelh hi. Ahizongin nakpi-in kilamdang lua lo hi.

Gaal-aihna.
Thalloh or Sanggam khatna.....Aphei tumbul.[abultong] .
Zinkhak or Sanggam nihna......Aliang khat.
Tuitaak, Tanupi...... ......... ......... Anaak tangli.
Sawlla, Tanu nihna ............ ......Anaak tangthum.
Sunghpi in... ....... ......... ......... ......... ....Angawngsa
Pu nihna ............ ......... ......... ....Ameizui.
Vaksa in aliang leh a iiksa kipia hi.

Sa-aihna.
Thalloh, Sanggam khatna...... ...Apheitumbul.
Zinkhak, Sanggam nihna....... ...Aliang khat.
Tuitaak, Tanupi...... ......... ......... Nak tangli.
Sawlla, Tanu nihna ............ ......Nak tangthum.
Sunghpi..... ......... ......... ......... ......... ....Angawngsa.
Pu nihna....... ......... ......... ......... .Azungzui, ameizui.
Nuphal...... ......... ......... ......... .....Anaak' tangnih.
Vakte pen a liang leh a iik kipai hi.

Gaal leh Sa thuah thei a, gan pumnih mah kigo hi. Gaalvakte in, Gaal-aihna saliang saang uh hi. Savakhte in sa-aihna saliang saang uh hi.

1.Ton-zupinung Sahawmdan tuamtuam.
Thalloh, Sanggam khatna...... Aphei khat.
Zinkhak, Sanggamnihna. .......Aliang khat.
Behsabawl, ............ ......... ......Aliang tumbul.
Sunghpi..... ......... ......... ......... .A awmlang.(naaktang- 9 bang kipia hi.)
Pute........ ......... ......... ......... ....Ameizui tumnih suahin tumkhat kipia.
Tuitaak, Tanupi...... ......... ......Amaugawh saluangkhat tutphah hi. Sialvun
namkhat cingding zikkhat kipia hi.
Sawlla, Tanu nihna....... ......... Sagualgawh pen innteek pialo-in amau tutphah hi.
Tulpi....... ......... ......... ......... ....Azangsa phalkhat leh a pheisa baksagih kipia hi.
Zawl ............ ......... ......... ........Sialngaw ng kipia hi.
Songte,..... ......... ......... ......... ...Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.
Lawigawhsa.. ......... ......... .......Pusa thoihna bangin kihawm hi.
Lawigawh voknusa..... ......... ..Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site
kipia hi.
2. Ton sahawmdan.
Thallohpa... ......... ......... ..Apheibit.
Zinkhakpa... ......... ......... .Aliangbit.
Behsabawl... ......... ......... A zaangsa ngah.
Sunghpipa... ......... ......... .A awmlang nakguh tangkua bang.
Tanupi...... ......... ......... ....Aphei tumbul. Ama gawh saluangbup tutphah.
Tanu nihna....... ......... .....Aliangtong. Sagualgawh tutphah.
Zawl ............ ......... ......... A ngawng pua.
Pu.......... ......... ......... ......Ameizui.



Pusa or innsungpi thoih sahawmdan.
1. Sahawmdan.
Bangkuapi, Thallohpa... .....A liang.
Zinkhak ............ ......... ........Apheibul .
Tulpipa..... ......... ......... ........Aliangkh at, ahuaikhat, akhanuai.
Sabawl...... ......... ......... ........Azungzui .
Sunghpi..... ......... ......... .......Abultong.
Pu in.......... ......... ......... .......Ameizui.
Tanupi leh Anauzaw..... .....Tanu ten malli ngah uh hi.
Adeekguh, azungzui, a-iikmuk
anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.
Tanu thumna...... ......... .......Aciangkan g, azungzui,aphukka, apheisa bakkhat.
Tanu lina........ ......... ......... ..Aciangkang, azungzui, a-iik tumkhat, apheisa bakkhat.
Nuphal ............ ......... ......... .Azungzui khat.
Sanggam dawnlam ten apheisa semin hawm hi.

2. Sahawmdan.
Sunghpi..... ......... ......... ........Angawngt an.
Pu.......... ......... ......... ......... ...Ameizui
Beh khatna...... ......... ......... ..Aliang khat.
Beh nihna in ............ ......... ..Abultong.
Beh thumna...... ......... ......... .Azangsa nakguh-3baang.
Beh lina........ ......... ......... .....Azaangsa nakguh 2baang.
Tanupi...... ......... ......... ......... Anaak tangli baang.Akha phalkhat.
Tanu nihna....... ......... ......... .Anaak tangthum baang.
Tanu thumna in ............ ......Anaak tangnih baang.
Nuphal ............ ......... ......... .Anaak tangnihbaang.
Tulpipa ............ ......... ......... .Aliangbit khat. Akha phalkhat.

3.Sahawmdan.
Tulpipa..... .......apheibul.
Thallohpa... ......a-iiktawn leh aliangbit.akhanuai phalkhat.
Zinkhak..... .......aliangton g.
Sungpi...... ......... abultong.
Pu(Taangpu). ....ameizui
Tanupi leh Tanu nauzaw...A deekguh, azungzui, a-iiktawn khat, aliangsa
Tanu thumna leh Lina.......A ciangkang, azungzui, a-iiktawn,aliangsa bakkhat.
Tanu ngana....... ......... ........Azungzui , a-iik tumkhat,aliangsa bakkhat.

Sihna Hanken Sahawmdan.
1. Sahawmdan
Tuitaak, or Tanupi
Aphei, anaakguh tangkhat, vakhupeu[ asialin kipia] Anaaktangnih baang, apheisa bakkhat, angawngsa bakkhat, ahuaisa bakkhat, aliangsa bakkhat, asin, agilpi, agilkha,atuap a-ekthup, innlakte siguina aphuukka leh akopsam savaal tuamtuam kipialai hi.

Sawlla or Tanu nauzaw.
Aliang khat pia hi. Adangte Tanupi tawh kibangsak hi.

Tanupi leh Tanu nauzaw in amau saante hawmkik uh hi. Apheisa khennih suah a, ama Thallohpa leh a Tanupi hawmsak hi. Anaakbul nihsuah a, tanu nauzaw pia hi.

Thalloh leh Sunghpi.
Anaak' nih, apheisa,aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-eekthup, a-iik leh agilkha pia hi. Innlak guina samal(sakeng) apheikhat teelsak hi.

Hih a sa saante pen amau bultengmah hawmsak hi. Apheisa bakthum suah a, Tanu-nauzaw, Sunghpi, leh Zinkhak hawmsak hi. Anaakbul pen Tanupi leh Thalloh hawmsak hi.

Zinkhak leh Pu saan.
Anaak tangnih baang, apheisa, aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-ekthup, a-iik leh agilkha saang hi. Savo kici asialin bakkhat tuak kipialai hi.

Amau sante anaakbul nih suahin Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Apheisa thum suahin, Tanu nauzaw, Sunghpi, Zinkhak hawmsak hi.

Sabawlgel saan.
Anaak' tanggiat, apheisa, anaakbul nih,aliangsa, angawngsa, ahuai, asungkua namkim saang hi. Tua banah Innlak guina samak phei khattuak kipialai hi.

Ahawmkik ciangin, anaak tanggiat tumnih suah a, amau aadingin tangli baang koih hi. Anaakbul nihsuah leuleu a, Tanu nauzaw leh Thalloh hawmsak hi.

Thusageel saan.
Anaakbul tangnih baang, aliangsa, angawngsa, apheisa , asungkua namkim saangsak hi.

Zawl leh Nuphal saan.
Anaakbul tangkhatbaang leh asungkua omlai bangbang kipia hi.

Khankuang bawlte angawng phalkhat kipia hi. Nautaangte pen angoi tumkhat leh agilpi pia hi.

Sungtaa.
Aphuuk, angoi, agilpi pia hi. Miguina vokno malkhat pia hi.

Simaisa
Aphuuk asungkua namkim kipia hi.

Khuangtumsa
Khuangtumpa leh Daaktumte hawm dingin, anak tangkhat, apheisa bakkhat,angoi, agilpi, atuap kipia hi. Asin kihello hi.

Laang'khetsa
Apheisavo ki-aat hi.

Innteek sa
Thalloh siguina ateltawn, zungzui kaikha, aliangkhat,apheimal , ahuai,Atel leh azungzui.

Innlakguina sungpan innteek in, aliangbit,apheikhat ,atel sungnung,tang uh hi.
Lukhungsa kici, alungphalkhat, amuk,acingsa bakkhat,azel tumkhat,atuap, agilkha,asin, a-ekthup, aleii tumkhat,

2. Sahawmdan.
Behlamte
Thalloh in apheibul.
Zinkhak in anaak tangli baang.
Sialbawl in anaak tangthum
Tulpikai in anaak tangnih
Beh ngana in tangnihmah
Behgukna anak tangnihmah

Tanupawl
Tanupi in abul
Tanu nihna in aliang deih teelsak.
Tanu thumna in aliang teelloh zawkpen
Tanu lina in a zaangsa teelsak
Tanu ngana in a zaangsa kiteellozaw pen.
Tanu nautaang in aphuuksa hawm uh.

A iiksa pen khunsa-in kihawm hi. Thallohpanin panto hi.

Pu pawl.
Pupi in angawng sang hi.
Tangpu in ameizui ngah hi.
Pu dangte pen ameizui tumtanin hawm hi A kicin keileh ahuai hawmsak hi.

Thusa leh Sasem
Apheisa aatin pia hi.

Sakuangkhiat.
A lutang, a-iik, aliang, azaangsakhat, angawng kikoihsak hi. Angoi kawnkhat, asinkakhat, cihbangin kikoihsak hi.

Ei Christian ten Zuhawm-Sahawm pen kinakzat nawnlo hi. Tanu leh Thusa agimdiak agamtaang diakte bek tanh kipia a, adangdangte ngeina zui-in kihawm lo hi. Tanupi leh anihna pen tuibuhsa peuh kipia hi. Christian sungah Beh-thusa leh Veng-thusa in nasep neisimsim hi.

Tua ban-ah SDA Pawlpi diakdiak Ganpum zatna tawm hi. Zong kideih khollo maita hi. Zindo nading aa kigo leh innteekmeh ding aa kigo nangawn kibuaipih tamzaw ahihmanin kazang taktak lo hi.

Hih kagelh pen Khang taangthu ciamtehna ding leh Ngeina a kannuam khangnote aading ngimna tawh katheihsunsun hong gelhkhia kahi hi. Tua zong amauzat kammalte katheihtel loh tammahmah ta hi.Ameizu, asumkuul, aciangkang, abul, atong, amal cihkhawng kazakzak hangin bangcih katelloh ngentang ahi hi.

(Hihthu pen adiakin Dr Dal Khan Mang ngetna tawh kong gelh ahi hi. Kicinghetlo ding ahihmanin atheite tungah nakan thuahna ding uleh kicinlohnate nong phopsak nang un kong thuum hi.)

Thang Siangh. zogampalpi@yahoo. com

No comments: