Saturday, August 27, 2011

Pu Vumson Inn (Dr. Vumson's House):Murlen

Naute khat in Washington DC khuapi Pu Vumson Inn lui gei ah Inn khat lei cih ka zak ciangin tua kiim ah ka kilehsuk ka kilehtoh lai khawng ka mitkha ah hong kilang hi. Tua muna Pu Vumson Inn pen ka mit mahmah tawh ka va muh loh hangin a omna, a kiim a kiang singkung leh inn kilamdan cihte ka mitkha tawh ka bawl thei lai hi. Tua inn pen a tenna Inn hi a, hong nusiat laitak zong tua inn pan zato kipuak ahi hi. Khapi tung kah ding a saipawl NASA (National Aeronautics and Space Agency) te zumpi gei, University of Maryland tawh kinai ah om ahi hi. USA gambup annek tuidawn a siangtho ding vaihawmpawl FDA (Food and Drugs Administration) office tawh zong kinai mahmah hi.

Ahi zongin ka gennop inn pen tua hilo a, ama tenna hilo, zin leh leng dona dinga a neih pen ahi hi. Riverdale Veng ah om hi. Ama tenna inn tawh kigamla pian a, ahi zongin US President inn White House tawh kinaizaw hi.

'Dr. Vumson' ci a kitheizaw Pu Vumson Ph.D. pen ka neu lai a min kaza kha bek hi. Ka khua vuah 'let-li' a khualzin te in a holimna vuah .....Dr. Vumson zi mangkang nungak hi in ngo mahmah hi........ ci uh hi. Vantungmi zaha hoih nungak tawh kiteng ciin ka eng mahmah uh hi. [let-li: khua tuamtuam ah zin kawikawi-a van nen zuakte]. Dr. Vumson in khamtungah suangmanpha tampi om ding hi... ci in gen... cih khawng khualzinte holim pan ka zak khak hi a, upate in 'kam dawn' a cih uh, sanggam Luseite in 'khual thuthang' a cihte uh ahi hi.

Tan 10 sima Tonsim (Champhai) ah ka om ciangin ka sanginn Library vuah ZO HISTORY by VUMSON kici laibu kawm san khat ka mu a, kal 2 (ni 14 sung) sim dingin ka kawmpah hi. English vive ahih manin laibu dang sangin ka maingap kei zaw a a sungah milim tuamtuam - Sialki, Nampuan, etc khawng ka tam etzaw hi. Zomi sung pan laisiam minthang Dr. Vumson kici ahih manin ka khua vua let-li zinte gen ka bil-a mangmawh hang tawh hih laibu ka meltheih khak ahi hi.

A laibu ka velvel hang amah ka thei nai tuan kei hi.

Tu in ka nung ngaihsut kik a, ama khut teekteek pan a piak lawmpa kep ZO HISTORY bu ka muh ciang Pu Vumson pen mi etteh taak khat hi lo hiam' ka ci kha liang hi.

Ph.D. a ngah pen Lengtong Kam Khen in, "kei pen Zolai tan 4 Top Ten tawh a zo hi ing; siate Ak peuh, Khuaizu peuh puak a ka ngah hi kei..." a cih bangin Pu Vumson zong a siate a maiet zawh man hiam, a lungkimsak zawh man hiam beka kipia hi in ka um kei hi. Ama hanciamna leh a thumuhna tawh Germany gama University of Freiberg a tung hiin ka um a, nu leh pa in, 'Son, Germany ah sangkah in hong sawl nuam ung, va pai in' a cih uh zong hi in ka um kei hi. Tua hi a, 1960's hun-a Zomi tangval khat leitunga gam khangto leh thupi ah pilna sangpen sin thei cih pen neu muh theih hilo hi. Zahtakhuai hi. A thupina, a zahtakhuaina a theite adingin khangno etteh huai mahmah khat hi cih kitel hi.

Hazathuai kasa kei a, pahtawihuai kasa zaw hi. Hazat theih zong hilo hi, a kipia khong hilo hiven. 'No teng a ong himawk uh ciai....' ci a kidingsak hilo hiven. A nu leh pa, a sanggam meltheih khempeuh nusia a gam hitan ah pilna va sin cih pen a lunglen khuangaih ding tawh hazat ngam ding zong hilo hi. Hih tan a tunna dinga a thuak, a phul pailet tamlua ding hi. Zogam leh Germany gam kigamlatna i theihsa ciat hi. A mual a guam ah kigamlatna thu tuam, a thu leh la mahmah ah zong a kigamlatna tuni tanin kiciangtan theilo hi. Tuate khempeuh leh ama mimal tuahkhak ding (i theihpih loh haksatna) khempeuh i ngaihsut sak ciang Pu Vumson' pilna Ph.D. pen hazat ngam huailo a, neu bawl a zahpih bawl dingin zong kilawmlo tawh kibang hi.

Tua bek hilo in hih bang laitaan tawh lungdam maitaia inn lam hong zuat ciangin lungdam maitaia a kilawm pakkualte tawh kidawnlo in nopmawh a sak theihtheihna ding, a it a ngaih tawh a kigamlat theihtheihna dingin kibawl in a tawptawpna ah haksa sa pipi in inn lum, lo lum nusia in, it leh ngaih tawh hong kikhen phot kul a, khitui naptui tawh a it Zogam a nusiat hong kulta hi. A lungsim ah khasiatna leh dahna bangzah a om tam? Bangteng a ngaihsun tam? Kidong kik thei hileh ut si-hang maw!

USA hong tung. Zomi te zong USA ah kiteng thei hi cih hong theisak, amah mah teeng khin....... hun hong paipai, leitung kipeipei.... . Zomi te zong USA ciangciang khualzin hong kipan ta.... Zogam ah nuntak lah haksa tektek....

Jacob suan Joseph bangin itna lungsim tawh kitatsatlo in Pasian in thupha pia a, kum tampi sung a kimuhpih nawnloh a sanggam Zomi te USA hong tun uh ciangin singkhuah suangtum tawh na hawlmang lo in a huh theih a om leh na huh in a hih theih khomkhom in na panpih a, mi lamet zah ahih zawhloh hangin a tate in 'ka inn vuah zin kilawi ngeilo hi' na ci uh hi. 'Ekbuk tutna ah khekhap lim om den hi'..... (commode zang ciilte in a tutna ah va tuangto kha zel uh hiven) !

Zomi, amah a thei tawh a theilo tawh, ama min a theih vua amah kiang a zuat naak uh leh a inn pan ahih theihzah in na hanciampih hihtuak hi.

Ahih theih zah a mite pattah nuam leh mi huh sawm den khat ahih manin pil i sa kei a, siam i sa kei zongin neu muh theih hilo, hai gamtat zong hilo hi.

Tua banga zin leh leng tawh a kidiah ciangin inn zong a kicingzaw kisam sa hi ding hiven, tuni, ama hong nusiat khit pekpek donga kizang thei ding zin leh leng tun theihna inn khat Riverdale ah vaihawm a, KL pan hong tung maw, Thai pan hong tung maw, Ngapik uih nam litlit lai tawh hong tung maw.... tua inn na bel thei uh hi. Inn manpha ahi hi.

Tu in UN leh US kumpi vaihawmsiamna tawh hong tung thakte zong inn kivaihawmsak ahih manin Pu Vumson Inn kiphawk khalo deuh hi kha thei hi.

Ahi zongin Pu Vumson Inn pan mi bangzah hiam na inntuan ta a, a inntuan lai ding zong om dia, hong tungtung lai ding zong om in ka um hi. Hun leh kumte na beibei dinga, hih inn hanga thuphate zong na khangkhang ding hi. Hih inn a nei, a kemte Topa in thupha hong piaksak hen.

Zomi te hong it a, hong pattah den Pu Vumson Inn, Washington DC ah na zin ciangin hun na neih leh va en in. Ama khutma hi a, ama mel i muhna hi. Amah tawh i kimuh theih nawnloh hangin ama khutma i muh ciang i lungnuam a, i tawldam hi. A itna te i suutkikkik ciang hithei hileh ama hih theihzahin Zogam Zomi hong puah nuam mah hiven cih i phawk hi. Ahi zongin tua banglo dingin leitung huihpi in hong mut a, i patauh khak ding lau ahih manin Huhpa Kha Siangtho in, "Pasian theihloh a piang na khat beek omlo hi" ciin i Lai Siangtho sungah hong hilh hi.

Pu Vumson Inn phawkna bek hi.


Hau Za Cin
Phuitong Liim

No comments: