Friday, September 3, 2010

Baangkua sung thu: Murlen

UUPIPA-ZI LEH BANGKUA-SUNG, SANGGAM KHAT LEH KHAT.

Uuzaw leh a Zi.

Zomi ngeina sungah ih omlaiteng Teek leh Khang kithuahdan ngeina leh suahpih sanggam-sung kihuaidan ngeina kipaizo lo ding hi. Tua ngeina a zangsiamte' bangkua hoih-a, anawkkha khempeuh tualbial nuam uh hi. Teekte omsungteng amau khanpih sanggamte leengla kitawlnga lo-in kiphathuak den hi. Tua hunsung bangkua pen thupisuah mahmah hi.

Uupipa in zi hong nei hi. Ruth bang-a numei-hoih ahihleh Teekte tawh hong ki-aihual pah hi. Ruth in, " Namite keimi hihen la, na Pasian zong keima Pasian hihen," cipah siausiau hi.( Ruth 1:14-16.) A Pasal ii Nu leh Pa pen nu-mah pa-mah cipah- a, pasal sanggam khempeuh ama sanggam suak pah hi. Ama-lam sanggamte hong kibehlap ahihmanin sanggam hau suak hi. Teek leh khang ii hiang-khempeuh kigawmin nopci-suah peuhmah hi.

Mithak ahihna leh a gualhuaina hangin sanggam khempeuh in lamnaih uh-a, a mukhempeuh in hopih-nuam uh hi. Heeksuk-heektoh maingal tawntung hi. Pi aw, nu aw, ci-in innkuanpih ngeisa mahbangin bawl uh hi. Teekte in zong it beklo-in muang mahmah pah hi. Kilawm kituakin seemthei gamtaang thei ahihmanin kuaman phunsan lo uh hi. Khutkhelhna nangawn, atup hilo ding, cih theitek ahihmanin huu- in amalamah panghon uh hi. Itna in mawhna khempeuh seelzo hi. (1Corinthians 13: 4-7.)

Numei a pauziahziah khempeuh sia khin lo hi. Itna leh thuhoih bulphuh a pauziahziah om hi. Amah ki-awnghon tuamlo-in nasep silbawl hawm ziahziah hi. Paulap zong lo hi. Hunngah keng cingeilo hi. Sepding bawlding khempeuh amah kiphuum den hi. A teekte in, " Na uu guak seemsak kei un, huh un, " ci tawntung a, bangkua nasep-silbawl mapai mahmah hi. A sanggamte in anungzui uh a, bawm-liailiai uh hi. Amaa thanuamna in makaihoih suaksak hi.

Lungsimkawi neilo-a pauziahziahte pen gualhuai-in Teekte pahtakna ngah thei zaw hi. Pasal zahtakna leh itna, Teekte hehpihna leh neekngaihna, innkuan nuntak khantohna ding ngimna tawh gamtaang ahihmanin zahtakna kipia hi. Teekte in, " Na uu cih bangbang gamta un" ci-in a tate hanthawn uh hi. Khat leh khat kithupibawl ciat uh-a ki-itna khang seemseem hi.

Uupipa pen, hun-awng neihni zingsang simin puanzaa-tam silh khingkhengin a naute innah banhawh hi. Haksaatna tuamtuamte khempeuh theihpih hi. Damlo a omleh a hunlapin phawkpah hi. Innka-liip ging liapliap azaak uh ciangin "Nu ei i u hong vaak hilo maw " ci-in tokhom lenlaakin munhoih pen ah nakoih khol hi. Itna leh zahtakna kigawm ahi hi.

A Zi penzong a Pasal bangmahin innlak sanggamte khualin angvan- dan siam mahmah hi. Uupipa-zi thukhualna hangin sanggamte lomkhat suak uh hi. Singkung tampi kineek takin pokhawmleh huih in muutpai zo lo hi. Sanggam kilomkhatte kiim leh paam in nopneh ngamlo uh hi.Khau-zangneu tampi kihualkhawm leh tembaw gol mahmah kaizo hi. Uupipa-zi hoih ahih ciangin sanggamte in a tenna khua taisan ngamlo dongin khenglah uh hi.

a. Damtui kuulthuk limngan zuan a, singcinpaal phialvan bawm e.
b. Lunmang hawmsiam zataan bawm a, ciin hawmsiam tuai in bawm e.

Ahun atun ciangin innlak sanggamteng kithuza-in Uupipa Tuukzu khol uh hi. Nopna-dahna thu khatpeuh a om ciangin buakhuanin uap ciat uh hi. Uupipa leh a Zi thukhualna hangin innlak sanggam teng kilomkhawm hi. Thusia-thupha khempeuh Uupipa kiang kitun hi. Thusia-thupha omkhempeuh a kibangin puakhawm uh hi. Sanggam kilungtuakte kiangah puakzawhloh ding vangik lua omlo hi.

Uupi-van puazo-mi a tamzaw pen a Zii hoihna hang ahi hi. Khatveivei numeite gam-sakol bang ahiphial zongin kamkaih lensiam pasalte khutsungah suan leh muan pen suak thei hi. Sanggamte in Uupipa tawihuan ahihmanin, midangte tung nangawnah vaang nei hi. Tua vaang in a sanggamte huutzawhna tha pia kik hi.

a. Ih khang ciautui luan-ging icih akaih tam a luan-ging no aw e.
b. Ih tung solkha vaang-taang icih alsi'n bawm a, vaang-taang no aw e.
Thu kikum innkuan pen a ki-itte ahi uh hi. Bangkua-hoih icihte pen vaikhempeuh kikumte ahi uh hi.

Numei sinsia
Bangkua nuam leh nuamlo a tamzaw pen Mo neih ciangin kipan hi. Numei gilo khat, pasal bangkua-sung honglut phetin " No" leh " Ko " tawh hong tung hi. Na Nu na Pate, na sanggamte, na Behte, cih tawh thupan tawntung hi. Numei gilo phung khen acihte hi a, thuhilh haksa hi. Hibang lungsim-puak pen pattah haksa hi. Uuzaw zii ding genloh, zii ding limlimin hoihlo hi. Mo dingin hoihlo hi. Anei pepeuh mavang ngeilo ding uh hi.

Mihing pen ganhingmah bang hi-a, pattah thuhilh tawntung kisam ahi hi. Leengla hong pai zongin awnlo- a tukeihkaih mawk om hi. A pasal in, " natutna awn o,"cileh, nihvei thumvei khit ciangin thei paisuak lel a, hong pai khat peuhpeuh amuh ciangin muktu zenin awn thei hi. Tua bang numeite pen Nu leh Pa in hawmthawh lua it lua ahihmanin thuhilhlo, bangmah sinsaklo uh-a, khialhna lianpi abawl uh, ahi hi.

Tua bang mite pen " hakai pahtak lungheng" cihte nam ahi hi. A Pasal in tawsawn tawntung ding kul hi. " An nahuan o,anthuuk o, kuangsawp o, innpuah o, ih puan sawp o, tho inla kithawi o, paihun ta ei,"ci-in a zongsat dong gen kul hi. A thongil ngeilo numeite pen masuan kinte hi-a, zi dingin hoih hi. Innkuan khuaziing ngeilo ding hi. Alarm-Clock tawh a kitawng thei numei deih kei in. Paihun acin ciang a a kithawi pante a pasal in nakpi tawsawn keileh anih un kithadahsuah thai hi.Innkuanbup zawngkhal sak zo hi. Pasal in a tawsawn siam ding kisam hi.

Zii or Mo nazon uleh a taima (alol) numei, a ciltat van a keemsiam, ama innkuanpihte aangvan siam, midangte neekngaih-a ahehpih thei, a om bangbangtawh a kinamtakzo[Ecomy] lungsimnei numei, pasalte zahtak-a vang apia numeite zong un. Nasep ding khempeuh kiguangkuaksa- in om a, hunlap tawntung zong un. Lungsim kuhkal masuan atut dong a hanciamte zong un. Tua bang numeite in innkuan hong tawikaangzo numeinam ahi hi.Tuhun khangah uisan mehlim duh thanuam anhuan bel mahmah kisam hi.

Teenkhit ciangin melhoih in bangmah manlo hi, a gamtathoih en masa in. Nikhat sung a innah om lecin azia-atong kisansaat thei lel hi. A Nu a Pate leh a sanggamte ahona, innkuansung nasep-silbawl zia namu ding hi.Tua gamtat-ngeina khempeuh nang kiang hong ken ding hipah hi.

Sanggamte leh Uuzaw nupate kikaal
Ei Zo ngeina sungah Uuzaw dinmun pen thupi mahmah hi. Sanggam lungzuang khuangaite lunglenkhohna- mun ahi hi. Anduh gilkialte ankhing siimnamun ahi hi. Uupipa pen sanggamte kidaalna luum tawh kibang hi. Amaute belh kulhpi ahi hi. Uupipa-zii pen kongcingnu hi a, sanggamte sungtum pusuak sakin nuamsa mahmah uh hi.

Uupipa-zi ahoih keileh, kongbiang a dak leengla khempeuh aban peh ui-hang tawh kibang hi. Kongbiang a dakngam omnawnlo hi. Innka-mong kiliip-gingte leh suangphahpeek siikna khekhap-ging puakleklekte kiza nawnmel lo hi. Sanggam leengla kivanglua ahih ciangin, innka kiliip-ging a zaksimin, naupangte in sikha sa uh-a, puan kikhuhin bu uh hi. Khangluite in," Uipi leengla zong nuamtuam," acih dinmun tungta hi.

Teekte leh Khangte nupa kikaal.
Ei Zomite pen kum-60 khit ciangin nasep ngeina bang hizo lo hi. Guhtui-kang hi. Ih tu ahi-a, ih ding ahi zongin guh kilawiliapliap- in ki-uaikai mahmah hi. Anneek-tuidawn anip-anem lamsang bek kinezo hi. Tua bang thakiathun ciangin lo kikuansak nawnlo hi. Inn-ngaak ci-in innah naucing leh inn-nasep kithuahsak hi. Tudongmah in tua pen ahidingmahin kingaihsun khong hi.

Mipil mihau gamte-ah, Innsung puah ding anai-in kicial hi. An pen a kibawlsa-in kizuak a, a manlaangin suanglumin ne uh ahihmanin anhuanna-in hun tam beilo hi. Naucing pen poimawh hi. Naucinna-mun atuamin om hi. Naucin-man pen nasepdang sangin manphazaw hi. A kiseem khempeuh nai tawh ciangtanin thaman kingahsak hi. Ahun-maan tawh naa kiseem-a, ahun-maan tawh thaman kipia hi. Nuteek-pateek inn-ngaak naucingte pen thaman a tuamin ih piazo kei zongin, naseem dangte mah bangin Credit piak ding kilawm hi. Numei haite in inn-ngaak ci-in thusimlo thei uh hi. USA gamah nasep khat peuhpeuh thaman angah keileh zum kitun uh a, piakloh phamawh sak uh hi.

Numei lungsimhoihte naseem aciah ciangin, inn-ngaakte kiangah, " Nu, nabuai lua uhia? anbeek tuibeek nadawn man uh hiam o, ih nau a cingh na?" ci-in hehpihna kammal tawh kihopih hi. Sunsung-a gimna teng pen tua kamzol tengin nuulsiang mang a, a tawllam zong phawk nawnlo hi.

Khatvei, a teeknu thatang neukhiukheu gawng thipteep teekkhin sawnsawn, nau a puak ciangin amah tawh a kikim phial khat om hi. A Mo pen thagolin saivetvat khat ahi hi. Naseem a ciah ciangin, a nau sangkhia hi. A nawitah in pia hi. " Nu e i nau puuksi dek hilo maw, an pialo maw," cih kawmkawm leh a pumtungteng veelveelin, " a ci niin si, sil buanglo a, nu e, a taw ciang in kui, hehpih huai law si," ci laa laa hi.

"Gilkial ei, an bang huan, tua, tua, tua, nabawllo maw, thadah si ucia, tua bek hilo maw nasep u," mittang kisal lela-in a teeknu en phei hi. A teeknu in, " Nau pua kawm-a,dingsa- aa an ne hing e, anminsa kakoih zawh pen kei kipak petmah ing," cikik hianghiang hi.

Tuhun ciangin Teek leh Khang kikal kuamthuk mahmah hi. Ih Ngeina kiphiat vetlo napi, zong kizang taktak tuanlo hi. Teek tawh om Khangte in dongkholh sa uh a, vangikpi-in ngaihsun uh hi. Apiankhiatna taangthu leh Nupi-pasal asuah theihna taangthu suutkik lo mawk uh hi. Hih thute suutkik uh hileh Khangte in Teek tawh ompen thupha ahihlam phawkin vanzang sa mahmah ding uh hi.

Ei Zomite khang kilumlet laitakin Upadi kip kineilo hi. Kikupna omlo-in, Uuzaw puakding vante thudon lo-in dapkoih lel hi. Nu leh Pa te in, a tate a sepzawhloh hundongin vaak napi, amau vaakkik ding kua cih, matmun om nawnlo hi. Nu leh Pa vaakding kuacih genkholh theih hilo ahihmanin, Kawl ten zong aluah-atang ding leh Nu leh Pa vaak ding sehsa-in koih ngamlo hi. Asih dongaa vaak penpen aneih khempeuh nusiat lel hi.

Tuhun khangthak paizia cidiam, numei huzaaplamah hoizaw hi. Ama Nu leh Pa sangin Sunghnu-sunghpa thupi seh zaw ciat uh hi. Tua ahih ciangin Ta-numeite neuseh theih ding hinawnlo hi. Khang kilumlet-a khuahun paizia kikhelkhel hi.

Tu khangthakte inzong, teekhun aa ding ngimkholhsa tawh a ciangtanin ta neih huai hi. Tate tungah kingak theih omnawn lo kha ding hi. Europe mite ngeina mah zuihloh phamawh hun hong tung lel ding hi. Ngeina laklawh ahihmanin Zomite lakah avaakding tasam Nuteek Pateek 70% bang om tawntung hi.

Innkuanhoih pen Khangmasate zahtakna pan kipan a, Mo inzong ama-vun suahkhia-in apasal-vun, apasal sinsan sungah kiphum ding ahi hi. Ih Pupa-Ngeina ih phiat mateng, tua ngeina kiptak- a aleente buailua ngeilo hi.



Thang Siangh. zogampalpi@yahoo. com

No comments: